تقویت بنیه سینما در عرصه جلوه‌های ویژه میدانی چطور بر سینمای ایران تاثیر گذاشته‌است؟
دفاع به نفع سینما
سینمای ایران در تولید فیلم‌ژانرها خصوصا در گونه‌هایی که از نظر تولید، گران‌تر و به لحاظ داستان و کارگردانی، پیچیده‌تر بوده‌اند همیشه بسیار ضعیف عمل کرده‌است. شاید علت‌های این ضعف، قابل‌درک و حتی قابل‌پذیرش باشد اما بالاخره نتایجی دارد که قابل انکار نیست.
مثلا این‌که در وضعیت فقدان یا کمبود تولیدات در ژانر تخیلی، علمی- تخیلی، تاریخی، اکشن و دیگر ژانرهایی که در آنها عنصر جلوه‌های ویژه میدانی و بصری نسبتا پررنگ‌تر است، سینمای دفاع‌مقدس و فیلم‌های جنگی تنها تولیداتی هستند که به توسعه ظرفیت‌های سینمای ایران در حوزه جلوه‌های‌ویژه کمک کرده‌اند. این اتفاق هم بدون همراهی و همکاری نهادهای نظامی خصوصا ارتش و سپاه امکان‌پذیر نمی‌شد؛ دو نهادی که حالا دو روز از سالروز گرامیداشت یکی‌شان گذشته و تا روز تولد دیگری هم دو روز مانده‌است.
نادیدنی و جذاب
جلوه‌های‌ویژه در فیلم یکی از آن عناصری است که بهترین حالتش وقتی اتفاق می‌افتد که به‌شدت تماشاگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد بدون این‌که متوجه باشد در حال تماشای چه اتفاق سخت و مهمی است. ژانر جنگی هم اتفاقا یکی از همان ژانرهایی است که جلوه‌های‌ویژه به‌خوبی در آن حل می‌شود و از آنجا که انتظار ناخودآگاه مخاطب پیش از فیلم این است که قطعا با حجم بالایی از جلوه‌های‌ویژه مواجه خواهد شد، هنگام تماشای آن، به این عنصر، التفات خودآگاه ندارد و به همین خاطر به‌خوبی تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد بدون آن که از زحمات و حجم تلاش پشت صحنه برای تدارک آن آگاهی داشته‌باشد.
تلخ اما فرصت‌ساز
به همین دلیل هم هست که ما فقط وقتی از این تلاش‌ها آگاه می‌شویم که حادثه تلخی در پشت صحنه فیلم‌ها رخ دهد وگرنه تشخیص کیفیت جلوه‌های ویژه خصوصا میدانی کار مخاطب عام نیست و چنین توقعی هم اساسا بجا نیست. موضوعی که اتفاقا محسن روزبهانی، برنده 11 سیمرغ بلورین برای جلوه‌های‌ویژه میدانی با گلایه از آن یاد می‌کند و می‌گوید در همه جا حتی حرفه‌ای‌ترین پروژه‌های سینمایی جهان، چنین حوادثی رخ می‌دهد اما در داخل کشور ما جنجال‌ها و انتقادات بیش از حد معمول است که به تصمیم‌گیری‌های اشتباه در نهادهای مربوطه تامین‌کننده تجهیزات منجر شده‌است. در هر صورت می‌شود از این حوادث تلخ هم فرصت ساخت و به‌جای مانع‌تراشی برای استفاده از جلوه‌های‌ویژه میدانی، به ایمن‌سازی آن روی‌آورد و اتفاقا کار را آسان کرد تا امکان توسعه این عنصر مهم سینمایی بیشتر شود.
گنج جنگ
با تمام اینها آمار سیمرغ‌های فجر در جلوه‌های‌ویژه میدانی و بصری نشان می‌دهد که بخش مهمی از توسعه جلوه‌های‌ویژه را مدیون سینمای دفاع‌مقدس و جنگ هستیم. از میان 34 سیمرغی که در 34 دوره اخیر جشنواره فجر اعطا شده، 24 مورد مربوط به فیلم‌های جنگی است و از میان 12 سیمرغ جلوه‌های‌ویژه‌بصری هم سه مورد به فیلم‌های جنگی تعلق گرفته‌اند. بعلاوه برندگان سیمرغ‌های جلوه‌های ویژه فیلم‌های جنگی همان‌هایی هستند که در سایر فیلم‌های غیرجنگی برای همین عرصه نامزد شده‌اند که باز هم به اذعان محسن روزبهانی، اگرچه نشانه مساله نه‌چندان خوشایند تخصصی نشدن جلوه‌های‌ویژه در سینمای ایران است اما به‌هرحال این را هم نشان می‌دهد که سینمای جنگ سهم عظیمی در توانمندسازی سینمای ما در عرصه جلوه‌های‌ویژه داشته‌است.
