«جامجم» در آستانه چهلو چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی دستاوردهای مهم علمی کشور را بررسی میکند
گامهای محققان ایرانی در مرزهای علم و دانش
توسعه علمی کشور از ابتدای انقلاب اسلامی همواره مورد توجه بوده و همیشه بهعنوان اهرمی مؤثر در تثبیت جایگاه جهانی کشور به شمار رفته است. با وجود فراز و نشیبهای بیشمار مسیر پیشرفت علمی کشور، محققان پرانگیزه ما همواره تلاش کردهاند پرچم ایران را در بالاترین قلههای علم و دانش به اهتزاز در بیاورند و در طول این سالها با ارتقای رتبه کشور در تولید علم، نامآوری در مسابقات علمی، توسعه فناوریهای نوین و شکلدهی مفهوم دانشبنیان و راهکار جدید ثروتآفرینی برای کشور از مسیر اقتصاد تازهنفس دانشبنیان، بار دیگر دانش ایرانی را به رخ جهانیان کشیدهاند؛ بدون شک مسیر بیپایان علم را هیچگاه آسودگی نیست و هنوز در ابتدای این مسیر قرار داریم. در ادامه، پیشرفتهای علمی کشور را در دهههای اخیر با نگاهی به آمار و اعداد مرور خواهیم کرد.
افزایش تعداد پیوند سلولهای بنیادی خونساز در سال
بیش از 1300 مورد
ایجاد و راهاندازی مراکز جامع سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی
بیش از 10 مرکز
روند روبهرشد شرکتهای دانشبنیان در حوزه علوم و فناوریهای سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی
بیش از 200شرکت
رشد کشور بر اساس تولید علم در جهان
رتبه 13 جهان
جایگاه کشور در زمینه تولید محصولات ژن درمانی، سلول درمانی و مهندسی بافت
رتبه 6 در جهان
حمایت و توسعه مراکز سلول درمانی فعال در زمینه پیوند سلولهای بنیادی خونساز
افزایش تا 20 مرکز
دستاوردهای اقتصاد دانشبنیان
تعداد کل شرکت های دانش بنیان ثبت شده
8046 شرکت
فرصت شغلی در زمینه فعالیتهای دانشبنیان در پارکهای علم و فناوری
بیش از۴۰ هزار
فروش شرکتهای دانشبنیان در سال 1400 مالی به رسید
400 هزار میلیارد تومان
تعداد اشتغال شرکتهای دانشبنیان در سال 1400
342 هزار نفر
دستاوردهای حوزه زیست فناوری
سهم دارو و فرآوردههای زیستی از بازار دارویی کشور با بازار حدود 15هزار میلیارد تومان
سهم 24درصدی
کاهش 470 میلیون دلار ارزبری کشور با حمایت از تولید دارو ها ، فرآوردههای زیستی و واکسن ها
36 دارو و 27 واکسن
سرمایهگذاری برای قطع وابستگی کشور به واردات محصولات زیستی با ظرفیت ارزی 546 میلیون دلاری را برای کشور
67 میلیون دلار
دستاوردهای حوزه نانو فناوری
ساخت دستگاه های پیشرفته نانو در 65 شرکت ایرانی
241دستگاه
تولید محصولات نانو در بیش از 15حوزه صنعتی مبتنی بر فناوریهای داخلی
1427محصول
صادارت محصولات نانو ایران ساخت به کشور هایی از 5 قاره جهان
49 کشور
راهاندازی آزمایشگاه های دانشآموزی فناوری نانو در کشور با تجهیزات تخصصی ایران ساخت
89 آزمایشگاه
به کارگیری متخصصان در سطوح کارشناسی ارشد، دکتری و اعضای هیأت علمی در بیش از150مرکزدانشگاهی
40هزار نفر
برای ارائه خدمات آزمایشگاهی به محققان در 89 آزمایشگاه در قالب شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو
2920تجهیزات
تعداد شرکتهای دانشبنیان به تفکیک حوزههای فناوری
فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی 362
داروهای پیشرفته 480
مواد پیشرفته (شیمی و پلیمر) 1130
ماشینآلات و تجهیزات پیشرفته 1721
تجهیزات پزشکی 326
برق و الکترونیک 1821
فناوری اطلاعات 1778
تجاریسازی 397
صنایع خلاق و علوم انسانی 31
تولیدات علمی در حوزههای علم مواد
مهندسی مکانیک رتبه 1 در منطقه رتبه 10 در جهان
علم مواد رتبه 1 در منطقه رتبه 11 در جهان
مهندسی شیمی رتبه 1 در منطقه رتبه 12 در جهان
علم شیمی رتبه 1 در منطقه رتبه 10 در جهان
اپتیک و لیزر رتبه 1 در منطقه رتبه 10 در جهان
جایگاه ایران در علوم شناختی
هوش مصنوعی رتبه 1 در منطقه رتبه 15 در جهان
تعامل انسان و ماشین رتبه3 در منطقه رتبه 37 در جهان
پردازش سیگنال رتبه 2 در منطقه رتبه 19 در جهان
روانپزشکی و سلامتروان رتبه 3 در منطقه رتبه 28 در جهان
روانشناسی رتبه 3 در منطقه رتبه 35 در جهان
علوم اعصاب شناختی رتبه2 در منطقه رتبه 28 در جهان
ارتقای رتبه جهانی ایران در تولید علوم
بر اساس نظام رتبهبندی سایماگو در سالهای 1375 تا1394
*سایمگو نوعی رتبهبندی است که گروهی پژوهشی به همین نام در دانشگاه گرانادا در اسپانیا انجام می دهد که براساس تعداد مقالات علمی موسسات آموزش عالی کشورهای مختلف موجود در بانک اطلاعاتی اسکوپوس آنها را ارزیابی و رتبهبندی میکند.
