جزئیاتی از آلبوم مناجات‌خوانی که مرکز موسیقی صداوسیما منتشر کرده‌است
منــاجــات‌های ایــرانی
مناجات‌ها با صداهای گرمی که به آنها شور بخشیده، سال‌هاست برای مخاطبان تلویزیون به‌ویژه در مناسبت‌های مذهبی خاطره‌ساز شده‌اند. مرکز موسیقی و سرود صداوسیما به‌تازگی سری تازه‌ای از مناجات‌خوانی‌ها را در قالب یک آلبوم منتشر کرده که در آن از اشعار شاعران کهن ایران‌زمین نظیر حافظ، عطار و ... در کنار شاعران معاصر همچون علیرضا قزوه و میلاد عرفان‌پور استفاده‌شده‌است؛ مناجات‌خوان‌ها نیز از سنتی‌خوان‌های ایرانی هستند. این آلبوم مناجات‌خوانی مدتی است در ساعت‌های خاص روی آنتن شبکه‌های سیما می‌رود. اینجا در گفت‌وگو با مدیر تولید و تامین مرکز موسیقی سازمان صداوسیما حمید خزاعی، یکی از خوانندگان این آلبوم، جزئیات بیشتری آورده‌ایم.
بی‌‌ساز و با آواز
«شهر مناجات» نام آلبومی از تولیدات تازه مرکز موسیقی و سرود صداوسیما است که در 10 قطعه، برای پخش از رسانه‌ملی آماده شده‌است. در این آلبوم، مناجات‌ها با سبک سنتی و اصیل آوازی ایران و در دستگاه‌های مختلف اجرا شده‌اند و یکی از ویژگی‌های این قطعات استفاده‌نکردن از هرگونه ساز در تولید آنهاست، ویژگی‌ای که برخلاف تصور به فضای عرفانی و گیرایی اثر خدشه‌ای وارد نکرده‌است.
بشیر بی‌آزار، مدیر تولید و تامین مرکز موسیقی سازمان صداوسیما در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره می‌گوید: سبک اصیل مناجات‌خوانی ما در قدیم هم این بوده‌است. در این سبک از ساز استفاده نمی‌شود و کاملا متکی به توانمندی‌های خواننده است. ما هم خواستیم به این سنت وفادار بمانیم تا با همان سبک و سیاق کهن
اجرا شود.
اولویتی به‌نام موسیقی اصیل
مدیر تولید و تامین مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما درباره شکل‌گیری ایده تولید این آلبوم می‌گوید: پرداختن به همه ژانرهای موسیقی جزو ماموریت‌های ماست. در این میان آنچه مربوط به موسیقی اصیل است برای ما اولویت دارد. ایده اصلی این کار هم از اینجا شروع شد که مناجات‌خوانی در موسیقی سنتی ما سبکی پررنگ و ریشه‌دار است. برای پرداخت به این ژانر با نگاهی جدید وارد عمل شدیم. اگر دقت کنید در این آلبوم حداقل سه نسل از خوانندگان کار کردند و خواندند. از اشعار قدما، رباعی‌های مدرن و ... هم استفاده شده‌است. کار ابتدا گسترده‌تر از این بود، اما چون بخشی از ضبطش در اسفندماه بود برخی خوانندگان به‌خاطر کرونا و شرایط سختی که وجود داشت نتوانستند برای ضبط بیایند. به دلیل کرونا شرایط کار سخت شده‌بود، برای همین ابتدا نسخه دیجیتال منتشر شد و بعد از آن در اختیار شبکه‌ها قرار گرفت و مدتی است نسخه‌های آن به‌صورت محدود منتشر شده‌است.
قصه یک قطعه
حمید خزاعی، خواننده «ربنای نورها» یکی از قطعات این آلبوم است که درباره همکاری‌اش با گروه شهر مناجات بیان می‌کند: همیشه علاقه داشتم در کاری مشابه این حضور داشته‌باشم، به همین خاطر پیشنهاد خواندن این مناجات را پذیرفتم. درواقع همیشه دوست داشتم در فضای ماه رمضان و مناجات‌خوانی اثری داشته باشم، همان‌گونه که مایلم در فضای عاشورا و محرم کاری انجام دهم.
