گردشگری
کردستان، بزرگ‌ترین تابلوی نقاشی ایران
کردستان همیشه مدنظر گردشگران بوده و حتی روستاهای دور افتاده آن که در دامنه کوه‌ها شکل گرفته‌اند از جذابیت خاصی برخوردارند.
طبیعت سرسبز و هوای مطبوع و خنک در فصل بهار، تابستان و جنگل‌هایی که در پاییز هزار رنگ می‌شوند، همچون تابلوی نقاشی می‌مانند که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کنند اما جاذبه‌های طبیعی تنها عامل گیرایی این استان نیست و وجود بناهای باستانی و تاریخی هم در جای‌جای کردستان گردشگران را به سمت خود می‌کشد.
«کرفتو» غاری از دوران سوم زمین‌شناسی
غار کرفتو یکی از غارهای اسرارآمیز و شگفت‌انگیز ایران است و از بزرگ‌ترین غارهای باستانی کشور محسوب می‌شود. این غار در استان کردستان، در یک رشته کوه آهکی در شمال دره‌ای عمیق و زیبا جای گرفته و در اطراف آن پناهگاه‌ها، دخمه‌ها و حفره‌های متعددی دیده می‌شود. در زمستان‌ها و هنگام سرما درون غار گرم و در تابستان به‌لحاظ کوران باد، داخل غار خنک است. این غار آهکی و باستانی در دوران مزوزوئیک شکل گرفته و در زمان‌های مختلف مورد سکونت و استفاده انسان بوده است. از دلایل اهمیت غار کرفتو وجود کتیبه‌ای ارزشمند به خط یونانی در طبقه سوم است که براساس آن، این مکان را به هرکول، یکی از خدایان یونان باستان نسبت می‌دهند. غار کرفتو در سال ۱۳۱۸ در فهرست میراث ملی کشور قرار گرفته است.
غار آهکی کرفتو در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته و از میان آب بیرون آمده است و حتی اکنون نیز در برخی قسمت‌های داخل آن، آب وجود دارد و برای دیدن بعضی از جاهای مختلف آن باید از قایق‌های کوچک استفاده کرد.
کاخ دژ زیویه
تپه باستانی زیویه از جاهای دیدنی سقز و نماد قدمت این شهرستان است. این کاخدژ یکی از باارزش‌ترین آثار باستانی کشور با قدمتی حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. سابقه فعالیت در کاخدژ زیویه به دوران مادها و مانتاها بازمی‌گردد اما متاسفانه از این اثر باستانی به‌خوبی مراقبت نمی‌شود و کاخدژ زیویه در آستانه تخریب و نابودی کامل قرار دارد.
دژ باشکوه زیویه، ۴۰ هکتار وسعت دارد و ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف، بین ۹۰ تا ۱۱۰ متر است. این کاخدژ از تالارها، حیاط، اتاق‌های تو در تو و دوطبقه، تخت‌گاه‌های گوناگون، یک تالار ستون‌دار با ۱۶ پایه ستون سنگی، انبار غله، دروازه ورودی قلعه و پایه ستون‌های تاج دروازه ورودی تشکیل می‌شود. موقعیت کوهستانی و صخره‌ای زیویه، دسترسی به آن را بسیار سخت کرده است. تپه قلعه زیویه در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ورودی اصلی کاخدژ زیویه در بخش شرقی با ۲۱ پله سنگ‌چین قرار دارد. دو دروازه هم در شمال و جنوب این قلعه واقع شده‌اند که دروازه سمت قله کوه، مزین به کاشی‌کاری‌های تماشایی است.
موزه سالار سعید
عمارت سالار سعید از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی سنندج است که قدمت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد. این عمارت در طول حیات خود، کاربری‌های گوناگونی داشته است؛ از خانه مسکونی گرفته تا خانه پیشاهنگان. امروزه این عمارت به‌عنوان موزه فعالیت دارد. بنای سالار سعید را از سنگ، آجر و چوب ساخته‌اند که پشت‌بام شیروانی دارد. زیباترین بخش ساختمان پنجره‌های ارسی بزرگ هال محسوب می‌شود که متشکل از هفت در است و یک شاهکار هنری به‌شمار می‌آید. این عمارت از بناى اصلى و حیاط تشکیل می‌شود. بناى اصلى ساختمان در ضلع جنوبى قرار دارد که شامل زیرزمین و طبقه فوقانى است. زیرزمین بنا را به‌صورت حوضخانه ساخته‌اند و دارای سقفی به‌شکل گنبد با تزئینات و آینه‌کارى است. شاه‌نشین‌ها و حوضی سنگى به‌شکل شش‌ضلعى در همین بخش ساخته شده‌است که همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موزه دارای بخشی است به نام «قبل از تاریخ» که در راهروی ورودی و یکی از اتاق‌های کنار سالن اصلی قرار دارد. یک مجموعه ظروف سفالی در این قسمت محافظت می‌شود که از مناطق کردستان و به‌خصوص شهرستان بانه کشف شده است. تعدادی از ظروف نیز به کنگاور مربوط می‌شوند.
