مروری بر سریال پرده‌نشین به‌عنوان شاخص‌ترین سریالی که به سبک زندگی روحانیت پرداخته است
حجـــره‌نشیــن‌هـــا
تا به‌حال سریال‌های زیادی با حضور شخصیت‌های روحانی ساخته شده‌اند اما هیچ‌کدام‌شان به لحاظ کمیت و کیفیت روحانی‌ها به پای «پرده‌نشین» نمی‌رسند. برای تایید این استدلال شاید مرور این نکته کافی باشد که کل اتفاقات این سریال در بستر یک حوزه علمیه رقم می‌خورد و اکثر قریب به اتفاق نقش‌های اصلی سریال روحانی هستند. از فرهاد آئیش گرفته تا هومن برق‌نورد و حتی محسن کیایی شخصیت‌هایی هستند که در این سریال به عنوان روحانی نقش‌آفرینی کردهاند. به بهانه پرونده اخیر سراغ این سریال رفتیم تا جزئیات و بازخوردهای آن را بررسی کنیم.
ورود به حوزه علمیه
در گذشته، شبكه‌های سیما در ده‌ها فیلم و سریال به نقش روحانی و به موضوع روحانیت پرداخته‌اند كه خاطره برخی از آنها هنوز هم در ذهن‌ها باقی است. اکثر این سریال‌ها و فیلم‌ها به زندگی روحانیون شاخصی می‌پرداختند که شاید یکی از به‌یادماندنی‌ترین‌هایش شهید مدرس است. نقش مثبت و به‌یادماندنی شهید مدرس با بازی هنرمندانه مرحوم شكیبایی و مرحوم اسلامی در دو سریال بسیار ارزشمند و نقش منفی و تاثیرگذار قاضی‌القضاه؛ با بازی بسیار قوی و تحسین‌برانگیز آقای نصیریان، در سریال سربداران در دهه 60 از این قبیل هستند. از این‌گونه سریال‌سازی‌ها همواره
وجود داشته و در سال‌های اخیر شاهد حضور روحانیون به عنوان نقش‌های فرعی سریال‌های مختلف نیز هستیم. از سریال ستایش تا دودکش و... همگی دارای یک شخصیت فرعی اما اثرگذار و خاص هستند که ملبس بوده و در بزنگاه‌ها وارد داستان می‌شوند و تا حد ممکن به گره‌گشایی می‌پردازند. همه این آثار ویژگی‌های مهمی دارند اما سریال پرده‌نشین بسیار خاص‌تر از چنین آثاری است؛ چرا که برای اولین‌بار، رسانه ملی از موضوع اشخاص روحانی و عالمان دین فراتر رفته و وارد حوزه علمیه یعنی مركز تعلیم و تربیت روحانیون شده. کاری که نه پیش از انقلاب و نه پس از انقلاب هیچ‌گاه صورت نگرفت و این، نه به خاطر ممنوعیت، بلكه به‌خاطر حساسیت موضوع بود كه دست‌اندركاران فیلم و سریال ترجیح می‌دادند به آن نزدیك نشوند؛ ضمن آن‌كه شناخت آنها نیز در مورد حوزه علمیه بسیار ناچیز بود.
حقیقت زندگی طلبگی
پرده‌نشین به‌قدری واقعی و پر‌جزئیات ساخته شده که طلبه‌های حوزه‌های علمیه، برای اولین‌بار احساس كرده‌ا‌ند یك سریال به زندگی واقعی آنها پرداخته است. سختی‌ها، شیرینی‌ها و همه جزئیات طلبه‌ها در این سریال به‌خوبی به نمایش درآمده است. هنر بهروز شعیبی که خودش در گذشته چندباری نقش جوان طلبه را بازی کرده در این تصویرسازی به‌خوبی مشخص است. البته شعیبی برای ساخت چنین سریال بزرگی از مشاوران زیادی بهره برده و همین باعث شده خروجی نهایی تا این اندازه
قابل تحسین باشد.
