این گولمهای پرسهزن
آتنا آدینا کارشناس تئاتر
اینکه در مورد اثر گولم یا اثر پیگمالیون چیزی شنیده باشید را نمیدانم، اما مطمئنم نام «بانوی زیبای من» به گوشتان خورده است. این فیلم 56 سال پیش براساس نمایشی موزیکال ساخته شد، نمایشی که خود برگرفته از نمایشنامه «پیگمالیون» جورج برنارد شاو بود.
آنچه این فیلم را دستمایه این نوشتار کرده، بازسازی متنی نمایشی برای اثری موزیکال و تبدیل آن اثر به فیلم است، استحالهای که در آثار سینما و تئاتر این روزها کمتر به چشم میآید. کمتر نمایشی موفق میشود به فیلمی ماندگار بدل شود و کمتر داستانی امکان ظهور در شکلی نمایشی را پیدا میکند؛ چرا که اغلب بر این باور بودهایم که هر اثر تنها در حوزه اولیه خود موفق خواهد بود و تغییر ساختار آن سبب شکست اثر تولید شده در حوزه دوم خواهد شد، بیتوجه به آنکه بهترین آثار سینما و تئاتر جهان شکلی اقتباسی از داستانهای شناختهشده داشتند.
البته پای برداشت از آثار خارجی که به میان آید اوضاع بهتر است اما در برداشت از متون وطنی بیمهری غوغا میکند. حالا چه برداشت از داستانهای ایرانی معاصر برای نگارش نمایشنامه باشد و چه حرف از بهتصویرکشیـدن نمـایشهای خوب صحنهای بر پرده سینما. در این میان اما سهم تئاتر از همه کمتر است چرا که مردم اغلب و همچنان با داستانخوانی عجین هستند و پای فیلمهای سینمایی هم مدتی است در زندگی روزمره جامعه باز شده، اما همچنان یک اثر نمایشی تنها در ذهن معدود مخاطبان تئاتر جای میگیرد و چه بسیارند تئاترهای موفق با متون وطنی که از دید آحاد جامعه دور ماندهاند.
باز برگردیم به اثر پیگمالیون که به معنی انتظار از عملکرد دیگران است و میتواند منجر به اثر گولم شود، اثری که باور دارد: «اگر شما از چیزی یا کسی انتظار کمی داشته باشید، خروجی آن فرد یا فرآیند کم خواهد بود.» حالا وضع متون ادبی و نمایشی ما نیز به همین منوال است، ما هرگز انتظار نداشتهایم داستانی معاصر بتواند در صورت تغییر به نمایشنامه ویژهای بدل شود، همین دستکم را نیز روی متون نمایشنامهای و فیلمنامهای گذاشتهایم و همین مرزبندیهای بیسبب، سبب شده در هر دسته آثاری درخشان بدون امکان تبدیل به دسته دیگر تولید شود. آثاری که امکان معرفی و ارتباط با جامعه هدف دستههای دیگر را از دست میدهند.
حالا که فعالیتهای فرهنگی به اوقات فراغتی اجباری رفته، شاید بهتر باشد اندیشمندان این حوزهها توقع خود را از متون ایرانی بالا برده و برای تولید متونی طرحریزی و بسترسازی کنند که در هر شکلی امکان اجرای بدیع داشته و از هر زبان که بشنویم نامکرر باشد.
تیتر خبرها