کارشناسان هواشناسی اخبار و شایعات درباره ورود موج سرمای «بی‌سابقه» به کشور را رد می‌کنند و این کاهش دما را طبیعی می‌دانند
شایعه داغ سرما
ماجرای ورود موج بی‌سابقه سرما در پایتخت بعد از چند روز هنوز با اما و اگر روایت می‌شود. قصه این سرما ابتدا با دست به دست شدن متنی در فضای مجازی كلید خورد، متنی البته اغراق شده كه حكایت از ورود سرمای بی‌سابقه به پایتخت داشت، سرمایی كه در صد سال گذشته تنها سه بار تكرار شده است! انتشار ویدئویی كوتاه از محمد اصغری كارشناس هواشناسی در فضای مجازی هم به نوعی این سرما را تایید می‌كرد با این تفاوت كه اطلاعات عنوان شده در این ویدئو مبنایی علمی داشت و مثل متن فضای مجازی اغراق‌شده نبود. این كارشناس هواشناسی اعلام كرده بود كه موج سرمای در راه تهران در ده سال گذشته كم‌نظیر است. اما همین دیروز مرتضی ضرابی كارشناس هواشناسی خبر صدا و سیما موج سرمای هفته آینده را معمولی دانست و اعلام كرد «این سرما به وفور در سال‌های اخیر مشاهده شده است.» ادعایی كه این بار محمد اصغری هم در گفت‌وگویش با جام‌جم آن را تایید كرد. بعد از جو به وجود آمده این بار صادق ضیاییان، مدیركل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها خبر ورود موج سرمای بی‌سابقه در ده سال اخیر به كشور را تكذیب كرد. هر چند در كنار این تكذیب هم هشدار داد كه دمای هوا از روز جمعه بین ۵ تا ۱۰ درجه در برخی مناطق كشور كاهش می‌یابد. در بین همه این تایید و تكذیب‌ها چیزی كه از آن گریزی نیست میزان مصرف گاز است، چیزی كه چه سرمای بی‌سابقه در راه باشد چه نه در افزایش میزان مصرف آن تاثیری نخواهد داشت. همین حالا هم معاون تامین و توزیع شركت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به افزایش میزان مصرف گاز واكنش نشان داده و هشدار داده است «كشور در آستانه خاموشی است»: همین نشان‌دهنده عدم الگوی درست مصرف جامعه ایرانی است، انتشار این خبر به لحاط روانی هم می‌تواند مصرف گاز خانگی را تا حد قابل توجهی بالاتر ببرد. روندی كه همین حالا هم در اوج بد مصرفی است و مصرف گاز کشور سه برابر تركیه و ده برابر آلمان برآورد می‌شود. یعنی دو كشوری كه جمعیتی تقریبا برابر با ایران، اما صنعت گسترده‌تری دارند و كمتر از كشور ما گاز مصرف‌می‌كنند.
نگاهی به پیشینه موج سرمای بی‌سابقه در ایران نشان می‌دهد
در 70 سال گذشته ایران شاهد سه موج سرمای شدید چند روزه بوده است. زمستان سال 1342، 1350 و 1386. فاصله 8 ساله بین سرمای اول و دوم و فاصله‌ای 36 ساله بین سرمای دوم و سوم وجود دارد، اما آیا می‌توان از فاصله میان زمستان‌های بی‌سابقه گذشته نظام ثابتی را استخراج كرد؟ مهری اكبری، استادیار گروه آب و هواشناسی دانشكده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی در این رابطه به جام‌جم می‌گوید: «معمولا سرماهای فراگیر اتفاق افتاده در ایران طبق الگوی بلاكینگ است. اما این‌كه بتوانیم بگوییم به عنوان مثال هر 20 سال یك بار باید منتظر سرمای اینچنینی بود، علمی نیست.» به گفته او شاید بتوان در رابطه با الگوهای بارشی پیش‌بینی‌های دقیق‌تری صورت داد اما در رابطه با موج سرمای شدید چنین فاصله معناداری وجود ندارد.
