هدف گمانه‌زنی‌های سریالی
در این دوره چیست؟
تقریبا در هیچ دوره‌ای بازار گمانه‌زنی برای كابینه جدید دولت‌ها بی‌رونق نبوده اما یكی از تفاوت‌های مهم دوره سیزدهم
ریاست جمهوری كه سبب شده با وجود اعلام سامانه معرفی مدیران و تشكیل كارگروه توسط سید ابراهیم رئیسی برای چیدمان نهایی، حدس و گمان‌ها همچنان پر‌رونق باشد، حساسیت و شكننده شدن شرایط در این دوره، نسبت به سال‌های قبل است؛ این موضوع طبیعتا باعث شده مردم و گروه‌های سیاسی نسبت به این‌كه چه كسانی قرار است پس از دوره سخت و طاقت‌فرسای هشت سال اخیر، مسؤولیت‌های كلیدی را برعهده بگیرند، مهم شود؛  چراكه هیچ دولتی تاكنون دولت خود را از لحاظ اقتصادی با شرایط فعلی از لحاظ نرخ تورم، بیكاری و رشد نقدینگی، تحویل دولت بعدی نداده است؛ این وضعیت از لحاظ شرایط خارجی هم وضعیت بهتری ندارد و درست به همین علت، حساسیت‌ها بسیار بیشتر از دوره‌های قبلی است. از سوی دیگر هماهنگی‌ تیم اقتصادی اعم از وزیر اقتصاد و رئیس بانك مركزی تا معاونان اقتصادی رئیس‌جمهور، در این دوره به اقتضای شرایط فعلی، ضروری‌تر است. البته چینش مهره‌ها در سطح كل كشور و برای هر استان حیاتی و راهبردی است. ‌شاید پر بیراه نباشد‌ اگر بگوییم مردم رئیس‌جمهوری می‌خواهند كه نه مانند احمدی‌نژاد دائما در استان‌ها به‌سر ببرد و نه مانند روحانی كه از تهران هم به‌ندرت خارج شود.‌ به طور مثال وضعیت كرونا در سیستان و بلوچستان و تنش آبی خوزستان به‌خوبی نشان داد چینش دقیق استانداران در استان‌های پرمساله چقدر حساس و حتی همسطح انتخاب وزیر كشور است، از این رو تمركززدایی از تهران و چینش تركیب استانی هم باید مدنظر رئیس‌جمهور آینده باشد، ‌كمااین‌كه شخص رئیسی هم بر تعیین استاندار خوزستان با اختیارات ویژه و حتی حضور برخی استانداران در هیات دولت تاكید كرد.
 محافل سیاسی رسانه‌ای
و داستان لیست‌بندی
در شرایطی كه اهمیت یك موضوع بالا باشد اما ابهام پیرامون آن جولان بدهد، شایعه شكل می‌گیرد. با همین فرمول، یعنی همجواری ابهام و اهمیت، بسیاری از محافل سیاسی دست به كار شده و دور یكدیگر جمع می‌شوند تا وزرای پیشنهادی خود را مشخص كنند و با انعكاس آن در فضای مجازی، دست به وزیرسازی بزنند. در حالی كه هیچ‌كدام از لیست‌های فعلی واقعی نیست.
اما دغدغه چینش كابینه جدید وجه دیگری هم دارد؛‌ آن‌طور كه افراد موثر و نزدیكان
سید ابراهیم رئیسی می‌گویند؛ لیست‌های این‌چنینی و اصطلاحا وزیرسازی‌ها كاملا بی‌فایده است و در سامانه تصمیم‌گیری رئیس‌جمهور منتخب هم اثری ندارد. اما ظاهرا چند گروه مشغول لیست‌بندی و وزیر‌سازی هستند؛ دسته اول افرادی هستند كه می‌خواهند نام خود یا اطرافیانشان را مطرح كنند كه این كار قطعا مخرب است، یعنی نه‌تنها در سیستم رئیسی نسبت به این افراد حس مثبتی ایجاد نمی‌شود، بلكه افكار عمومی هم نسبت به آنها حساسیت پیدا می‌كنند. گروه دوم افرادی هستند كه با نیت تخریب، برخی اسامی را در فضای مجازی منتشر می‌كنند تا آن فرد را عامدانه در معرض نقد و تخریب قرار دهند و دسته سوم هم افرادی هستند كه به صورت كاذب برخی نام‌ها را مطرح می‌كنند، در حالی كه نه كسی از آن فرد برای حضور در كابینه دعوت كرده و نه آن فرد اساسا برنامه خاصی دارد. این روند فقط باعث می‌شود كه ما شاهد
سوخته شدن و آسیب به سرمایه‌های اجتماعی خود باشیم.
