مجموعه مستندی با روایت تاریخ كشتی ایران روی آنتن شبكه مستند رفته است
پهلوانان از «روی خاك» بلند می‌شوند
بیراه نیست بگوییم كشتی برای بسیاری از ما مفهومی فراتر از یك رقابت دارد؛ به‌ویژه وقتی یك سوی تشك حریفی غیرهموطن ایستاده باشد. آنجاست كه رگ گردن‌مان متورم می‌شود و برای پیروزی در این ورزش كه نمایشی از مرام پهلوانی، درایت، سرعت، توان بدنی و روانی است، از جان مایه می‌گذاریم. كشتی را ورزش اول ایران می‌دانند؛ تاریخ ورزش كشورمان هم نشان از ریشه داشتن آن در فرهنگ كهن ایران دارد و همچنان پرافتخارترین رشته برای ایران در رقابت‌های المپیك به‌شمار میآید. برای علاقه‌مندان به این ورزش كه به‌تازگی نفس‌های‌شان هم‌نفس با كشتیگیرانمان در المپیك توكیو و همراه با گزارش‌های پرشور هادی عامل به شماره افتاد و با شادی آنان شادمان شدند، تاریخ كشتی و شنیدن حرف‌های حرفه‌ای‌های آن، می‌تواند جذاب باشد. مجموعه مستند روی خاك كه از جمعه گذشته ساعت 20 راهی آنتن شبكه مستند سیما شده است همین نگاه را دنبال می‌كند و از پهوانان ایرانی می‌گوید كه تمام تلاش‌شان را برای خاك نشدن در رقابت‌ها كردند. همچنین قصه راهیابی این رشته به رقابت‌های جهانی را بیان می‌كند و آن را با روایت كشتی‌گیران سابق، امروز و كارشناسان مورد بررسی قرار می‌دهد. به گفته دست‌اندركاران روی خاك، در این مستند به تاریخ شروع المپیك نوین آتن یونان كه با ورزش پهلوانی ایرانی‌ها تقارن دارد، اشاره خواهد شد. ضمن آن‌كه تاریخ شكل‌گیری كشتی در عصر جدید، رقابت‌های قهرمانی كشور، نخستین دوره رقابت‌های كشتی آزاد و فرنگی، اولین سفر برون‌مرزی كشتی‌گیران ایران در دهه 20 شمسی، استفاده از تصاویر طراحی شده و آرشیوی از بخش‌های ابتدایی مستند «روی خاك» است و در ادامه نیز تاریخ كشتی ایران از سال 1948 مرور می‌شود و سیاهی‌ها و سفیدی‌ها، اشك‌ها و لبخندها، بردها و باخت‌ها، دلاوری‌ها، مردانگی‌ها، هیجانات ریز و درشت، مهم‌ترین اتفاقات هر سال و... ورق می‌خورد. این مستند را میلاد پرور كارگردانی كرده، فرزام فرامرزی هم تهیه‌كنندگی آن را برعهده داشته و كار پژوهش و روایت آن را هم صدرالدین كاظمی به سرانجام رسانده است. از فرامرزی روند پژوهش و ساخت این مستند را جویا شدیم و او در گفت‌وگو با جام‌جم درباره محتوا و چهره‌های حاضر در روی خاك هم برای‌مان گفت كه در ادامه آمده است.
سریال مستند روی خاك به شیوه توضیحی و با استناد به مدارك، ورزش كشتی را از ابتدا یعنی نحوه شكل‌گیری‌اش تا اكنون، واكاوی و تحلیل كرده، قطعه‌هایی تاریخ‌ساز از جهان ورزش كشتی را گرد آورده است و به توصیف تاریخ پرفراز و نشیب كشتی ایران می‌پردازد. در این مسیر تاریخ‌سازان كشتی از حدود یك قرن پیش تا امروز به گونه‌ای در مجموعه حضور یافتند و نكات مغفول و زوایای تازه‌ای را بیان كردند.
فرزام فرامرزی كه سال‌هاست در برنامه‌های ورزشی تلویزیون فعالیت دارد، این بار دست به تولید مستندی در این حوزه زده است. فرامرزی درباره ورودش در این عرصه به جام‌جم می‌گوید: «من كارمند شبكه سه هستم و چندین سال است در برنامه‌های كشتی مثل «دایره طلایی» و همچنین در برنامه «گود معرفت» از شبكه جهانی جام‌جم فعالیت دارم. درواقع پیش از این بیشتر تجربه برنامه‌های زنده تلویزیونی ورزشی در شبكه‌های سه، ورزش و جام‌جم را داشتم و این اولین تجربه تهیه‌كنندگی مستند من است. تصمیم گرفتم مستندی درخصوص این ورزش تهیه كنم و به این شكل تولید روی خاك را دست گرفتم. این مستند بیانگر 100 سال تاریخ كشتی ایران است و به این ورزش از سال 1300 تا 1400 شمسی می‌پردازد. در ۲۶ قسمت حدود 30 دقیقه‌ای به تاریخ كشتی ایران در 100 سال اخیر پرداخته‌ایم. در این مجموعه از المپیك نوین ۱۸۹۶ یونان شروع كرده‌ایم و تا پایان المپیك توكیو راجع به تاریخچه كشتی، چگونگی تشكیل آن، كشتی پهلوانی و... مطالبی را ارائه داده‌ایم.»
