شورای‭ ‬انقلاب‭ ‬در‭ ‬همال‭ ‬سال‌های‭ ‬ابتدایی‭ ‬پیروزی‭ ‬انقلاب‭ ‬اسلامی‭ ‬یعنی‭ ‬سال‭ ‬1359،‭ ‬قانون‭ ‬حفظ‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬فضای‭ ‬سبز‭ ‬در‭ ‬شهرها‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬تصویب‭ ‬رساند‭. ‬قانون‭ ‬حفظ‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬فضای‭ ‬سبز‭ ‬جزو‭ ‬اولین‭ ‬قوانینی‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬مدیریت‭ ‬شهری‭ ‬به‭ ‬تصویب‭ ‬رسیده‭ ‬است‭.‬

مهران‭ ‬عزتی،‭ ‬كارشناس‭ ‬معماری‭ ‬درباره‭ ‬این‭ ‬قانون‭ ‬به‭ ‬ما‭ ‬می‌گوید‭: ‬در‭ ‬قانون‭ ‬حفظ‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬فضای‭ ‬سبز‭ ‬هیچ‭ ‬تبصره‌ای‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬نحوه‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬در‭ ‬نظر‭ ‬نگرفته‭ ‬بودند،‭ ‬حفظ‭ ‬درختان‭ ‬در‭ ‬میادین‭ ‬یا‭ ‬پلاك‌های‭ ‬شخصی‭ ‬موضوعی‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬قانون‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬توجه‭ ‬شده‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬نحوه‭ ‬برخورد‭ ‬با‭ ‬متخلفانی‭ ‬را‭ ‬كه‭ ‬به‭ ‬قطع‭ ‬درختان‭ ‬می‌پرداختند،‭ ‬معین‭ ‬می‌كرد‭. ‬البته‭ ‬با‭ ‬پیش‌روی‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬در‭ ‬پایتخت‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬نیاز‭ ‬روز‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬88‭ ‬مجددا‭ ‬روی‭ ‬این‭ ‬قانون‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬مجمع‭ ‬تشخیص‭ ‬مصلحت‭ ‬نظام‭ ‬تجدیدنظری‭ ‬صورت‭ ‬می‌گیرد‭ ‬و‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬89‭ ‬آیین‌نامه‌ای‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬شورای‭ ‬عالی‭ ‬استان‌ها‭ ‬در‭ ‬همین‭ ‬خصوص‭ ‬تهیه‭ ‬شد‭.‬

‭ ‬پاك‭ ‬كردن‭ ‬باغ‌ها

یكی‭ ‬از‭ ‬اولین‭ ‬قوانین‭ ‬نوشته‭ ‬شده‭ ‬درباره‭ ‬میزان‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬در‭ ‬باغات،‭ ‬دستورالعمل‭ ‬ماده‭ ‬14‭ ‬قانون‭ ‬زمین‭ ‬شهری‭ ‬است‭. ‬عزتی‭ ‬دراین‭ ‬باره‭ ‬می‌گوید‭: ‬در‭ ‬این‭ ‬دستورالعمل‭ ‬نحوه‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬باغ‌ها‭ ‬براساس‭ ‬متراژ‭ ‬مطرح‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬دستورالعمل‭ ‬اعلام‭ ‬می‌كند‭ ‬در‭ ‬باغات‭ ‬بین‭ ‬یك‭ ‬تا‭ ‬دو‭ ‬طبقه‭ ‬با‭ ‬تراكم‭ ‬20‭ ‬تا‭ ‬45‭ ‬درصد‭ ‬اجازه‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭. ‬اما‭ ‬در‭ ‬واقعیت‭ ‬مالك‭ ‬به‭ ‬هیچ‌وجه‭ ‬براساس‭ ‬این‭ ‬قانون‭ ‬از‭ ‬ملك‭ ‬خود‭ ‬منتفع‭ ‬نمی‌شد؛‭ ‬پس‭ ‬تخریب‭ ‬باغ‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬شیوه‌های‭ ‬مختلف‭ ‬آغاز‭ ‬می‌كرد‭. ‬در‭ ‬آن‭ ‬برهه‭ ‬عده‌ای‭ ‬زیادی‭ ‬از‭ ‬مالكان‭ ‬برای‭ ‬خشك‭ ‬كردن‭ ‬درختان‭ ‬باغ‌های‭ ‬خود‭ ‬از‭ ‬گازوئیل‭ ‬استفاده‭ ‬می‌كردند‭ ‬تا‭ ‬زمین‭ ‬از‭ ‬شرایط‭ ‬باغ‭ ‬خارج‭ ‬شود‭.‬وقتی‭ ‬زمین‭ ‬از‭  ‬شرایط‭ ‬باغ‭ ‬خارج‭ ‬می‌شد،‭ ‬قانون‭ ‬زمین‌های‭ ‬عادی‭ ‬شامل‭ ‬حال‭ ‬مالكان‭ ‬می‌شد‭ ‬و‭ ‬میزان‭ ‬تراكم‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬افزایش‭ ‬پیدا‭ ‬می‌كرد‭.‬

