نگاهی به چند مستند برتر درباره قاتلان زنجیره‌ای معروف
شیطان در لباس مبدل
نمایش جنایت همیشه مخاطب داشته است! اما این مخاطبان همیشه جذب داستان‌های جنایی نبوده‌اند. گاهی هم ترسیده‌اند به‌ویژه وقتی که می‌دانند آنچه به تماشایش نشسته‌اند مستندهایی از معروف‌ترین قاتلان زنجیره‌ای جهان است.
جامعه مدرن امروزی هم به قصه‌های واقعی جرم‌وجنایت گرایش افراط‌آمیزی دارد. به‌ویژه قاتلان زنجیره‌ای که همواره برای عموم جذاب بوده‌اند چراکه به‌سرعت ماجرای آنها به یک معما تبدیل می‌شود؛ می‌خواهید بدانید با چه انگیزه‌ای آدم می‌کشتند، از چه روش‌هایی استفاده می‌کردند، چگونه دستگیر شدند و چه اتفاقاتی برای قربانیان رخ‌داد. آثار سینمایی هم می‌توانند تفکربرانگیز باشند اما هیچ‌چیز بهتر از یک فیلم مستند پاسخ سؤال‌های شما را درباره قاتلان زنجیره‌ای نمی‌دهد. فیلم‌های مستند به‌دلیل نزدیکی به واقعیت، اضطراب‌آور هم هستند و البته زمانی که قرار باشد به مقوله قاتلان زنجیره‌ای بپردازیم، با صدها اثر شاخص روبه‌رو می‌شویم که طی یک دهه اخیر روایتی واقعی از قاتلان زنجیره‌ای را در قالب فیلم یا سریال داشته‌اند. برای امروز اما به آثاری پرداخته شده است که از زوایای مختلف به این آدم‌ها نزدیک می‌شوند و فارغ از قتل‌ها، مضامین مهم جامعه‌شناختی و روان‌شناختی پیرامون پرونده‌ها را هم تحلیل می‌کنند.
ریپر
جک قاتل، شاید یکی از سرشناس‌ترین قاتلان جهان باشد. شهرت او از این حقیقت نشات گرفته است که پس از کشتارهای متعدد در دهه ۱۸۸۰ هرگز شناخته یا دستگیر نشد. مجموعه ریپر اما درباره این قاتل مشهور نیست بلکه به یک قاتل سریالی دیگر به نام پیتر ساتکلیف می‌پردازد که برای قتل‌هایش از جکِ قاتل اصلی الهام می‌گرفت. همانند دیگر آثار مستند این‌چنینی، جسی ویل و النا وود به مصاحبه با محققان، خبرنگاران، اعضای خانواده قربانیان و همچنین نجات‌یافتگان پرداخته‌اند تا نگاه نزدیک‌تری به این قاتل زنجیره‌ای داشته باشید. این مینی‌سریال به سهل‌انگاری نیروهای پلیس نیز می‌پردازد که حرف‌وحدیث فراوانی پیرامون این پرونده ایجاد کردند زیرا آنها در یک دوره پنج‌ساله، ۹ بار از پیتر ساتکلیف بازجویی کردند اما به نتیجه‌ای نرسیدند. از جهاتی مستند ریپر تنها درباره یک قاتل زنجیره‌ای نیست بلکه به جامعه مدرن می‌پردازد و سؤال‌های تفکربرانگیزی مطرح می‌کند.
قاتلان زندانی: داستان ناگفته
یک مستند بریتانیایی دیگر که روی چند قاتل زنجیره‌ای مختلف متمرکز است. برخلاف مستندهای مشابه، قاتلان زندانی: داستان ناگفته، تلاش می‌کند تا پرونده‌ها را بازبینی و عمیق‌تر موشکافی کند. دیوید ویلسون، استاد دانشگاه بیرمنگام تجربیات و مهارت‌های خود را به‌کارمی‌گیرد تا مدارک را بررسی کند و از این قاتلان زنجیره‌ای انگلیسی تحلیل جامع‌تری ارائه دهد. در همین راستا، بعضی از شک‌وشبهه‌هایی که در دوران رسیدگی به پرونده‌ها وجود داشته است، برطرف و بعضی از معماهای حل‌نشده، اینجا رمزگشایی می‌شود. قاتلان زندانی علاوه‌بر عرضه درست حقایق، پروسه رسیدگی به این پرونده‌ها را نیز در کانون توجه قرار می‌دهد و این نکته را یادآور می‌شود که برخی از این پرونده‌ها اگر به شکل متفاوتی مدیریت می‌شدند، می‌توانستند موفقیت‌آمیزتر باشند که نتیجه‌اش دستگیری زودتر بعضی قاتلان و حفظ جان چند قربانی بود.