 پول بده وارد لیست شو!
دیگر كار آنقدر بالا گرفته كه برخی فقط برای مطرح شدن نام‌شان در لیست‌های فیك و رسانه‌ای، حاضرند پول بپردازند و حتی عده‌ای با اجیر كردن افراد جهت معرفی خودشان سعی دارند در دولت بعدی سری در سرها دربیاورند. از سوی دیگر حامیان برخی نامزدهای انتخابات كه نتوانسته بودند از فیلتر شورای نگهبان عبور كنند هم بیكار نیستند و در تلاش‌اند نامزدهای مورد علاقه آنها در دولت آینده سمت قابل‌توجهی به دست آورند.
 كاركرد سامانه معرفی مدیران
اما در پی راه‌اندازی سامانه معرفی مدیران با عنوان یاران رئیسی كه در آن از همه نخبگان، فرهیختگان، احزاب و مردم دعوت شده تا افرادی را كه در تراز دولت مردمی می‌شناسند، معرفی كنند؛ ۳۶ درصد از معرفی‌كنندگان كه از این سامانه برای ارائه پیشنهادهای خود استفاده كرده‌اند، دارای مدرك دكتری بودند. ۳۴۰ نفر از معرفی‌كنندگان، وزیر، معاون وزیر یا معادل آن بوده و ۱۱۳۵ نفر هم از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها بودند. این اتفاق تاكنون هیچ‌وقت سابقه نداشت كه یك رئیس‌جمهور بخواهد برای چینش یك كابینه همه مردم را به مشورت دعوت كند، اما دقیقا همین اتفاق مثبت باعث شده بازار گمانه‌زنی درباره كابینه آینده از همیشه داغ‌تر باشد. البته مسؤولان دفتر ابراهیم رئیسی هم بیكار نبودند و به صورت جدی بعد از انتخابات به سراغ گفت‌و‌گو و رایزنی با منتقدان و اصلاح‌طلبان رفته‌‌اند و در روزهای گذشته با این افراد برای نظرخواهی درباره دولت سیزدهم شور و مشورت كرده‌اند، اتفاق بدیع دیگری كه بازتاب زیادی داشت و همه به ستایش این امر جدید پرداختند.
 كابینه محبوب رئیسی
اما آن‌طور كه از مشی سیاسی رئیسی در این چند سال اخیر و به‌ویژه روزهای منتهی به انتخابات و رایزنی با شورای نگهبان دیده شد، قرار نیست هیچ طیف و گرایشی در دوره او منزوی شود، اما سوال اصلی این است كه كاراكتر وزرای او باید چگونه باشد و چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟ «متخصص، كارآمد و انقلابی» سه ویژگی اصلی هستند كه خود سید‌ابراهیم رئیسی در دوران تبلیغات انتخاباتی‌اش، آنها را به عنوان معیارهای انتخاب كابینه معرفی كرد، البته تاكید بر یك نكته دیگر هم برای رئیس‌جمهور جدید بسیار مهم بوده، مستقل بودن او که حتی در اولین نشست خبری خود كه بعد از پیروزی برگزار كرد، هم تاكید داشت «من برای تشكیل دولت، خود را مقابل خدا مسؤول می‌دانم و فقط وامدار مردمم.»
 درواقع رئیسی با این موضوع آب پاكی را بر دست افرادی كه مدام مشغول گمانه‌زنی بودند، ریخت و صریحا از رسانه‌ها خواست درباره كابینه آینده گمانه‌زنی نكنند. ‌البته این درخواست رئیسی از رسانه‌ها نقطه پایان انتشار و تحلیل فهرست‌های متنوع از اعضای كابینه نشد و فراخبرها و تحلیل‌های شبانه در كلاب‌هاوس نمی‌توانند از خیر خبرهای بولتنی و درگوشی بگذرند، حداقل نان در افزایش فالوور است.