برای سپاه و ارتش
29 فروردین هر سال روز ارتش و دوم اردیبهشت هم سالروز تاسیس سپاه است. هرچند نقش و جایگاه این نهادها در سینمای کشور صرفا به موضوع تدارک جلوه‌های‌ویژه محدود نمی‌شود و این دو نهاد، در مقام فیلمساز و حتی سینمادار هم قابل بحث و بررسی هستند اما شاید جلوه‌های‌ویژه آن عرصه‌ای باشد که سینما با آنها بیشترین تماس را داشته و محصولات جذاب و ماندگاری را هم به سینمای ایران تقدیم کرده‌است.
سر صحنه فیلم «خط آتش»
سیدعلی سجادی‌حسینی، کارگردان، درحال آماده شدن برای فیلمبرداری است که یک گلوله از یکی از سلاح‌های موجود در صحنه شلیک می‌شود و بر پیشانی او می‌نشیند.
سال 1374
سر صحنه فیلم «قطعه‌ای از بهشت»
قاسم دهقان، بازیگر و طراح صحنه و مشاور نظامی پروژه چند بار صحنه را پیش از ضبط تمرین می‌کند.
همه چیز به نظر خوب می‌آید. برداشت شروع می‌شود. دهقان شروع به دویدن می‌کند و به درون گودالی شیرجه می‌زند. آنجا اما مین‌های بازمانده از دوران جنگ انتظارش را می‌کشند. او مهمان شهدا می‌شود.
سال 1382
سر صحنه «خداحافظ‌رفیق»
چهار هنرور لباس غواصی پوشیده و تجهیزات نظامی را سوار کرده‌اند. لب آب ایستاده‌اند تا آماده ضبط صحنه شوند اما آب غافلگیرشان می‌کند. سنگینی تجهیزات نظامی هر چهار نفر را به قعر آب می‌کشد.
سال 1387
سر صحنه «شب واقعه»
جوانی بومی بدون تجربه بازیگری و بدلکاری نشان داده که می‌تواند به داخل آب برود و پس از شنا برگردد. این بار اما هرقدر منتظر می‌مانند، خبری از او نمی‌شود. آب دیگر بنا ندارد جوان را برگرداند.
سال 1393
سر صحنه «معراجی‌ها»
انفجارهای فیلم را قرار است با مواد نظامی بزنند و مثل همیشه خطر همان اطراف می‌پلکد. هنوز مانده‌است تا برداشت آغاز شود اما انفجار صبر ندارد. علی‌اکبر رنجبر مدیر شهرک‌سینمایی دفاع‌مقدس، جواد شریفی‌راد مسؤول جلوه‌های ویژه، رضا فرجی دستیار تولید، مهدی مرادی جلوه‌های ویژه و جمشید اصفهانی‌فر، نگهبان در این حادثه تلخ معراجی می‌شوند.
مثلا این‌که در وضعیت فقدان یا کمبود تولیدات در ژانر تخیلی، علمی- تخیلی، تاریخی، اکشن و دیگر ژانرهایی که در آنها عنصر جلوه‌های ویژه میدانی و بصری نسبتا پررنگ‌تر است، سینمای دفاع‌مقدس و فیلم‌های جنگی تنها تولیداتی هستند که به توسعه ظرفیت‌های سینمای ایران در حوزه جلوه‌های‌ویژه کمک کرده‌اند. این اتفاق هم بدون همراهی و همکاری نهادهای نظامی خصوصا ارتش و سپاه امکان‌پذیر نمی‌شد؛ دو نهادی که حالا دو روز از سالروز گرامیداشت یکی‌شان گذشته و تا روز تولد دیگری هم دو روز مانده‌است.
نادیدنی و جذاب
جلوه‌های‌ویژه در فیلم یکی از آن عناصری است که بهترین حالتش وقتی اتفاق می‌افتد که به‌شدت تماشاگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد بدون این‌که متوجه باشد در حال تماشای چه اتفاق سخت و مهمی است. ژانر جنگی هم اتفاقا یکی از همان ژانرهایی است که جلوه‌های‌ویژه به‌خوبی در آن حل می‌شود و از آنجا که انتظار ناخودآگاه مخاطب پیش از فیلم این است که قطعا با حجم بالایی از جلوه‌های‌ویژه مواجه خواهد شد، هنگام تماشای آن، به این عنصر، التفات خودآگاه ندارد و به همین خاطر به‌خوبی تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد بدون آن که از زحمات و حجم تلاش پشت صحنه برای تدارک آن آگاهی داشته‌باشد.