آیلین: زندگی و مرگ یک قاتل سریالی
مستندساز برجسته، نیک بروم‌فیلد سال ۱۹۹۲ فیلمی درباره آیلین وورنوس ساخت که در آن سعی داشت با این قاتل سریالی مصاحبه کند. این مستند همچنین نشان داد که اطرافیانش چگونه از وی سوءاستفاده کردند و از این مساله صحبت کرد که محاکمه آیلین عادلانه نبوده است. هنگامی که از این فیلم در دادگاه سال ۲۰۰۱ استفاده شد، نیک بروم‌فیلد تصمیم گرفت تا دنباله‌ای برای آن بسازد که نتیجه‌اش، مستند زندگی و مرگ یک قاتل سریالی بود. فیلم به وضعیت روحی و روانی نابسامان آیلین وورنوس و بی‌عدالتی‌های صورت‌گرفته می‌پردازد. او با این‌که به مشکلات روانی حاد دچار بود اما بازهم به اعدام محکوم شد. آیلین شش مرد را به قتل رسانده بود. پس از ۱۲ سال انتظار در بند مرگ، آیلین سرانجام در سال ۲۰۰۲ اعدام شد. نیک بروم‌فیلد در روزهای پایانی با او گفت‌وگو کرد که این مصاحبه هم در مستند قرار گرفته است.
پرونده‌های جفری دامر
این مستند، رویدادهای تابستان ۱۹۹۱ را روایت می‌کند که در آن قاتل زنجیره‌ای و هیولای بی‌مانند، جفری دامر دستگیر شد. پرونده‌های جفری دامر که یک فیلم مستند مستقل است، در کنار شبیه‌سازی برخی قتل‌ها، شامل مصاحبه‌هایی با پاتریک کندی (مامور اصلی پرونده)، جفری جنتزن (آسیب‌شناس) و پاملا بس (همسایه دامر) می‌شود. این فیلم که در ابتدا با نام «جف» در فستیوال فیلم جنوب از جنوب‌غربی به نمایش درآمد، مو به تن شما سیخ می‌کند و به‌دلیل کیفیت بالایی که داشت، پیش از اکران از سوی استودیوی آی‌اف‌سی فیلمز خریداری شد و با یک نام متفاوت به نمایش درآمد. رئیس این استودیو، جاناتان سرینگ دراین‌باره می‌گوید: «تامپسون، یکی از ترسناک‌ترین مستندهای چند سال اخیر را ساخته است که پس از تماشای آن، ذهن شما را تا مدت‌ها درگیر می‌کند.»
ریپر
جک قاتل، شاید یکی از سرشناس‌ترین قاتلان جهان باشد. شهرت او از این حقیقت نشات گرفته است که پس از کشتارهای متعدد در دهه ۱۸۸۰ هرگز شناخته یا دستگیر نشد. مجموعه ریپر اما درباره این قاتل مشهور نیست بلکه به یک قاتل سریالی دیگر به نام پیتر ساتکلیف می‌پردازد که برای قتل‌هایش از جکِ قاتل اصلی الهام می‌گرفت. همانند دیگر آثار مستند این‌چنینی، جسی ویل و النا وود به مصاحبه با محققان، خبرنگاران، اعضای خانواده قربانیان و همچنین نجات‌یافتگان پرداخته‌اند تا نگاه نزدیک‌تری به این قاتل زنجیره‌ای داشته باشید. این مینی‌سریال به سهل‌انگاری نیروهای پلیس نیز می‌پردازد که حرف‌وحدیث فراوانی پیرامون این پرونده ایجاد کردند زیرا آنها در یک دوره پنج‌ساله، ۹ بار از پیتر ساتکلیف بازجویی کردند اما به نتیجه‌ای نرسیدند. از جهاتی مستند ریپر تنها درباره یک قاتل زنجیره‌ای نیست بلکه به جامعه مدرن می‌پردازد و سؤال‌های تفکربرانگیزی مطرح می‌کند.