 مردم چه می‌خواهند؟
حالا كه بعد از حدود یك دهه دولت، مجلس و قوه قضاییه در سطح مدیران هماهنگ شده‌اند، مردم انتظار دارند كه مشكلات معیشتی و دغدغه سطح رفاه آنها به لیگ دسته‌اول مسؤولان بیاید و موضوعات دست دوم و بازی‌های سیاسی از دور خارج شود؛ شاید هیچ چیز جز تشكیل یك كابینه شایسته، كاردان و پاكدست توسط وزرایی كه بتوانند تعهدات داده‌شده توسط رئیس‌جمهور منتخب را عملیاتی كنند، برای مردم مهم نباشد.
اما در این آشفته‌بازار گمانه‌زنی‌ها كه هر روز یك لیست به اسم كابینه نهایی منتشر می‌شود، سوال این است كه چرا علی‌رغم تاكید رئیسی برای پرهیز از گمانه‌زنی درباره تركیب دولت آینده، تا این حد بازار شایعات درباره چینش دولت سیزدهم داغ است؟ از شایعاتی درباره سهم‌خواهی برخی فعالان احزاب سیاسی تا شایعه تحمیل افرادی از سوی دولت فعلی به دولت آینده.
 دولت سیزدهم و مساله جوان‌گرایی
البته نباید از انصراف دور شویم؛ برخی رهبران افكار هم گرچه كابینه آینده را قضاوت می‌كنند، اما قصدشان نظرسازی نیست و یكی از دغدغه‌های اصلی آنها هم موضوع سن و جوانگرایی است.
برخی معتقدند همین امروز هم اگر اقدام كنیم، دیر شده. در این زمینه افراد صاحب‌نظر كم نیستند و یكی از آنها عباس سلیمی‌نمین، پژوهشگر سیاسی است كه در این باره معتقد است قطعا آقای رئیسی می‌تواند در میان همه مشكلاتی كه امروز كشور با آن مواجه است، برای مطالبه درست و بجای جوانگرایی و گردش نخبگان، تدبیری بیندیشد. متولدان دهه ۶۰ و بعد از آن باید به‌تدریج در بدنه اجرایی كشور مجرب شده و مورد آزمایش قرار گیرند. احمد توكلی هم از نمایندگان پرسابقه تهران در مجلس معتقد است: من در همین لحظه جوانانی را می‌شناسم كه توانایی پذیرش مسؤولیت‌های كلان در كابینه را دارند و من اگر رئیس‌جمهور بودم، حتما در تشكیل كابینه از حضور آنها استفاده می‌كردم.


آش سهم‌خواهی و خود وزیرپنداری آنقدر شور شده كه براساس شنیده‌های خبرنگار جام‌جم، صدای رئیسی را هم درآورده و نكته جالب اینجاست كه سید ابراهیم رئیسی شخصا به شكل مستقل به انتخابات آمد و حتی در رویكردی كم‌سابقه خانه‌های مردم را به عنوان ستادهای انتخاباتی‌اش معرفی كرد.
اما حالا درست در بزنگاه تشكیل كابینه با صفی طولانی از سهم‌خواهان كه معلوم نیست دقیقا چه اقدام فاخری در ستاد او انجام داده‌اند، برای حضور در دولت آینده روبه‌رو شده، البته رفت و آمد سهم‌خواهانه برخی نمایندگان هم برای حضور در دولت سیزدهم ظاهرا با این استدلال كه این كار به همدلی مجلس و دولت لطمه می‌زند، با چراغ قرمز آقای رئیسی همراه شده است.
البته پر‌بیراه نیست اگر بگوییم كه بیشتر این حساسیت‌ها در روزهای اخیر روی انتخاب معاون اول و وزیر خارجه دولت رئیسی بوده است؛ تا جایی كه یكی دیگر از رسانه‌های اصلی جریان اصلاح‌طلب از این دو سمت به عنوان دست چپ و راست رئیس‌جمهور نام برده بود.