پرده‌نشین در تمام قسمت‌هایش سعی می‌کند تصویری از روحانیت و حوزه علمیه ارائه دهد كه در آن حوزه علمیه به‌طور كامل با مردم و با مشكلات مردم و مسائل روز مردم و در خدمت مردم است، نیازهای روز جامعه را می‌شناسد و برای پاسخگویی به آن نیازها احساس مسؤولیت می‌كند و وارد عمل می‌شود. روحانی‌های این سریال، الگویی از روحانیت ارائه می‌كنند كه برای مردم ما آشناست؛ الگویی كه با مردمی زیستن، ارتباط با مردم و خدمت‌رسانی به مردم معنا پیدا می‌كند. از اذان گفتن در گوش نوزادان در بدو تولد تا خواندن خطبه عقد و تلاش برای حل اختلاف خانوادگی و امامت نماز جماعت و حل دعواها و نزاع‌ها و تلاش برای ترك اعتیاد معتادان و نجات فرد متخلف و منبر رفتن و روضه‌خواندن تا كمك رساندن به نیازمندان، در همه صحنه‌های خدمت به مردم حضور دارند. خود شعیبی در این رابطه گفته است:«پرهیز از شعارزدگی و ارائه تصویری از روحانیت دو نکته اصلی بود که در سریال وجود داشت و نکته‌ای که برای ما بسیار مهم بود صداقت بود. پنج طلبه اصلی سریال از ماه‌ها پیش انتخاب شده بودند و از چهار ماه قبل از بازی چند سفر به قم داشتند یا با طلاب تهران در ارتباط بودند. حضور مشاوران مذهبی آقای اسدی‌زاده نیز تا آخرین مراحل تدوین همراه کار بوده است.»
انتخاب درست بازیگران
فرهاد آئیش، هومن برق‌نورد و محسن کیایی سه بازیگری هستند که شخصیت‌های طنز را بیشتر از کاراکترهای جدی بازی کردهاند. حالا تصور کنید این بازیگرهای طنز بخواهند در یک اثر جدی نقش روحانی را داشته باشند. همین یک چالش بزرگ است اما شعیبی به‌خوبی از پس أن برآمده است. مصاحبه‌های پس از پخش سریال نشان می‌دهد خود بازیگران هم خیلی خوب با نقش‌ها انس پیدا کردهاند. فرهاد آئیش در مورد نقشش در مصاحبه‌ای نقل کرده:«بازی کردن چنین نقشی در فضای سیاسی بسیار حساس زمانه ما یک نوع واهمه و ترس را به همراه می‌آورد، ضمن آن که علاوه بر این باید مراقب بود دچار کلیشه‌های رایج نشده و بتوانم نقش را به درستی ایفا کنم. این حساسیت و آن نگرانی حتی باعث شد که در دو سه هفته اول به فکر انصراف از ادامه همکاری در سریال پرده‌نشین بیفتم اما بعد با همفکری دوستان و افزایش شناخت خودم از روحانیت توانستم این کار را ادامه دهم و فکر می‌کنم که تا حدود زیادی مورد توجه مردم هم قرار گرفت. در نهایت حالا که سریال تمام شده، می‌گویم حضور در این سریال و ایفای نقش حاج آقا شهیدی در کارنامه دوران بازیگری‌ام یکی از بهترین آثار است که به آن افتخار می‌کنم.»
در گذشته، شبكه‌های سیما در ده‌ها فیلم و سریال به نقش روحانی و به موضوع روحانیت پرداخته‌اند كه خاطره برخی از آنها هنوز هم در ذهن‌ها باقی است. اکثر این سریال‌ها و فیلم‌ها به زندگی روحانیون شاخصی می‌پرداختند که شاید یکی از به‌یادماندنی‌ترین‌هایش شهید مدرس است. نقش مثبت و به‌یادماندنی شهید مدرس با بازی هنرمندانه مرحوم شكیبایی و مرحوم اسلامی در دو سریال بسیار ارزشمند و نقش منفی و تاثیرگذار قاضی‌القضاه؛ با بازی بسیار قوی و تحسین‌برانگیز آقای نصیریان، در سریال سربداران در دهه 60 از این قبیل هستند. از این‌گونه سریال‌سازی‌ها همواره
وجود داشته و در سال‌های اخیر شاهد حضور روحانیون به عنوان نقش‌های فرعی سریال‌های مختلف نیز هستیم. از سریال ستایش تا دودکش و... همگی دارای یک شخصیت فرعی اما اثرگذار و خاص هستند که ملبس بوده و در بزنگاه‌ها وارد داستان می‌شوند و تا حد ممکن به گره‌گشایی می‌پردازند. همه این آثار ویژگی‌های مهمی دارند اما سریال پرده‌نشین بسیار خاص‌تر از چنین آثاری است؛ چرا که برای اولین‌بار، رسانه ملی از موضوع اشخاص روحانی و عالمان دین فراتر رفته و وارد حوزه علمیه یعنی مركز تعلیم و تربیت روحانیون شده. کاری که نه پیش از انقلاب و نه پس از انقلاب هیچ‌گاه صورت نگرفت و این، نه به خاطر ممنوعیت، بلكه به‌خاطر حساسیت موضوع بود كه دست‌اندركاران فیلم و سریال ترجیح می‌دادند به آن نزدیك نشوند؛ ضمن آن‌كه شناخت آنها نیز در مورد حوزه علمیه بسیار ناچیز بود.
