بررسی جزئی برنامه جدید و پرمخاطب شبکه 2
محک محاکات
برنامه تلویزیونی «محاکات» که از اوایل اسفند سال گذشته روی آنتن شبکه دوی سیما رفت، به روایت قصههای زندگی مردم از زبان خودشان میپردازد. این برنامه در نوروز امسال، با دعوت از چهرههای شناختهشده پخش شد و پس از نوروز به روال عادی برگشت. محاکات در ادامه برنامههایی است که در 15سال اخیر روی آنتن شبکههای مختلف سیما رفتهاند و به روایت قصههای عبرتآموز و عجیب در زندگی مردم میپردازد. اوج این دست برنامهها در ماهعسل اتفاق افتاد که در سالهای پایانی آن به تولید هزار داستان، دیوار شیشهای، مثل ماه، دعوت و ... با همان سبکوسیاق در چند شبکه سیما منجر شد. محاکات مسیری مشابه میرود و این جنس برنامهها را به یاد مخاطب میآورد.
یک ساختار تازه
از ویژگیهای مثبت برنامه تلویزیونی محاکات نسبت به برنامههای مشابه، ایجاد ساختاری تازه برای روایت قصه است تا برنامه صرفا شامل یک گفتوگوی دونفره نباشد.
ماهعسل، هزار داستان، دعوت و ... در عین برخورداری از نقاط قوت، این عیب را همیشه داشتهاند. اگرچه ممکن است در ادامه، ساختار محاکات برای مخاطب تکراری به نظر برسد و نیاز به تنوع در این ساختار حس شود. محاکات همچنین هدف از روایت این قصهها را اقتباسهای ادبی و نمایشی عنوان کرده که در نوع خود بدیع است. اگرچه مشخص نیست در نهایت آیا به سرانجام میرسد و کتاب یا فیلمی بر اساس این قصهها
به انتشار خواهد رسید یا خیر.
مجری، برگ برنده محاکات
منصور ضابطیان، مجری برنامه است و اصل گفتوگو را انجام میدهد. او ابتدا مضمون کلی روایت را بیان میکند و در ادامه نیز هدایت بحث را بر عهده دارد. ضابطیان پیش از ورود به تلویزیون، روزنامهنگار شاخصی بوده و گفتوگوکننده ماهری است.
به همین دلیل میتواند بحث را بهخوبی پیش ببرد و همزمان با گرفتن اطلاعات کافی از مهمان، در زمانی که نیاز هست، مخاطب، حضار آنلاین و داوران را در تعلیق نگهدارد. اگرچه جنس سوژه همانطور که گفته شد، شباهتهایی به برنامههای پیشینی همچون ماه عسل دارد، اما ضابطیان با حس شوخطبعی خود، خودآگاه یا ناخودآگاه اجازه افتادن برنامه به مسیر اشک گرفتن از مخاطب را نمیدهد.
ضعف در انتخاب داوران
دستاندرکاران محاکات در انتخاب داوران تنوع نسبی را رعایت کردهاند، اما با این که تأکید مجری همواره بر اقتباس ادبی یا نمایشی از قصه مورد روایت است اما بهجای دو نفر نویسنده و کارگردان تلویزیون و تئاتر، احتمالا حضور یک رماننویس یا داستاننویس ذاتی میتوانست مفیدتر باشد. فلورا سام که فیلمنامهنویس و کارگردان است، بیش از هرچیز به وجوه دراماتیک ماجرا اهمیت میدهد و پرسشهای وی از این منظر به سوژه نزدیک میشود. ارزیابی نهایی وی نیز از زوایای دراماتیک است. رسول نجفیان، نویسنده و کارگردان تئاتر و تلویزیون که مستندساز هم هست، نگاه هنریتری به ماجرا دارد و به نظر میرسد سلیقهای متفاوتتر از سلیقه داستانگوتر فلورا سام دارد؛ اگرچه تفکیک نگاهها بدین شکل کار نسبتا پیچیدهای است و شاید چندان درست نباشد. رسول نجفیان بهعنوان شخصی که به نظر میرسد دارای روحیاتی لطیفتر نسبت به دیگر داوران است، ارزیابی نهایی را با کمی تعارف انجام میدهد که نقطهضعفی برای هدف برنامه است که اقتباس ادبی عنوان شدهاست.