این تهیه‌كننده همچنین درباره تجربه خودش از حضور در دایره طلایی این رشته ورزشی بیان می‌كند: «من كشتی‌گیر نیستم، اما چون در ورزش شبكه سه كار می‌كنم، سابقه برنامه‌سازی برای همه رشته‌های ورزشی را دارم. حدود 20 سالی است در این حیطه مشغول هستم.»
ورق زدن تاریخ
به گفته فرامرزی هدف این مجموعه تورق تاریخ سال به سال كشتی و گفتن از این است كه چه شد كشتی، ورزش شد و ایرانیان به سمت این رشته رفتند. او در‌این‌باره ادامه می‌دهد: «همچنین حضور كشتی ایران در رقابت‌های آسیایی، جهانی و المپیك در این سال‌ها را بررسی می‌كنیم.»
این تهیه‌كننده درباره نگاه ملی یا بینالمللی روی خاك به ورزش كشتی توضیح می‌دهد: «نگاه‌مان به كشتی، فقط مربوط به ایران است و این رشته را در دو گرایش آزاد و فرنگی در كشور خودمان بررسی می‌كنیم. درواقع ابتدای كار با كشتی پهلوانی است و بعد از آن به آزاد و فرنگی تبدیل می‌شود. البته در نگاه داخلی‌مان به رقابت‌هایی كه با دیگر كشورها داشته‌ایم هم می‌پردازیم. از سال 1896 در كل دنیا این رقابت‌ها برگزار شده؛ اما نخستین المپیكی كه توانسته‌ایم در كشتی وارد شویم 1948 لندن بوده است. یعنی بیش از 50 سال عقب‌تر از كشتی دنیا بوده‌ایم.»
از فرامرزی درباره حضور قدمت‌دار این ورزش میان ایرانیان پیش از این ورود دیرهنگامش به رقابت‌های جهانی می‌پرسیم كه جواب می‌دهد: «البته پیش از این سال‌ها آدم‌هایی بودند كه در محله‌ها و شهرها با یكدیگر كشتی می‌گرفتند، اما به دید یك ورزش، آن هم در ابعاد جهانی به آن نگاه نمی‌شده است.»
همه خوب‌ها جمع‌اند
در این مستند از گفت‌وگو و تصاویر آرشیوی كنار همدیگر استفاده و همچنین از حضور راوی بهره برده شده است. صدرالدین كاظمی، محقق، راوی و پژوهشگر روی خاك است. فرامرزی درباره روند تولید این برنامه می‌گوید: «دو سال و خرده‌ای از آغاز این پروژه می‌گذرد و در آن از حضور پیشكسوتان تا جوانان كشتی‌گیر، مربیان و... بهره برده‌ایم. در این دوسال اخیر فكر می‌كنم حدود پنج شش نفر از بزرگان این عرصه كه در مستند حضور داشتند را به دلیل كهولت سن و... از دست دادیم. مثلا با آقای خادم صحبت كردیم كه اولین رئیس فدراسیون كشتی بودند و سال گذشته دارفانی را وداع گفتند.»
این تهیه‌كننده درباره منابع مورد استفاده در این مستند عنوان می‌كند: «چون همه ما در این حوزه فعال بودیم و بسیاری از وقایع این رشته و اسامی را ذهن داشتیم با كارشناسان و جناب كاظمی درباره این اطلاعات صحبت كردیم. درواقع غنی‌ترین منبع ما آقای كاظمی بودند. ایشان از كشتی‌نویسان قدیمی هستند كه بیش از 40- 50 سال قبل در «دنیای كشتی» می‌نوشتند و مجله داشتند. علاوه‌بر صدا و گزارش‌های ایشان كه در مستند استفاده شده، خودشان هم مقابل دوربین می‌آیند.»
او در مورد مصاحبه‌شونده‌هایی كه در مستند حاضر شدند، می‌گوید: «با خیلی از افراد صاحبنظر در این مجوعه گفت‌وگو شده و همچنین در شرف انجام چند گفت‌وگوی دیگر هم هستیم. روسای فدراسیون در این سال‌ها، روسای تربیت بدنی و كسانی كه مدال المپیك یا مدال طلای جهانی دارند و افرادی كه این حوزه دوستداران بسیاری داشتند، جزو این افراد هستند.»
فرامرزی با نام بردن تعدادی از این اشخاص، بیان می‌كند: «عبدا... موحد، امامعلی حبیبی، حسن یزدانی، علیرضا دبیر، علیرضا حیدری، غلام محمدی و آقای خادم چند اسامی است كه الان در خاطر دارم. به طوركلی هر كس كه در این كار خوب بوده است، در مستند ما حضور دارد. همان‌طور كه گفتم درحال پیگیری مصاحبه با تعدادی دیگر هم هستیم.»
وی در مورد ادامه كار تصویربرداری مستند هم می‌افزاید: «حدود 80 درصد تصویربرداری انجام شده است. 10 قسمت را تحویل پخش داده‌ایم و به مرور هر هفته یكی دو قسمت دیگر را هم تحویل می‌دهیم.»