حقیقت زندگی طلبگی
پرده‌نشین به‌قدری واقعی و پر‌جزئیات ساخته شده که طلبه‌های حوزه‌های علمیه، برای اولین‌بار احساس كرده‌ا‌ند یك سریال به زندگی واقعی آنها پرداخته است. سختی‌ها، شیرینی‌ها و همه جزئیات طلبه‌ها در این سریال به‌خوبی به نمایش درآمده است. هنر بهروز شعیبی که خودش در گذشته چندباری نقش جوان طلبه را بازی کرده در این تصویرسازی به‌خوبی مشخص است. البته شعیبی برای ساخت چنین سریال بزرگی از مشاوران زیادی بهره برده و همین باعث شده خروجی نهایی تا این اندازه
قابل تحسین باشد.
پرده‌نشین در تمام قسمت‌هایش سعی می‌کند تصویری از روحانیت و حوزه علمیه ارائه دهد كه در آن حوزه علمیه به‌طور كامل با مردم و با مشكلات مردم و مسائل روز مردم و در خدمت مردم است، نیازهای روز جامعه را می‌شناسد و برای پاسخگویی به آن نیازها احساس مسؤولیت می‌كند و وارد عمل می‌شود. روحانی‌های این سریال، الگویی از روحانیت ارائه می‌كنند كه برای مردم ما آشناست؛ الگویی كه با مردمی زیستن، ارتباط با مردم و خدمت‌رسانی به مردم معنا پیدا می‌كند. از اذان گفتن در گوش نوزادان در بدو تولد تا خواندن خطبه عقد و تلاش برای حل اختلاف خانوادگی و امامت نماز جماعت و حل دعواها و نزاع‌ها و تلاش برای ترك اعتیاد معتادان و نجات فرد متخلف و منبر رفتن و روضه‌خواندن تا كمك رساندن به نیازمندان، در همه صحنه‌های خدمت به مردم حضور دارند. خود شعیبی در این رابطه گفته است:«پرهیز از شعارزدگی و ارائه تصویری از روحانیت دو نکته اصلی بود که در سریال وجود داشت و نکته‌ای که برای ما بسیار مهم بود صداقت بود. پنج طلبه اصلی سریال از ماه‌ها پیش انتخاب شده بودند و از چهار ماه قبل از بازی چند سفر به قم داشتند یا با طلاب تهران در ارتباط بودند. حضور مشاوران مذهبی آقای اسدی‌زاده نیز تا آخرین مراحل تدوین همراه کار بوده است.»
انتخاب درست بازیگران
فرهاد آئیش، هومن برق‌نورد و محسن کیایی سه بازیگری هستند که شخصیت‌های طنز را بیشتر از کاراکترهای جدی بازی کردهاند. حالا تصور کنید این بازیگرهای طنز بخواهند در یک اثر جدی نقش روحانی را داشته باشند. همین یک چالش بزرگ است اما شعیبی به‌خوبی از پس أن برآمده است. مصاحبه‌های پس از پخش سریال نشان می‌دهد خود بازیگران هم خیلی خوب با نقش‌ها انس پیدا کردهاند. فرهاد آئیش در مورد نقشش در مصاحبه‌ای نقل کرده:«بازی کردن چنین نقشی در فضای سیاسی بسیار حساس زمانه ما یک نوع واهمه و ترس را به همراه می‌آورد، ضمن آن که علاوه بر این باید مراقب بود دچار کلیشه‌های رایج نشده و بتوانم نقش را به درستی ایفا کنم. این حساسیت و آن نگرانی حتی باعث شد که در دو سه هفته اول به فکر انصراف از ادامه همکاری در سریال پرده‌نشین بیفتم اما بعد با همفکری دوستان و افزایش شناخت خودم از روحانیت توانستم این کار را ادامه دهم و فکر می‌کنم که تا حدود زیادی مورد توجه مردم هم قرار گرفت. در نهایت حالا که سریال تمام شده، می‌گویم حضور در این سریال و ایفای نقش حاج آقا شهیدی در کارنامه دوران بازیگری‌ام یکی از بهترین آثار است که به آن افتخار می‌کنم.»