دکتر سوگل مشایخی، جامعهشناس، دیگر داور ثابت محاکات، با نگاهی که در راستای تخصص و تحصیلات اوست، بیشتر به جنبههای اجتماعی قصه توجه دارد و حتی در برخی برنامهها با توصیههای اجتماعی و مرتبط با سبک زندگی، نوعی مشاوره را هم ارائه میکند. نفر آخر داور مهمان است که به نظر میرسد هدف از حضور وی، کمی حاشیه و
شخصی کردن بحث با راوی برنامه باشد؛ به نحوی که همواره داور مهمان، دارای سابقه ارتباط کاری و حرفهای با مهمان برنامه بوده و در همین زمینه، کمی دوز حاشیه و جذابیت برنامه بالا رفتهاست. داور مهمان همچنین تنوع را به نگاههای داوران ثابت میافزاید که در جای خود لازم، ولی گاه با انتخابهای اشتباه، تبدیل به نقطهضعف میشود.
کپیبرداری از «ماه عسل»؟
مهمترین نقطهضعف «محاکات»، به تکراری بودن سوژههای آن بازمیگردد. در ایام تعطیلات نوروز، چهرههایی چون علیرضا خمسه، رضا داوودنژاد و میرفرخ هاشمیان به «محاکات» آمدند و روایتهایی از زندگی خود را ارائه کردند. این در حالی است که برخی از این قصهها نهتنها تازه و بکر نبود، بلکه از بارها روایت شدن، تا حدی دستمالی شدهبود. حتی قصه درگذشت زندهیاد عسل بدیعی که در بخشی از روایت رضا داوودنژاد بیان شد، در بخشی از قصه فیلم سینمایی «فصل نرگس» به نحوی روایت شده و مورد اقتباس ضمنی قرار گرفتهبود.
از سوی دیگر اساسا نگاه و سوژهیابی «محاکات» همانطور که در ابتدا گفتهشد، شباهتهایی به برنامه تلویزیونی ماه عسل و کپیهای آن دارد و این امر را میتوان در حضور مریم نوابینژاد کارگردان این برنامه که سابقه کارگردانی و سوژهیابی برنامه ماه عسل را در کارنامه دارد، دنبال کرد. نوابینژاد تا
چند ماه پیش برنامه تلویزیونی مکث را به صورت هفتگی روی آنتن شبکه شبکه دو داشت که به زعم بسیاری، کپی دیگری از ماه عسل بود و شباهتهایی واضح نیز با هزار داستان و همین محاکات داشت.
مشکل ریتم در محاکات
محاکات طی یک ماهی که روی آنتن بوده، از ریتم کند رنج میبرد. در حالی که مجموع زمان برنامه بیشتر از یک ساعت است، اما زمان مفیدی که قصه مهمان در آن روایت میشود، کمتر از این حرفهاست. مهمان برنامه بین 20 تا 30دقیقه به روایت قصه میپردازد و بخشی از باقی زمان برنامه، زواید است. احوالپرسی با داور مهمان، مهمان و بحثهایی گاه بیربط به اصل سوژه، این برنامه را که بر پایه گفتوگو و حرف بنا شده، گاه به وادی حرافی میاندازد. محاکات اگر میخواهد در ادامه موفقتر از امروز باشد، باید با زمان کوتاهتر و ریتم سریعتر به بررسی قصه بپردازد.
از ویژگیهای مثبت برنامه تلویزیونی محاکات نسبت به برنامههای مشابه، ایجاد ساختاری تازه برای روایت قصه است تا برنامه صرفا شامل یک گفتوگوی دونفره نباشد.
ماهعسل، هزار داستان، دعوت و ... در عین برخورداری از نقاط قوت، این عیب را همیشه داشتهاند. اگرچه ممکن است در ادامه، ساختار محاکات برای مخاطب تکراری به نظر برسد و نیاز به تنوع در این ساختار حس شود. محاکات همچنین هدف از روایت این قصهها را اقتباسهای ادبی و نمایشی عنوان کرده که در نوع خود بدیع است. اگرچه مشخص نیست در نهایت آیا به سرانجام میرسد و کتاب یا فیلمی بر اساس این قصهها
به انتشار خواهد رسید یا خیر.
مجری، برگ برنده محاکات
منصور ضابطیان، مجری برنامه است و اصل گفتوگو را انجام میدهد. او ابتدا مضمون کلی روایت را بیان میکند و در ادامه نیز هدایت بحث را بر عهده دارد. ضابطیان پیش از ورود به تلویزیون، روزنامهنگار شاخصی بوده و گفتوگوکننده ماهری است.
به همین دلیل میتواند بحث را بهخوبی پیش ببرد و همزمان با گرفتن اطلاعات کافی از مهمان، در زمانی که نیاز هست، مخاطب، حضار آنلاین و داوران را در تعلیق نگهدارد. اگرچه جنس سوژه همانطور که گفته شد، شباهتهایی به برنامههای پیشینی همچون ماه عسل دارد، اما ضابطیان با حس شوخطبعی خود، خودآگاه یا ناخودآگاه اجازه افتادن برنامه به مسیر اشک گرفتن از مخاطب را نمیدهد.