قاتلان زندانی: داستان ناگفته
یک مستند بریتانیایی دیگر که روی چند قاتل زنجیره‌ای مختلف متمرکز است. برخلاف مستندهای مشابه، قاتلان زندانی: داستان ناگفته، تلاش می‌کند تا پرونده‌ها را بازبینی و عمیق‌تر موشکافی کند. دیوید ویلسون، استاد دانشگاه بیرمنگام تجربیات و مهارت‌های خود را به‌کارمی‌گیرد تا مدارک را بررسی کند و از این قاتلان زنجیره‌ای انگلیسی تحلیل جامع‌تری ارائه دهد. در همین راستا، بعضی از شک‌وشبهه‌هایی که در دوران رسیدگی به پرونده‌ها وجود داشته است، برطرف و بعضی از معماهای حل‌نشده، اینجا رمزگشایی می‌شود. قاتلان زندانی علاوه‌بر عرضه درست حقایق، پروسه رسیدگی به این پرونده‌ها را نیز در کانون توجه قرار می‌دهد و این نکته را یادآور می‌شود که برخی از این پرونده‌ها اگر به شکل متفاوتی مدیریت می‌شدند، می‌توانستند موفقیت‌آمیزتر باشند که نتیجه‌اش دستگیری زودتر بعضی قاتلان و حفظ جان چند قربانی بود.
آیلین: زندگی و مرگ یک قاتل سریالی
مستندساز برجسته، نیک بروم‌فیلد سال ۱۹۹۲ فیلمی درباره آیلین وورنوس ساخت که در آن سعی داشت با این قاتل سریالی مصاحبه کند. این مستند همچنین نشان داد که اطرافیانش چگونه از وی سوءاستفاده کردند و از این مساله صحبت کرد که محاکمه آیلین عادلانه نبوده است. هنگامی که از این فیلم در دادگاه سال ۲۰۰۱ استفاده شد، نیک بروم‌فیلد تصمیم گرفت تا دنباله‌ای برای آن بسازد که نتیجه‌اش، مستند زندگی و مرگ یک قاتل سریالی بود. فیلم به وضعیت روحی و روانی نابسامان آیلین وورنوس و بی‌عدالتی‌های صورت‌گرفته می‌پردازد. او با این‌که به مشکلات روانی حاد دچار بود اما بازهم به اعدام محکوم شد. آیلین شش مرد را به قتل رسانده بود. پس از ۱۲ سال انتظار در بند مرگ، آیلین سرانجام در سال ۲۰۰۲ اعدام شد. نیک بروم‌فیلد در روزهای پایانی با او گفت‌وگو کرد که این مصاحبه هم در مستند قرار گرفته است.
پرونده‌های جفری دامر
این مستند، رویدادهای تابستان ۱۹۹۱ را روایت می‌کند که در آن قاتل زنجیره‌ای و هیولای بی‌مانند، جفری دامر دستگیر شد. پرونده‌های جفری دامر که یک فیلم مستند مستقل است، در کنار شبیه‌سازی برخی قتل‌ها، شامل مصاحبه‌هایی با پاتریک کندی (مامور اصلی پرونده)، جفری جنتزن (آسیب‌شناس) و پاملا بس (همسایه دامر) می‌شود. این فیلم که در ابتدا با نام «جف» در فستیوال فیلم جنوب از جنوب‌غربی به نمایش درآمد، مو به تن شما سیخ می‌کند و به‌دلیل کیفیت بالایی که داشت، پیش از اکران از سوی استودیوی آی‌اف‌سی فیلمز خریداری شد و با یک نام متفاوت به نمایش درآمد. رئیس این استودیو، جاناتان سرینگ دراین‌باره می‌گوید: «تامپسون، یکی از ترسناک‌ترین مستندهای چند سال اخیر را ساخته است که پس از تماشای آن، ذهن شما را تا مدت‌ها درگیر می‌کند.»