این خواننده همچنین درباره انتخاب شعری از علیرضا قزوه در این آلبوم بیان می‌کند: شعر را خودم انتخاب کردم. پیش از این به خاطر نمی‌آورم که اثری از ایشان را اجرا کرده‌باشم. درواقع تعدادی شعر در نظر گرفته شده‌بود، اما هرکدام از دوستان خواننده خودشان شعری را انتخاب کردند. این انتخاب به فراخور دستگاه آوازی و نشستن مضمون و واژه‌ها بر آن است. گزینش دستگاه موسیقی هم کاملا آزاد و به عهده خوانندگان بود. من هم آواز افشاری را انتخاب کردم چون به گمانم بیشتر به این فضا می‌خورد و می‌توانستم در آن اجرای بهتری داشته باشم.
خزائی درباره چالش آوازخوانی بدون ساز هم می‌گوید: در خوانش‌های موسیقی، آوازخوانی کار مشکلی است. چون کار خواننده‌محور می‌شود. در ساز و آواز هم ساز جواب آواز خواننده را می‌دهد. در اینجا اما ساز وجود نداشت و قطعا این موضوع کار را مشکل می‌کرد. ولی کسی که به‌عنوان خواننده موسیقی ایرانی فعالیت می‌کند باید توان اجرای بدون ساز هم داشته باشد.
او همچنین در مورد تلاقی ضبط کار با کرونا عنوان می‌کند: ضبط‌مان اوایل شیوع کرونا بود و این موضوع کار را سخت می‌کرد. حتی این گمان وجود داشت که فعلا کار تعطیل شود، اما واقعا جای تشکر دارد که فضای استودیو آماده و کاملا ضدعفونی شد و بدون برخورد افراد با یکدیگر، فقط با یک صدابردار، یک ناظر ضبط و خواننده ضبط شد.
یک شهر مناجات
مناجات‌خوانی‌های آلبوم شهر مناجات در دستگاه‌های متنوع و در مایه‌های آوازی مختلف خوانده‌شده‌اند و مخاطبان از شور، شوشتری، ماهور، اصفهان، دشتی، افشاری و همایون در آن می‌شنوند. اشعار ایرانی شعرایی از چند عصر همچون خیام، نظامی، بیدل‌دهلوی، حافظ، رضی‌آرتیمانی، عطار، مولوی، علیرضا قزوه و میلاد عرفان‌پور هم به صدای مناجات‌خوان‌ها معنا بخشیده‌است. یکی از دیگر ویژگی‌های این آثار بهره‌بردن از نوای خوش خوانندگانی از سه نسل موسیقی ایرانی است که هرکدام اجرای یکی از قطعات که بین سه تا شش دقیقه هستند را بر عهده داشتند. این خوانندگان از جوانان دهه 60 مانند هادی فیض‌آبادی و بامداد فلاحتی تا پیشکسوتانی از دهه 30 نظیر سیدحسام‌الدین سراج و فاضل جمشیدی را شامل می‌شوند.