ضعف در انتخاب داوران
دستاندرکاران محاکات در انتخاب داوران تنوع نسبی را رعایت کردهاند، اما با این که تأکید مجری همواره بر اقتباس ادبی یا نمایشی از قصه مورد روایت است اما بهجای دو نفر نویسنده و کارگردان تلویزیون و تئاتر، احتمالا حضور یک رماننویس یا داستاننویس ذاتی میتوانست مفیدتر باشد. فلورا سام که فیلمنامهنویس و کارگردان است، بیش از هرچیز به وجوه دراماتیک ماجرا اهمیت میدهد و پرسشهای وی از این منظر به سوژه نزدیک میشود. ارزیابی نهایی وی نیز از زوایای دراماتیک است. رسول نجفیان، نویسنده و کارگردان تئاتر و تلویزیون که مستندساز هم هست، نگاه هنریتری به ماجرا دارد و به نظر میرسد سلیقهای متفاوتتر از سلیقه داستانگوتر فلورا سام دارد؛ اگرچه تفکیک نگاهها بدین شکل کار نسبتا پیچیدهای است و شاید چندان درست نباشد. رسول نجفیان بهعنوان شخصی که به نظر میرسد دارای روحیاتی لطیفتر نسبت به دیگر داوران است، ارزیابی نهایی را با کمی تعارف انجام میدهد که نقطهضعفی برای هدف برنامه است که اقتباس ادبی عنوان شدهاست.
دکتر سوگل مشایخی، جامعهشناس، دیگر داور ثابت محاکات، با نگاهی که در راستای تخصص و تحصیلات اوست، بیشتر به جنبههای اجتماعی قصه توجه دارد و حتی در برخی برنامهها با توصیههای اجتماعی و مرتبط با سبک زندگی، نوعی مشاوره را هم ارائه میکند. نفر آخر داور مهمان است که به نظر میرسد هدف از حضور وی، کمی حاشیه و
شخصی کردن بحث با راوی برنامه باشد؛ به نحوی که همواره داور مهمان، دارای سابقه ارتباط کاری و حرفهای با مهمان برنامه بوده و در همین زمینه، کمی دوز حاشیه و جذابیت برنامه بالا رفتهاست. داور مهمان همچنین تنوع را به نگاههای داوران ثابت میافزاید که در جای خود لازم، ولی گاه با انتخابهای اشتباه، تبدیل به نقطهضعف میشود.
کپیبرداری از «ماه عسل»؟
مهمترین نقطهضعف «محاکات»، به تکراری بودن سوژههای آن بازمیگردد. در ایام تعطیلات نوروز، چهرههایی چون علیرضا خمسه، رضا داوودنژاد و میرفرخ هاشمیان به «محاکات» آمدند و روایتهایی از زندگی خود را ارائه کردند. این در حالی است که برخی از این قصهها نهتنها تازه و بکر نبود، بلکه از بارها روایت شدن، تا حدی دستمالی شدهبود. حتی قصه درگذشت زندهیاد عسل بدیعی که در بخشی از روایت رضا داوودنژاد بیان شد، در بخشی از قصه فیلم سینمایی «فصل نرگس» به نحوی روایت شده و مورد اقتباس ضمنی قرار گرفتهبود.
از سوی دیگر اساسا نگاه و سوژهیابی «محاکات» همانطور که در ابتدا گفتهشد، شباهتهایی به برنامه تلویزیونی ماه عسل و کپیهای آن دارد و این امر را میتوان در حضور مریم نوابینژاد کارگردان این برنامه که سابقه کارگردانی و سوژهیابی برنامه ماه عسل را در کارنامه دارد، دنبال کرد. نوابینژاد تا
چند ماه پیش برنامه تلویزیونی مکث را به صورت هفتگی روی آنتن شبکه شبکه دو داشت که به زعم بسیاری، کپی دیگری از ماه عسل بود و شباهتهایی واضح نیز با هزار داستان و همین محاکات داشت.
مشکل ریتم در محاکات
محاکات طی یک ماهی که روی آنتن بوده، از ریتم کند رنج میبرد. در حالی که مجموع زمان برنامه بیشتر از یک ساعت است، اما زمان مفیدی که قصه مهمان در آن روایت میشود، کمتر از این حرفهاست. مهمان برنامه بین 20 تا 30دقیقه به روایت قصه میپردازد و بخشی از باقی زمان برنامه، زواید است. احوالپرسی با داور مهمان، مهمان و بحثهایی گاه بیربط به اصل سوژه، این برنامه را که بر پایه گفتوگو و حرف بنا شده، گاه به وادی حرافی میاندازد. محاکات اگر میخواهد در ادامه موفقتر از امروز باشد، باید با زمان کوتاهتر و ریتم سریعتر به بررسی قصه بپردازد.