با آغاز ساخت سد فینسك از چندی پیش در سمنان، واكنشهای اعتراضی به آن بالا گرفته است
سدی روی طبیعت
حكایت سدسازی در این كشور، حكایتی است پرچالش. حكایت یك عملیات عمرانی كه قرار است صدها میلیارد تومان پایش ریخته شود تا بلكه سرزمینی را از خشكی برهاند، اما در مسیر اجرا تیشه به ریشه بخش دیگری از طبیعت میزند و گوشهای دیگر را ویران میكند. این حكایت سدسازی در ایران است كه هنوز نتوانسته بدون تخریب و تهدید و اضطراب منطقهای را آباد كند. حكایت سد فینسك سمنان هم یكی از همین حكایتهای پرچالش است؛ سدی كه قرار است بیآبی برخی مناطق سمنان را برطرف كند اما در كنارش خراشی روی صورت زیبای طبیعت سمنان میاندازد و از سویی اهالی برخی روستاهای منطقه احداث سد را از خانه و زندگی آبا و اجدادیشان بیرون و آواره میكند. اجرای سد فینسك حالا پس از چندین سال معطلی، با تخصیص بودجه آغاز شده و صدای اعتراض بسیاری را درآورده است.
قطع درختان نادر
مطالعات سد فینسك با ظرفیت 8 تا 10 میلیون مترمكعب بر روی سرشاخههای رودخانه تجن واقع در 70كیلومتری شمال شرق شهر سمنان از سال 89 و به منظور تامین بخشی از آب شرب و كشاورزی انجام شد و سال ۹۳ مجوز زیست محیطی دریافت كرد و هربار به دلیلی اجرای آن به تعویق افتاد. حالا دوباره عملیات ساخت سد از سرگرفته شده و همزمان با شروع ساخت و طی هفتههای گذشته اعتراضاتی از جانب دوستداران محیطزیست به اجرای سد بالا گرفته؛ اعتراضاتی كه واكنشی است به قطع یكی از گونههای نادر درختی به نام اورس و از بین رفتن زیستگاههای حیات وحش در منطقه اجرای سد فینسك.
شمالیها هم معترضند
فقط این نیست، استانهای شمالی هم گلایهمندند؛ گلایهمند از كاهش آبگیری سد شهید رجایی ساری پس از اجرای سد فینسك و به مخاطره افتادن كشاورزی و زندگی مردم خطه شمال.
ما را آواره نكنید
و اما چالش مهم بعدی، زیر آبرفتن دو روستا در محل احداث سد است و پیامدهای منفی و نگرانكننده آن. با زیرآبرفتن این روستاها، حدود 150 خانوار روستایی منازلشان تخریب خواهد شد. البته مسوولان مربوط حاضر شدهاند بابت زمینهای كشاورزی و منازل مسكونی مردم بهایی پرداخت كنند؛ قیمتی كه به گفته مردم محلی بسیار كمتر از قیمت واقعی است، بدون آن كه محل اسكان مناسبی هم بهعنوان جایگزین برای آنها در نظر گرفته شده باشد. مردم محلی به خبرنگار ما گفتند اگر جانمایی سد حدود یك كیلومتر تغییر میكرد، لازم نبود آنها خانه و مزرعه خود را رها كرده، تخریب اماكن زیارتی و مزارع آبا و اجدادی را با چشم ببینند و از سرزمین مادری خود كوچانده و آواره شوند.
قانونی و با مجوز محیطزیست
وقتی دوستداران محیطزیست نگران قطع و نابودی طبیعت هستند، یعنی یك جای كار میلنگد، مثلا شاید طرح مجوز محیط زیستی ندارد یا اگر دارد مجوز با اهمالكاری صادر شده است. برای همین سراغ مسوولان محیطزیست سمنان میرویم تا بدانیم طرح سد فینسك مجوز ارزیابی محیط زیستی دارد یا نه؟
معاون محیطزیست طبیعی اداره كل حفاظت محیطزیست استان سمنان هم حرف ما را تایید میكند و میگوید: اجرای هرگونه پروژههای بزرگ منوط به دریافت تاییدیه ارزیابی اثرات زیست محیطی است. در خصوص پروژه اجرای سد فینسك هم سازمان مركزی محیطزیست در اردیبهشت 91 طبق كارگروه ماده 2 آییننامه ارزیابی اثرات محیطزیستی، اجرای این طرح را به شرط رعایت یكسری ضوابط تایید و برای اجرا به اداره كل حفاظت محیطزیست استان سمنان ابلاغ كرد. این طرح طبق شروطی كه برایش گذاشته شد شامل تعهد وزارت نیرو مبنی بر رعایت حقآبه زیست محیطی و همچنین تعهد شركت آب منطقهای برای رعایت ضوابط قانونی است. اجرای این طرح همزمان با بازدیدهای مشترك محیط زیست، منابع طبیعی، حمل و نقل، راه و ترابری و بنیاد مسكن انجام میشود و شركت آب منطقهای موظف است بدون هیچ آلودگی زیستمحیطی و كمترین آسیب به پوشش گیاهی منطقه، پروژه را انجام دهد.