تلخ اما فرصت‌ساز
به همین دلیل هم هست که ما فقط وقتی از این تلاش‌ها آگاه می‌شویم که حادثه تلخی در پشت صحنه فیلم‌ها رخ دهد وگرنه تشخیص کیفیت جلوه‌های ویژه خصوصا میدانی کار مخاطب عام نیست و چنین توقعی هم اساسا بجا نیست. موضوعی که اتفاقا محسن روزبهانی، برنده 11 سیمرغ بلورین برای جلوه‌های‌ویژه میدانی با گلایه از آن یاد می‌کند و می‌گوید در همه جا حتی حرفه‌ای‌ترین پروژه‌های سینمایی جهان، چنین حوادثی رخ می‌دهد اما در داخل کشور ما جنجال‌ها و انتقادات بیش از حد معمول است که به تصمیم‌گیری‌های اشتباه در نهادهای مربوطه تامین‌کننده تجهیزات منجر شده‌است. در هر صورت می‌شود از این حوادث تلخ هم فرصت ساخت و به‌جای مانع‌تراشی برای استفاده از جلوه‌های‌ویژه میدانی، به ایمن‌سازی آن روی‌آورد و اتفاقا کار را آسان کرد تا امکان توسعه این عنصر مهم سینمایی بیشتر شود.
گنج جنگ
با تمام اینها آمار سیمرغ‌های فجر در جلوه‌های‌ویژه میدانی و بصری نشان می‌دهد که بخش مهمی از توسعه جلوه‌های‌ویژه را مدیون سینمای دفاع‌مقدس و جنگ هستیم. از میان 34 سیمرغی که در 34 دوره اخیر جشنواره فجر اعطا شده، 24 مورد مربوط به فیلم‌های جنگی است و از میان 12 سیمرغ جلوه‌های‌ویژه‌بصری هم سه مورد به فیلم‌های جنگی تعلق گرفته‌اند. بعلاوه برندگان سیمرغ‌های جلوه‌های ویژه فیلم‌های جنگی همان‌هایی هستند که در سایر فیلم‌های غیرجنگی برای همین عرصه نامزد شده‌اند که باز هم به اذعان محسن روزبهانی، اگرچه نشانه مساله نه‌چندان خوشایند تخصصی نشدن جلوه‌های‌ویژه در سینمای ایران است اما به‌هرحال این را هم نشان می‌دهد که سینمای جنگ سهم عظیمی در توانمندسازی سینمای ما در عرصه جلوه‌های‌ویژه داشته‌است.
برای سپاه و ارتش
29 فروردین هر سال روز ارتش و دوم اردیبهشت هم سالروز تاسیس سپاه است. هرچند نقش و جایگاه این نهادها در سینمای کشور صرفا به موضوع تدارک جلوه‌های‌ویژه محدود نمی‌شود و این دو نهاد، در مقام فیلمساز و حتی سینمادار هم قابل بحث و بررسی هستند اما شاید جلوه‌های‌ویژه آن عرصه‌ای باشد که سینما با آنها بیشترین تماس را داشته و محصولات جذاب و ماندگاری را هم به سینمای ایران تقدیم کرده‌است.
آموختیم حتی از خاطرات تلخ
سال 1373سر صحنه فیلم «خط آتش»
سیدعلی سجادی‌حسینی، کارگردان، درحال آماده شدن برای فیلمبرداری است که یک گلوله از یکی از سلاح‌های موجود در صحنه شلیک می‌شود و بر پیشانی او می‌نشیند.
سال 1374
سر صحنه فیلم «قطعه‌ای از بهشت»
قاسم دهقان، بازیگر و طراح صحنه و مشاور نظامی پروژه چند بار صحنه را پیش از ضبط تمرین می‌کند.
همه چیز به نظر خوب می‌آید. برداشت شروع می‌شود. دهقان شروع به دویدن می‌کند و به درون گودالی شیرجه می‌زند. آنجا اما مین‌های بازمانده از دوران جنگ انتظارش را می‌کشند. او مهمان شهدا می‌شود.
سال 1382
سر صحنه «خداحافظ‌رفیق»
چهار هنرور لباس غواصی پوشیده و تجهیزات نظامی را سوار کرده‌اند. لب آب ایستاده‌اند تا آماده ضبط صحنه شوند اما آب غافلگیرشان می‌کند. سنگینی تجهیزات نظامی هر چهار نفر را به قعر آب می‌کشد.
سال 1387
سر صحنه «شب واقعه»
جوانی بومی بدون تجربه بازیگری و بدلکاری نشان داده که می‌تواند به داخل آب برود و پس از شنا برگردد. این بار اما هرقدر منتظر می‌مانند، خبری از او نمی‌شود. آب دیگر بنا ندارد جوان را برگرداند.
سال 1393
سر صحنه «معراجی‌ها»
انفجارهای فیلم را قرار است با مواد نظامی بزنند و مثل همیشه خطر همان اطراف می‌پلکد. هنوز مانده‌است تا برداشت آغاز شود اما انفجار صبر ندارد. علی‌اکبر رنجبر مدیر شهرک‌سینمایی دفاع‌مقدس، جواد شریفی‌راد مسؤول جلوه‌های ویژه، رضا فرجی دستیار تولید، مهدی مرادی جلوه‌های ویژه و جمشید اصفهانی‌فر، نگهبان در این حادثه تلخ معراجی می‌شوند.