یک معرفی اجمالی
این مناجات‌خوانی‌ها که در فضای مجازی هم قابل دسترس هستند، عبارتند از:
اسرار اول/ مناجات‌خوان: محمدتقی سعیدی/ اشعاری از خیام و نظامی/ در دستگاه شور / زمان: 6 دقیقه
بهار رحمت/ مناجات‌خوان: سیدحسام‌الدین سراج/ اشعاری از بیدل دهلوی/ در مایه آوازی شوشتری/ زمان: 5 دقیقه
مژده وصل تو/ مناجات‌خوان: جمال‌الدین منبر/ شعری از حافظ/ در دستگاه ماهور/ زمان: 4 دقیقه
صبح‌خیزان/ مناجات‌خوان: فاضل جمشیدی/ شعری از رضیالدین آرتیمانی/ در مایه آوازی شوشتری/ زمان: 5 دقیقه
آمرزگار/ مناجات‌خوان: حسین علیشاپور/ شعری از عطار/ در مایه آوازی اصفهان/ زمان: 3 دقیقه
رستخیز/ مناجات‌خوان: رسول رهو/ شعری از مولوی/ در مایه آوازی دشتی/ زمان: 3 دقیقه
حیرت/ مناجات‌خوان: بامداد فلاحتی/ شعری از بیدل دهلوی/ مایه آوازی دشتی / زمان: 6 دقیقه
ربنای نورها/ مناجات‌خوان: حمید خزاعی/ شعری از علیرضا قزوه/ در مایه آوازی افشاری/ زمان: 5 دقیقه
خواب گران/ مناجات‌خوان: سیدمحسن حسینی/ شعری از علیرضا قزوه/ در دستگاه همایون/ زمان: 4 دقیقه
ملکوت/ مناجات‌خوان: هادی فیض آبادی/ شعری از میلاد عرفان‌پور/ در دستگاه ماهور ماهور / زمان: 4 دقیقه
لحظه‌های معنوی
بی‌آزار درباره مناسبتی بودن این آلبوم هم می‌گوید: این کار بیشتر برای ساعات خاصی در نظر گرفته شده‌است تا ایام خاص. در تمام ساعت‌های معنوی روز، مثل وقت اذان، سحر و ... این قطعات با احوالات درونی مخاطب سازگار است و قابلیت شنیدن دارد. چون ماه رمضان قله این موضوع است، دوستان به‌گونه‌ای طراحی کردند که
در ماه رمضان منتشر شود. الان هم شبکه‌ها دارند این کار را در ساعت‌های اذان پخش می‌کنند.
گزینش صدا
بشیر بی‌آزار در مورد در انتخاب خوانندگان هم بیان می‌کند: مساله اصلی برای ما این بود که خواننده به لحاظ فنی و اصولی توانایی خواندن مناجات را داشته، یعنی به ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقی سنتی مسلط باشد. به لیست بلندی از خواننده‌ها رسیدیم و از این لیست تعدادی پای کار آمدند. یکی دو نفر مثل آقای افتخاری تا استودیو هم آمدند، ولی درگیر حساسیت فصلی شدند و آن کیفیت حاصل نشد. اشعار هم زیر نظر میلاد عرفان‌پور که خودش هم در این آلبوم یکی دو شعر دارد، انتخاب شد.
«شهر مناجات» نام آلبومی از تولیدات تازه مرکز موسیقی و سرود صداوسیما است که در 10 قطعه، برای پخش از رسانه‌ملی آماده شده‌است. در این آلبوم، مناجات‌ها با سبک سنتی و اصیل آوازی ایران و در دستگاه‌های مختلف اجرا شده‌اند و یکی از ویژگی‌های این قطعات استفاده‌نکردن از هرگونه ساز در تولید آنهاست، ویژگی‌ای که برخلاف تصور به فضای عرفانی و گیرایی اثر خدشه‌ای وارد نکرده‌است.
بشیر بی‌آزار، مدیر تولید و تامین مرکز موسیقی سازمان صداوسیما در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره می‌گوید: سبک اصیل مناجات‌خوانی ما در قدیم هم این بوده‌است. در این سبک از ساز استفاده نمی‌شود و کاملا متکی به توانمندی‌های خواننده است. ما هم خواستیم به این سنت وفادار بمانیم تا با همان سبک و سیاق کهن
اجرا شود.