بهرامعلی ظاهری با بیان اینكه این پروژه در میانه رودخانه و محلی انجام میشود كه درختی در آن وجود ندارد و به دور از منطقه حفاظت شده حیات وحش است، میافزاید: اظهارنظرهای مردمی بر اثر شناخت محیطی است، اما این طرح بر حسب مطالعات علمی و زمینشناسی انجام میشود و اولین گام در این طرح خشككردن بستر رودخانه و انتقال آب از طریق لوله به خارج از سد است.
وی ادامه میدهد: سد فینسك در قسمت بالایی رودخانه سفیدرود است و پاییندست آن قبلا سدی ساخته شده كه فعال است و حقآبه زیست محیطی آن هم به پایین دست ارسال میشود، وقتی سدی پایین دست وجود دارد كه مدیریت منابع آب بر آن حاكم است، این همه حساسیت معنایی ندارد. درواقع در اجرای این طرح نگاه ما باید یك نگاه همهجانبه و كشوری باشد و استان مازندران و سمنان را به یك اندازه ببینیم.
بودجه اجرای سد رسید
معاون محیطزیست طبیعی اداره كل حفاظت محیطزیست استان سمنان درباره زمان اجرای طرح هم میگوید: تاكنون بودجهای برای این امر اختصاص داده نشده بود، ولی امسال بودجه تعیین شده و پس از تایید كارهای مطالعاتی طرح توسط محیطزیست و طی پروسههای قانونی لازم، روند كار توسط آب منطقهای اجرا میشود و محیطزیست هم بر آن نظارت خواهد داشت.
سخنان ظاهری را امیر عبدوس، مدیر كل حفاظت از محیطزیست استان سمنان هم تایید میكند و میگوید: سد فینسك مجوز محیطزیست دارد. ضمن اینكه در ارزیابیهای انجام شده، حقآبه زیست محیطی رودخانه تامین میشود.
زمینهای مردم؛ 86 هكتار
جعفر مرادی حقیقی، مدیر كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان میگوید: تقاضای202 هكتاری اراضی سد فینسك از سال گذشته از طرف مجموعه وزارت نیرو و آب منطقهای استان سمنان به اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری واصل شده است كه طبق بررسیهای انجامشده مشخص شد 86 هكتار از این اراضی ملك شخصی و اراضی كشاورزی است و 115 هكتار از آن منابع ملی است. این منابع ملی در مهدیشهر واقع شده كه طبق ضوابط، اراضی مورد نیاز دولت برای اجرای طرحهای عمومی و عمرانی است و موقعیت زمین از طریق اداره كل به دبیرخانه كمیسیون اعلام شده و تقاضای این اراضی 115 هكتاری از طریق استاندار سمنان در مرداد سالجاری به معاونت حقوقی ریاست جمهوری ارسال شده و ما هم اكنون منتظر ابلاغ مصوبه دولت برای آغاز كارهای قانونی هستیم.
درختان زیادی قطع نمیشود
مرادی حقیقی پاسخی هم برای طبیعتدوستانی دارد كه نگران قطع درختان نادر اورس هستند و خراشی كه بر صورت طبیعت زیبای سمنان میافتد. وی میگوید خودش چندی پیش از منطقه ایجاد سد بازدیدی داشته و شاهد بوده پیمانكار فعلا در بستر رودخانه مشغول فعالیت است و در حریم رودخانه پوششهای گیاهی متنوعی از جمله درختان كچف و ممرز و كمی هم به طور پراكنده درختان اورس وجود دارد كه تاكنون هیچ گونه قطع درختان اورس در منطقه صورت نگرفته است. به گفته وی در هر روی، برای احداث كامل سد بخشی از درختها درمعرض خطر قطع و نابودی قرار دارد كه طبق بند ب ماده 12 قانون افزایش بهرهوری برای اجرای طرحهای عمرانی در اراضی، برآورد خسارت پس از ابلاغ مصوبه برای احیای مجدد این درختان و پوششهای گیاهی، اعلام و از بودجههای اعتباری دستگاه مربوطه انجام خواهد شد.
اراضی درخواست شده خاص هستند
مدیر كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان درعین حال یادآور میشود: بر اساس قانون، واگذاری اراضی در مناطق چهارگانه محیطزیست شامل پاركهای ملی، مناطق حفاظت شده، آثار طبیعی ملی و پناهگاههای حیات وحش ضوابط خاصی دارد كه قسمت زیادی از این اراضی مورد تقاضای وزارت نیرو در مناطق چهارگانه حفاظت محیطزیست واقع شده كه باید طبق ضوابط مربوطه با آن برخورد شود.
لطفا مراقب باشید
مرادی حقیقی میگوید: با توجه به انجام كارهای فنی، كارشناسی و زیست محیطی در كمیسیونهای تخصصی مجلس و ایجاد ردیف بودجهای برای انتقال آب خزر و سد فینسك به استان سمنان در سال 98 از مسوولان مربوطه انتظار میرود با ارائه راهكارهای منطقی و عاقلانه فارغ از دیدگاههای منطقهای و بومی و با در نظر گرفتن منافع ملی جهت رفع اساسیترین نیاز مردم این منطقه كویری اقدام كنند. وی درپایان به زیر آب رفتن جاده روستایی تلاجیم به تم هم اشاره میكند و میگوید: اجرای یك مسیر جادهای در بالادست سد جزو برنامههای آتی وزارت نیرو است.