«کرفتو» غاری از دوران سوم زمین‌شناسی
غار کرفتو یکی از غارهای اسرارآمیز و شگفت‌انگیز ایران است و از بزرگ‌ترین غارهای باستانی کشور محسوب می‌شود. این غار در استان کردستان، در یک رشته کوه آهکی در شمال دره‌ای عمیق و زیبا جای گرفته و در اطراف آن پناهگاه‌ها، دخمه‌ها و حفره‌های متعددی دیده می‌شود. در زمستان‌ها و هنگام سرما درون غار گرم و در تابستان به‌لحاظ کوران باد، داخل غار خنک است. این غار آهکی و باستانی در دوران مزوزوئیک شکل گرفته و در زمان‌های مختلف مورد سکونت و استفاده انسان بوده است. از دلایل اهمیت غار کرفتو وجود کتیبه‌ای ارزشمند به خط یونانی در طبقه سوم است که براساس آن، این مکان را به هرکول، یکی از خدایان یونان باستان نسبت می‌دهند. غار کرفتو در سال ۱۳۱۸ در فهرست میراث ملی کشور قرار گرفته است.
غار آهکی کرفتو در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته و از میان آب بیرون آمده است و حتی اکنون نیز در برخی قسمت‌های داخل آن، آب وجود دارد و برای دیدن بعضی از جاهای مختلف آن باید از قایق‌های کوچک استفاده کرد.
کاخ دژ زیویه
تپه باستانی زیویه از جاهای دیدنی سقز و نماد قدمت این شهرستان است. این کاخدژ یکی از باارزش‌ترین آثار باستانی کشور با قدمتی حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. سابقه فعالیت در کاخدژ زیویه به دوران مادها و مانتاها بازمی‌گردد اما متاسفانه از این اثر باستانی به‌خوبی مراقبت نمی‌شود و کاخدژ زیویه در آستانه تخریب و نابودی کامل قرار دارد.
دژ باشکوه زیویه، ۴۰ هکتار وسعت دارد و ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف، بین ۹۰ تا ۱۱۰ متر است. این کاخدژ از تالارها، حیاط، اتاق‌های تو در تو و دوطبقه، تخت‌گاه‌های گوناگون، یک تالار ستون‌دار با ۱۶ پایه ستون سنگی، انبار غله، دروازه ورودی قلعه و پایه ستون‌های تاج دروازه ورودی تشکیل می‌شود. موقعیت کوهستانی و صخره‌ای زیویه، دسترسی به آن را بسیار سخت کرده است. تپه قلعه زیویه در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ورودی اصلی کاخدژ زیویه در بخش شرقی با ۲۱ پله سنگ‌چین قرار دارد. دو دروازه هم در شمال و جنوب این قلعه واقع شده‌اند که دروازه سمت قله کوه، مزین به کاشی‌کاری‌های تماشایی است.
موزه سالار سعید
عمارت سالار سعید از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی سنندج است که قدمت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد. این عمارت در طول حیات خود، کاربری‌های گوناگونی داشته است؛ از خانه مسکونی گرفته تا خانه پیشاهنگان. امروزه این عمارت به‌عنوان موزه فعالیت دارد. بنای سالار سعید را از سنگ، آجر و چوب ساخته‌اند که پشت‌بام شیروانی دارد. زیباترین بخش ساختمان پنجره‌های ارسی بزرگ هال محسوب می‌شود که متشکل از هفت در است و یک شاهکار هنری به‌شمار می‌آید. این عمارت از بناى اصلى و حیاط تشکیل می‌شود. بناى اصلى ساختمان در ضلع جنوبى قرار دارد که شامل زیرزمین و طبقه فوقانى است. زیرزمین بنا را به‌صورت حوضخانه ساخته‌اند و دارای سقفی به‌شکل گنبد با تزئینات و آینه‌کارى است. شاه‌نشین‌ها و حوضی سنگى به‌شکل شش‌ضلعى در همین بخش ساخته شده‌است که همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موزه دارای بخشی است به نام «قبل از تاریخ» که در راهروی ورودی و یکی از اتاق‌های کنار سالن اصلی قرار دارد. یک مجموعه ظروف سفالی در این قسمت محافظت می‌شود که از مناطق کردستان و به‌خصوص شهرستان بانه کشف شده است. تعدادی از ظروف نیز به کنگاور مربوط می‌شوند.