اولویتی به‌نام موسیقی اصیل
مدیر تولید و تامین مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما درباره شکل‌گیری ایده تولید این آلبوم می‌گوید: پرداختن به همه ژانرهای موسیقی جزو ماموریت‌های ماست. در این میان آنچه مربوط به موسیقی اصیل است برای ما اولویت دارد. ایده اصلی این کار هم از اینجا شروع شد که مناجات‌خوانی در موسیقی سنتی ما سبکی پررنگ و ریشه‌دار است. برای پرداخت به این ژانر با نگاهی جدید وارد عمل شدیم. اگر دقت کنید در این آلبوم حداقل سه نسل از خوانندگان کار کردند و خواندند. از اشعار قدما، رباعی‌های مدرن و ... هم استفاده شده‌است. کار ابتدا گسترده‌تر از این بود، اما چون بخشی از ضبطش در اسفندماه بود برخی خوانندگان به‌خاطر کرونا و شرایط سختی که وجود داشت نتوانستند برای ضبط بیایند. به دلیل کرونا شرایط کار سخت شده‌بود، برای همین ابتدا نسخه دیجیتال منتشر شد و بعد از آن در اختیار شبکه‌ها قرار گرفت و مدتی است نسخه‌های آن به‌صورت محدود منتشر شده‌است.
قصه یک قطعه
حمید خزاعی، خواننده «ربنای نورها» یکی از قطعات این آلبوم است که درباره همکاری‌اش با گروه شهر مناجات بیان می‌کند: همیشه علاقه داشتم در کاری مشابه این حضور داشته‌باشم، به همین خاطر پیشنهاد خواندن این مناجات را پذیرفتم. درواقع همیشه دوست داشتم در فضای ماه رمضان و مناجات‌خوانی اثری داشته باشم، همان‌گونه که مایلم در فضای عاشورا و محرم کاری انجام دهم.
این خواننده همچنین درباره انتخاب شعری از علیرضا قزوه در این آلبوم بیان می‌کند: شعر را خودم انتخاب کردم. پیش از این به خاطر نمی‌آورم که اثری از ایشان را اجرا کرده‌باشم. درواقع تعدادی شعر در نظر گرفته شده‌بود، اما هرکدام از دوستان خواننده خودشان شعری را انتخاب کردند. این انتخاب به فراخور دستگاه آوازی و نشستن مضمون و واژه‌ها بر آن است. گزینش دستگاه موسیقی هم کاملا آزاد و به عهده خوانندگان بود. من هم آواز افشاری را انتخاب کردم چون به گمانم بیشتر به این فضا می‌خورد و می‌توانستم در آن اجرای بهتری داشته باشم.
خزائی درباره چالش آوازخوانی بدون ساز هم می‌گوید: در خوانش‌های موسیقی، آوازخوانی کار مشکلی است. چون کار خواننده‌محور می‌شود. در ساز و آواز هم ساز جواب آواز خواننده را می‌دهد. در اینجا اما ساز وجود نداشت و قطعا این موضوع کار را مشکل می‌کرد. ولی کسی که به‌عنوان خواننده موسیقی ایرانی فعالیت می‌کند باید توان اجرای بدون ساز هم داشته باشد.
او همچنین در مورد تلاقی ضبط کار با کرونا عنوان می‌کند: ضبط‌مان اوایل شیوع کرونا بود و این موضوع کار را سخت می‌کرد. حتی این گمان وجود داشت که فعلا کار تعطیل شود، اما واقعا جای تشکر دارد که فضای استودیو آماده و کاملا ضدعفونی شد و بدون برخورد افراد با یکدیگر، فقط با یک صدابردار، یک ناظر ضبط و خواننده ضبط شد.
