رمزگشایی از مرگ فیل‌های بوتسوانا
در آغاز تابستان امسال، کشف لاشه ده‌ها فیل در حاشیه دلتای اوکاونگو بوتسوانا به‌شدت خبرساز شد. مرگ بیش از ۳۰۰ فیل در اواسط اردیبهشت 99 سرآغاز شکل‌گیری معما و فرضیه‌هادر ماه‌های آتی بود. بسیاری معتقد بودند شکارچیان غیرمجاز آبشخورهای فصلی فیل‌ها را مسموم کرده‌اند اما حالا مقامات بوتسوانا می‌گویند سم باکتریایی آزاد شده از جلبک‌های سبز- آبی باعث آلودگی آبشخور فیل‌ها شده است.
بوتسوانا با تعداد بالغ بر ۱۳۰هزار فیل، یکی از بزرگ‌ترین جمعیت فیل‌ها را در دنیا دارد و به همین دلیل از مهم‌ترین مقاصد گردشگری حیات‌وحش هم محسوب می‌شود. ماه گذشته، لاشه بیش از ۲۰ فیل دیگر هم در یکی از پارک‌های ملی زیمبابوه پیدا شد و همین مسأله دامنه فرضیات را تاحدودی محدود کرد، تا این‌که سرانجام پس از آزمایش‌های متعدد، یک فرضیه بیش از ديگران پررنگ شد: تاثیر سیانوباکترهای ناشی از بلوم‌های جلبکی که به‌واسطه گرمایش رشد تصاعدی داشته‌اند. بلوم‌های جلبکی
سبز- آبی در اصل جلبک حقیقی نیستند؛ بلکه نوعی از سیانوباکترها (Cyanobacteria) هستند که در حوضچه‌های آبی فصلی مورد استفاده فیل‌ها ظاهر شده‌اند. مقامات می‌گویند این مشکل با گرم‌تر شدن هوا و خشک شدن آب حوضچه‌ها برطرف شده است. اما سوال اینجاست که این اتفاق چگونه و چرا به این شدت رخ داده است؟
اقلیم‌شناسان مدت‌هاست درباره تاثیرات ناشی از گرمایش هوا و افزایش درجه حرارت کره زمین هشدار می‌دهند و به گفته آنها یکی از این تاثیرات منفی، ایجاد محیط‌های مناسب برای حضور سیانوباکترهاست. اینها اغلب آب‌های گرم‌تر را می‌پسندند و در سال‌های اخیر هم کشورهای آفریقایی جنوب صحرای بزرگ از خشکسالی‌های طولانی‌مدت آسیب دیده‌اند و درجه حرارت هوا هم در آنها به‌شدت افزایش یافته است.
مقامات بوتسوانا می‌گویند تاکنون هیچ علت قانع‌کننده‌ای پیدا نکرده‌اند که نشان دهد انسان‌ها به‌صورت تعمدی و مستقیم در اتفاق اخیر نقش داشته باشند. اما از طرف دیگر هیچ‌گونه جانوری هم نبوده که از بلوم جلبکی سمی آسیب دیده باشد. برای مثال شواهدی از حضور حیوانات لاشه‌خوار مانند کرکس‌ها و کفتارها بر سر لاشه‌های فیل‌ها به‌دست آمده است اما به‌گفته آسوشیتدپرس تاکنون هیچ مدرکی دال بر بیماری آنها ارائه نشده است.
کیث لیندسی (Keith Lindsay) زیست‌شناسی است که ۴۰ سال از عمر خود را صرف مطالعه فیل‌ها کرده و در بوتسوانا کار می‌کند. این محقق به آسوشیتدپرس گفته است با وجود اطلاعیه‌ای که مقامات دولتی منتشر کرده‌اند، هنوز قانع نشده و همچنان بر این باور است فیل‌ها را انسان‌ها مسموم کرده‌اند. او می‌گوید: «در آزمایش‌هایی که وزارتخانه حیات‌وحش بوتسوانا انجام داد، نقش سم‌های نوروتوکسین که اتفاقا در دسترس کشاورزان هم هست، نادیده گرفته شده است.» وی معتقد است نتایج آزمایش‌ها باید هر‌چه سریع‌تر منتشر شود.در مقابل محققان دیگری هم هستند که نقش سم سیانوباکترها را در این مساله یک توضیح احتمالی می‌دانند زیرا آب دلتای اوکاونگو در سال‌های اخیر افزایش داشته و به گفته آنها همین مسأله می‌تواند سیانوباکترهایی را که معمولا در قسمت‌های عمیق‌تر خاک هستند، به سطح آورده باشد. در هر صورت شکی نیست که سیانوباکترها در دوزهای بالا می‌توانند منجر به مرگ پستانداران شوند زیرا آنها در عملکرد ارسال سیگنال‌ها توسط سیستم عصبی اختلال جدی ایجاد می‌کنند و می‌توانند منجر به فلج شدن، ایست قلبی و اختلال در سیستم تنفسی شوند.
جالب اینجاست که بر‌اساس گزارش‌های گاردین، برخی فیل‌های بوتسوانا پیش از مرگ در مسیری دایره‌ای دور خود می‌گشتند و بعضی هم با صورت به زمین خورده‌اند. مقامات بوتسوانا اعلام کرده‌اند از این پس پایش‌هارا بیشتر می‌کنند.
منابع: Smithsonian Mag و MSN