کاهش 10 درجه‌ای دما
چه جمعه منتظر سرمای بی‌سابقه باشیم چه به باور بسیاری این سرما طبیعی باشد باید بدانیم كه دمای هوای اغلب مناطق ایران در روزهای آینده كاهش خواهد داشت.
صادق ضیائیان، مدیركل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی كشور به شكلی كلی اعلام كرده كه از ساعات پایانی روز جمعه نفوذ هوای سرد به كشور رخ خواهد داد كه بر این اساس با كاهش پنج تا ده درجه‌ای دما در كشور مواجه خواهیم بود. برخی از كارشناسان حوزه هواشناسی هم معتقدند كه بیش از 30 روز از چله زمستان گذشته و كاهش دما در این روزهای سال بسیار طبیعی است. براساس پیش‌بینی‌ها امروز آسمان اغلب مناطق ایران ابری است و از فردا بارش‌ها در شرق و جنوب كشور شدت بیشتری خواهند داشت.
برای تهران هم آب و هوای مه آلود و ابری و البته بارش برف پیش‌بینی شده، اما در این میان باید هشدارهای پلیس را هم جدی گرفت چرا كه رئیس مركز اطلاعات و كنترل ترافیك پلیس راهور ناجا از بارش برف و باران در محورهای مواصلاتی اكثر استان‌های كشور خبر داده است. محورهای مواصلاتی مورد اشاره پلیس راهور تقریبا همه محورهای مهم را دربر می‌گیرد.
زمستان 1342؛ برابری ایران و سیبری
درست است كه این روزها بارش برف نوبرانه است و مدت‌هاست كه زمستان دیگر حال و هوای گذشته را ندارد، اما برف و سرما همیشه هم به شادمانی این سال‌ها نبوده است. در گذشته ایران تجربه چند سرمای وحشتناك را در كارنامه خود دارد، تجربه‌ای كه حتی راه به ركوردهای گینس هم برده است. اولین سرمای بی‌سابقه در ایران بر می‌گردد به
56 سال پیش، یعنی زمستان سال 1342. به گواه آمار و اطلاعات به جا مانده سال ١٣٤٢ میانگین حداقل دما منفی ده و میانگین دمای خشك منفی 7/4 در ماه دی و بهمن بود. اما این سرما تنها محدود به پایتخت نبود و سرمای بی‌سابقه به شهرستان‌های دیگر هم سرایت كرده بود. به طور مثال در این آمارها كمترین دما در شهر رشت منفی ١٩ ثبت شد، این در حالی بود كه حداقل دمای ثبت‌شده برای شهر ارومیه منفی ۲۲، تبریز منفی ۲۵، اراك منفی ۲۶ و سنندج و شهركرد منفی ۲۸ بود و در همان روزها مردم زنجان حداقل در دمای منفی۳۰ درجه زندگی می‌كردند. دوری از آن سال‌ها اعتبار آمارها را شبهه‌دار كرده است اما سرمای سال 1342 ایران بدون شك تلفات انسانی هم داشته است. هر چند معلوم نیست زمستان آن سال چه الگوهایی روی نقشه‌ها شكل گرفته و نفوذ هوای سرد تا كجا پیش رفته بود اما همین نكته بس كه دمای هوای شهری مثل اهواز كه سابقه دمای بالای 54 درجه را هم دارد در زمستان آن سال به منفی 7 درجه رسیده بود.
زمستان 1350؛ ثبت در گینس
هنوز كه هنوز است، اما ركورد سرمای بی‌سابقه مربوط می‌شود به بهمن 1350. بسیاری از داده‌های به‌جا مانده از زمستان 1350 حالا به شكل اغراق‌آمیزی غیرطبیعی جلوه می‌كند. به عنوان مثال برف و بوران آن سال باعث مرگ 4000 نفر شده یا این‌كه ارتفاع برف در تهران به هشت متر
رسیده است.