یک شهر مناجات
مناجات‌خوانی‌های آلبوم شهر مناجات در دستگاه‌های متنوع و در مایه‌های آوازی مختلف خوانده‌شده‌اند و مخاطبان از شور، شوشتری، ماهور، اصفهان، دشتی، افشاری و همایون در آن می‌شنوند. اشعار ایرانی شعرایی از چند عصر همچون خیام، نظامی، بیدل‌دهلوی، حافظ، رضی‌آرتیمانی، عطار، مولوی، علیرضا قزوه و میلاد عرفان‌پور هم به صدای مناجات‌خوان‌ها معنا بخشیده‌است. یکی از دیگر ویژگی‌های این آثار بهره‌بردن از نوای خوش خوانندگانی از سه نسل موسیقی ایرانی است که هرکدام اجرای یکی از قطعات که بین سه تا شش دقیقه هستند را بر عهده داشتند. این خوانندگان از جوانان دهه 60 مانند هادی فیض‌آبادی و بامداد فلاحتی تا پیشکسوتانی از دهه 30 نظیر سیدحسام‌الدین سراج و فاضل جمشیدی را شامل می‌شوند.
یک معرفی اجمالی
این مناجات‌خوانی‌ها که در فضای مجازی هم قابل دسترس هستند، عبارتند از:
اسرار اول/ مناجات‌خوان: محمدتقی سعیدی/ اشعاری از خیام و نظامی/ در دستگاه شور / زمان: 6 دقیقه
بهار رحمت/ مناجات‌خوان: سیدحسام‌الدین سراج/ اشعاری از بیدل دهلوی/ در مایه آوازی شوشتری/ زمان: 5 دقیقه
مژده وصل تو/ مناجات‌خوان: جمال‌الدین منبر/ شعری از حافظ/ در دستگاه ماهور/ زمان: 4 دقیقه
صبح‌خیزان/ مناجات‌خوان: فاضل جمشیدی/ شعری از رضیالدین آرتیمانی/ در مایه آوازی شوشتری/ زمان: 5 دقیقه
آمرزگار/ مناجات‌خوان: حسین علیشاپور/ شعری از عطار/ در مایه آوازی اصفهان/ زمان: 3 دقیقه
رستخیز/ مناجات‌خوان: رسول رهو/ شعری از مولوی/ در مایه آوازی دشتی/ زمان: 3 دقیقه
حیرت/ مناجات‌خوان: بامداد فلاحتی/ شعری از بیدل دهلوی/ مایه آوازی دشتی / زمان: 6 دقیقه
ربنای نورها/ مناجات‌خوان: حمید خزاعی/ شعری از علیرضا قزوه/ در مایه آوازی افشاری/ زمان: 5 دقیقه
خواب گران/ مناجات‌خوان: سیدمحسن حسینی/ شعری از علیرضا قزوه/ در دستگاه همایون/ زمان: 4 دقیقه
ملکوت/ مناجات‌خوان: هادی فیض آبادی/ شعری از میلاد عرفان‌پور/ در دستگاه ماهور ماهور / زمان: 4 دقیقه
لحظه‌های معنوی
بی‌آزار درباره مناسبتی بودن این آلبوم هم می‌گوید: این کار بیشتر برای ساعات خاصی در نظر گرفته شده‌است تا ایام خاص. در تمام ساعت‌های معنوی روز، مثل وقت اذان، سحر و ... این قطعات با احوالات درونی مخاطب سازگار است و قابلیت شنیدن دارد. چون ماه رمضان قله این موضوع است، دوستان به‌گونه‌ای طراحی کردند که
در ماه رمضان منتشر شود. الان هم شبکه‌ها دارند این کار را در ساعت‌های اذان پخش می‌کنند.
گزینش صدا
بشیر بی‌آزار در مورد در انتخاب خوانندگان هم بیان می‌کند: مساله اصلی برای ما این بود که خواننده به لحاظ فنی و اصولی توانایی خواندن مناجات را داشته، یعنی به ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقی سنتی مسلط باشد. به لیست بلندی از خواننده‌ها رسیدیم و از این لیست تعدادی پای کار آمدند. یکی دو نفر مثل آقای افتخاری تا استودیو هم آمدند، ولی درگیر حساسیت فصلی شدند و آن کیفیت حاصل نشد. اشعار هم زیر نظر میلاد عرفان‌پور که خودش هم در این آلبوم یکی دو شعر دارد، انتخاب شد.