رتبه جهانی تولید علم ایران
1375 53 1394 16
رشته فیزیک و نجوم
1375 64 1394 19
رشته شیمی
1375 48 1394 11
رشته پزشکی
1375 54 1394 19
رشته مهندسی هوافضا
1375 43 1394 11
رشته زیست فناوری
1375 56 1394 14
رشته نانوفناوری
1375 57 1394 16
رشته انرژی اتمی
1375 83 1394 11
148 پژوهشگر ایرانی در میان دانشمندان یک درصد برتر دنیا
پیشرفت علمی کشور طی این سالها نمایانگر تلاش دانشمندان و محققان ایرانی است که در عرصههای مختلف علمی به دستاوردهای قابلتوجهی رسیدهاند. امروز ایران در زمینه تولید علم در رتبه 15 دنیا و نخست منطقه قرار دارد. در سال 1996 تولیدات علمی ایران 850 عدد بوده و در سال 2010 تعداد مقالات نمایهشده به بیش از 30 هزار عدد رسید. در سال 2021 تعداد 78 هزار مقاله از ایران در سایت اسکوپوس نمایه شد تا ایران از رتبه 58 در سال 1996 به رتبه 15 صعود کند. نقش خانمها در پیشرفتهای علمی کشور را نیز نباید نادیده گرفت. براساس آمار امروز حدود 50 تا 60 درصد دانشجویان حاضر در کلاسهای دانشگاهی را خانمها تشکیل میدهند و حدود 28 درصد هیات علمی دانشگاهها نیز خانمها هستند. بهعلاوه براساس نمایههای بینالمللی در فهرست دانشمندان یک درصد برتر جهان که بیشترین استناد به مقالات آنها شده 841 دانشمند ایرانی حضور دارند. اگر به رشد علمی دیگر کشورها نگاه کنیم، خواهیم دید که کشورهای توسعهیافته سرمایهگذاری بسیار زیادی در این زمینه داشتهاند، در حالی که رتبه علمی ایران با وجود سرمایهگذاری کم افزایش پیدا کرده است.
دکتر پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پیش از این در مصاحبهای با «جامجم» عنوان کرده بود که در قانون برنامه ششم قرار بود سهم بودجه پژوهشی به 4 درصد تولید ناخالص ملی برسد؛ با این حال این سهم در سال گذشته 0.5 درصد بوده و امسال نیز به 0.45درصد رسیده است. باید گفت اعضای هیات علمی دانشگاهها و مراکز پژوهشی ایران با کمترین امکانات، بیشترین تولیدات علمی را ارائه میدهند.
همچنین با هدف استفاده از تولیدات علمی دانشگاهها در بازار و تجاریسازی ایدهها، پس از انقلاب پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد راهاندازی شده است. به استناد آمار وزات علوم، تحقیقات و فناوری در حال حاضر 240 مرکز رشد در کشور وجود دارد تا ایدههای جوانان را به طرحهای کسب و کاری تبدیل کند. همچنین امروز بیش از 50 پارک علم و فناوری در کشور در حال فعالیت است. این پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد به ایجاد 112هزار شغل دانشبنیان و بیش از 8046شرکت دانشبنیان منجر شده است.
درخشش مدال های دانشآموزان ایرانی
موفقیت هرساله دانشآموزان ایرانی در دستیابی به مقام در المپیادهای علمی جهانی در رقابت با سایر کشورها در رشتههایی همچون نجوم و اخترفیزیک، فیزیک، ریاضی، زیست و زمینشناسی از شواهد رشد و توسعه علمی کشور بوده است. این موفقیتها در المپیادهای دانشآموزی، از اولین سال حضور جوانان مستعد ایرانی، هر ساله با پیشرفت بسیاری همراه بوده است و تا امروز دانشآموزان ایرانی بیش از 700 مدال در این المپیادها دریافت کردهاند. به گفته وزیر آموزش و پرورش، امسال دانشآموزان ایرانی 20 مدال در المپیادهای جهانی بهدست آوردهاند و در مجموع در پنج المپیاد معروف جهانی، ایران رتبه چهارم را کسب کردهاست.امسال یکی از درخشانترین نتایج دانشآموزان ایرانی در المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک رقم خورد. در این رقابت تیم «الف» ایران موفق به کسب پنج مدال طلا و ایستادن در جایگاه نخست شد و تیم «ب» ایران با کسب چهار مدال طلا و یک نقره رتبه دوم را به خود اختصاص داد. همچنین در المپیاد ریاضی دانشآموزان ایرانی امسال سه مدال طلا و سه مدال نقره کسب کردند و در المپیاد زیستشناسی موفق به دریافت 4 مدال طلا شدند. دانشآموزان ایرانی در المپیاد فیزیک نیز دو مدال نقره و سه مدال برنز کسب کردند تا این موفقیتها مقدمهای بر میزبانی المپیاد جهانی فیزیک در سال 2024 / 1403 باشد. پیشتر ایران میزبان المپیادهای جهانی فیزیک، نجوم،کامپیوتر و زیستشناسی بوده و در سال 1403 میزبانی المپیاد جهانی فیزیک بار دیگر به ایران خواهد رسید. المپیاد ترکیبیات ایران نیز از سال 2020 با هدف آشنایی دانشآموزان با ترکیبیات برگزار میشود. ترکیبیات از مباحث خلاقانه، گسترده، جذاب و سرگرمکننده است که دانشآموزان، دانشجویان و افراد علاقهمند به ریاضیات و علوم کامپیوتر در سراسر جهان میتوانند در آن شرکت کنند. برگزاری المپیاد ترکیبیات نیز یک اتفاق مهم جهانی است که امسال در بین ۴۲ کشور برگزار شد.