برخی رسانه‌ها هم در این بازار پرهیاهو خودشان با برجسته كردن برخی از اسامی سعی دارند مارپیچ سكوت را در این‌باره بشكنند و به همین علت حرف و حدیث‌های بسیاری درباره وزارت خارجه دولت سید ابراهیم رئیسی مطرح شده و می‌شود؛ تا جایی كه اگر به برخی از رسانه‌ها باشد، حضور یك فرد در كرسی وزارت خارجه را تمام‌شده می‌دانند.



كاربران فضای مجازی هم كه دستی بر تحلیل‌های سیاسی دارند، این روزها حسابی فعال شده‌اند، یكی از كاربران فضای مجازی در همین زمینه نوشته در یكی از ستادهای فرعی كه متاسفانه در ایام تبلیغات آقای رئیسی مثل قارچ زیاد شدند، دعوت بودم. اكثر افرادی كه مسؤولیت كمیته‌ها را داشتند، اصلاح‌طلبان دیروز بودند كه بنا به مقتضیات، انقلابی دو آتشه امروز شده بودند. خطر نفوذ فرصت‌طلبان در دولت بعدی كاملا جدی است.
البته برخی نمایندگان حامی رئیسی نیز به خطر نفوذ برخی افراد هشدار داده‌اند؛ یكی از نمایندگان تهران در مجلس، در تذكر شفاهی در صحن علنی گفته بود: «برخی افراد مساله‌دار برای حضور در دولت جدید دنبال نفوذ هستند، به عنوان مثال در وزارت نفت افرادی كه در چند سال اخیر در پرونده‌های فساد اقتصادی و رانت‌خواری مانند كرسنت، پتروشیمی و امثالهم، پرونده مفتوح یا شائبه دخالت دارند، خود را نامزد وزارت نفت می‌دانند. كسانی كه به دلیل دریافت پاداش‌های نجومی بازنشستگی، از وزارت نفت رفتند و مشاور بازگشتند. آقای رئیسی! مردم مانع تكرار دولت سوم روحانی شدند، شما اجازه ندهید
وزارت نفت چندم آقای زنگنه شكل بگیرد.»
ظاهرا خط نفوذ موضوع مهمی است كه فكت‌های مختلفی هم برای آن وجود دارد، چرا كه یكی دیگر از نمایندگان نیز  نسبت به این موضوع هشدار داده، یك عضو هیات‌رئیسه مجلس هم در این زمینه معتقد است امیدواریم با ویژگی‌هایی كه در آقای رئیسی سراغ داریم، ایشان خودشان دست به انتخاب كابینه آینده بزنند. چون به نظر می‌رسد برخی افراد فرصت‌طلب در این زمینه به تكاپو افتاده‌اند. البته بعید می‌دانم آنها بتوانند شخص آقای رئیسی را تحت‌تاثیر قرار دهند اما به‌دنبال فضایی هستند كه بتوانند از موقعیت استفاده كنند و وارد كابینه شوند. این افراد همیشه نقاب بر چهره دارند، لذا باید مراقب بود این افراد وارد دولت نشوند؛ چراكه در این صورت اجازه نخواهند داد رئیس‌جمهور از همه ظرفیت‌های خود استفاده كند.
با وجود این،‌ در این روزهای پایانی دولت دوازدهم، انتخاب اعضای كابینه دولت سیزدهم به مرحله ارزیابی تخصصی رسیده؛‌ یعنی در این مرحله افراد معرفی‌شده، كه چند برابر ظرفیت مسؤولیت‌های مورد نیاز در كابینه هستند، توسط كارگروه‌های تخصصی برای هر حوزه، ارزیابی تخصصی می‌شوند و نتایج این ارزیابی‌ها در اختیار رئیس‌جمهور منتخب قرار می‌گیرد.
به هرحال و با همه این تفاسیر، لیست نهایی وزرای كابینه سیزدهم، ‌پس از مراسم تحلیف و تنفیذ یعنی تا چند روز دیگر مشخص می‌شود، هرچند به نظر می‌رسد فضای مسموم فعلی و بازی با لیست‌های احتمالی تا آن زمان ادامه دارد؛‌ این سیكل معیوب گواه این است كه بدنه اجتماعی هم نیاز به تحول دارد،‌ چون بداخلاقی‌های سیاسی علی‌رغم تغییرات مثبت سیاست‌ورزی و تعامل رئیسی با رقبا، هنوز از كار نیفتاده و مشتری‌های خود را دارد.