روزنامه اطلاعات همان سال گزارش داده است كه
200 روستا در سراسر ایران در زیر برف و بوران مدفون شدند و در روستاهای كاكان و كمهر سپیدان هیچ فرد زنده‌ای باقی نمانده است! گزارش‌های به جامانده دیگری كه از رسانه‌های آن سال‌ها باقی مانده حكایت مصیبت عجیب آن سال‌ها را بیشتر به چشم می‌آورد. طبق آنچه رسانه‌ها نوشته‌اند، مصیبت بارترین حوادث بوران سال 1350 اینها بودند؛ مدفون شدن 12 روستا در منطقه سمیرم، مرگ بیش از هزار نفر در ارتفاعات گیلان، مدفون شدن 40 خانوار در یكی از روستاهای كشور، مدفون شدن یك قطار بزرگ با تمام سرنشینانش و مدفون شدن ساکنان روستاهای كاكان و كمهر در نزدیكی یاسوج و روستای شكلاب در مرز ایران و تركیه. یكی از سایت‌های خارجی به اسم DEVASTATING DISASTERS كه به بررسی و معرفی بلاهای ویرانگر دنیا می‌پردازد، درباره اتفاقی كه سال 1350 در ایران رخ داد، نكات جالبی نوشته است: «كولاك شدیدی كه در ایران رخ داده، یك هفته به طول انجامید و باعث شد یك میلیون و 636 هزار كیلومتر مربع در ایران به طور كلی از بین برود و هزار نفر به معنای واقعی كلمه به خاك سپرده شوند. بسیاری از آنها در حالی كه در خانه‌های شان نشسته بودند و به راه چاره فكر می‌كردند به حالت انجماد رسیدند و قبل از این كه بتوانند از شر یخ زدگی خلاص شوند، به آهستگی مردند.» روایت عجیب دیگری هم از آن زمستان سهمگین وجود دارد، آن هم این‌كه سواحل دریای خزر هم به دلیل سرمای زیاد در آن سال یخ زد! البته كه این اتفاق به قدری سهمگین بود كه توانست جایگاه نخست بوران‌های پرتلفات دنیا را در كتاب ركوردهای گینس به خودش اختصاص بدهد.
زمستان 1386؛ برف روی برف
در میانه این سال‌ها هم ایران زمستان‌های سختی را گذراند. یكی از آنها مربوط به سال 1374 است كه در رده فهرست سرماهای بی‌سابقه كمتر دیده شده است. برف وبورانی كه حتی باعث شد طرحی به عنوان تعطیلات زمستانی را برای دانش‌آموزان در مجلس كلید بزنند و اجرا كنند.
اما یك دهه بعد دوباره ایران شاهد برف و بورانی بی‌سابقه بود. 19 دی‌ماه 1386 ایران سپیدپوش شد و آنطور كه روزنامه‌ها نوشته‌اند؛ «برف سنگین در ٢٢ استان كشور جاده‌ها و مسیرهای اصلی را مسدود كرد.» روزنامه جام‌جم در این روز نوشت؛ «در تهران شهرداری‌های مناطق ٢٢گانه در آماده‌باش كامل قرار گرفتند و عملیات گسترده نمك‌پاشی در بزرگراه‌ها شروع شد. بارش برف تا روز ١٩ بهمن همچنان ادامه داشت؛ آن‌قدر برف روی برف بارید تا بعضی از شهرها دچار كمبود گاز و گرانی نان شد. بیشتر نگرانی‌ها در این روز برای استان‌های شمالی كشور بود، چرا كه برف روی سقف خانه‌ها در گیلان تا روز قبل به وزن ٨٥ كیلوگرم رسیده بود و كارشناسان پیش‌بینی می‌كردند اگر این وزن به صد كیلو برسد، سقف‌ها فرومی‌ریزد.» آمارهایی هم از این روز به جا مانده است، « ٦٠هزار و ٧٤٦ نفر كه در برف مانده بودند، اسكان اضطراری داده شدند. ٣١٩ نفر از مصدومان حادثه به مراكز درمانی منتقل شدند. در دو روز گذشته،
١٩٣ تصادف شهری و ١٥ تصادف جاده‌ای در شهر تهران و حومه اتفاق‌افتاد.»