او‭ ‬با‭ ‬بیان‭ ‬این‌كه‭ ‬در‭ ‬اسفند‭ ‬1382‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬مصوبه‌ای‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬همین‭ ‬باره‭ ‬به‭ ‬تصویب‭ ‬رساند‭ ‬كه‭ ‬اوایل‭ ‬سال‭ ‬83‭ ‬مجددا‭ ‬مورد‭ ‬بازنگری‭ ‬قرار‭ ‬گرفت‭ ‬و‭ ‬پس‭ ‬آن‭ ‬تحت‭ ‬عنوان‭ ‬قانون‭ ‬برج‭ ‬باغ‭ ‬شناخته‭ ‬شد،‭ ‬عنوان‭ ‬می‌كند‭: ‬در‭ ‬این‭ ‬قانون‭ ‬آمده‭ ‬است‭ ‬مالك‭ ‬می‌تواند‭ ‬براساس‭ ‬ضوابط‭ ‬زیر‭ ‬پهنه‭ ‬مطرح‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬طرح‭ ‬جامع‭ ‬با‭ ‬حداكثر‭ ‬سطح‭ ‬اشغال‭ ‬30‭ ‬درصد‭ ‬با‭ ‬همان‭ ‬میزان‭ ‬تراكم‭ ‬در‭ ‬باغ‭ ‬خود‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬انجام‭ ‬دهد‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬درحالی‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬اگر‭ ‬براساس‭ ‬ضوابط‭ ‬عمل‭ ‬كند،‭ ‬اجازه‭ ‬ساخت‭ ‬یك‭ ‬طبقه‭ ‬تشویقی‭ ‬هم‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬داده‭ ‬می‌شود‭.‬

‭ ‬قانون‭ ‬برج‭ ‬دوست

قبل‭ ‬از‭ ‬طرح‭ ‬تفصیلی‭ ‬سال‭ ‬91‭ ‬براساس‭ ‬دستورالعمل‌های‭ ‬موجود‭ ‬فقط‭ ‬اجازه‭ ‬ساخت‭ ‬ساختمان‌های‭ ‬سه‭ ‬یا‭ ‬چهار‭ ‬طبقه‭ ‬به‭ ‬مالكان‭ ‬داده‭ ‬می‌شد،‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬باغات‭ ‬این‭ ‬امكان‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬ساختمان‌ها‭ ‬براساس‭ ‬این‭ ‬قانون‭ ‬تا‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬شش‭ ‬طبقه‭ ‬هم‭ ‬ساخته‭ ‬شوند‭. ‬بعد‭ ‬از‭ ‬ابلاغ‭ ‬طرح‭ ‬تفصیلی‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬زیرپهنه‌های‭ ‬عنوان‭ ‬شده‭ ‬تعداد‭ ‬طبقات‭ ‬ساخته‭ ‬شده‭ ‬بعضا‭ ‬تا‭ ‬12‭ ‬طبقه‭ ‬می‌رسید‭. ‬گرچه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مصوبه‭ ‬سطح‭ ‬اشغال‭ ‬كمی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬نظر‭ ‬گرفته‭ ‬بودند‭ ‬اما‭ ‬چندین‭ ‬اشكال‭ ‬عمده‭ ‬هم‭ ‬وجود‭ ‬داشت‭. ‬اصلی‌ترین‭ ‬مشكل‭ ‬این‭ ‬بود‭ ‬در‭ ‬30‭ ‬درصد‭ ‬مشخص‭ ‬شده‭ ‬امكان‭ ‬تامین‭ ‬پاركینگ‭ ‬به‭ ‬ازای‭ ‬هر‭ ‬واحد‭ ‬وجود‭ ‬نداشت‭. ‬بنابراین‭ ‬باید‭ ‬اجازه‭ ‬می‌دادند‭ ‬مالك‭ ‬برای‭ ‬تامین‭ ‬واحدها‭ ‬تا‭ ‬70‭ ‬درصد‭ ‬زیر‭ ‬زمین‭ ‬را‭ ‬استفاده‭ ‬كند‭ ‬و‭ ‬این‌گونه‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬نمی‌توانستند‭ ‬روی‭ ‬زمین‭ ‬را‭ ‬حفظ‭ ‬كنند‭ ‬و‭ ‬متاسفانه‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬مسائل‭ ‬فنی‭ ‬گودبرداری‭ ‬زمین‌های‭ ‬بودند‭ ‬كه‭ ‬صددرصدشان‭ ‬تحت‭ ‬عملیات‭ ‬قرار‭ ‬می‌گرفتند‭ ‬و‭ ‬همه‭ ‬درختان‭ ‬باغ‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬می‌رفتند‭ ‬و‭ ‬هدف‭ ‬مصوبه‭ ‬كه‭ ‬حفظ‭ ‬باغات‭ ‬بود‭ ‬به‭ ‬هیچ‭ ‬وجه‭ ‬محقق‭ ‬نشد‭.‬

اصرار‭ ‬بر‭ ‬اجرای‭ ‬طرح‭ ‬تفصیلی‭ ‬در‭ ‬كشور‭ ‬ما‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬صورت‭ ‬می‌گیرد‭ ‬كه‭ ‬یكی‭ ‬از‭ ‬طرح‌های‭ ‬منسوخ‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬دنیاست‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬1960‭ ‬به‭ ‬بعد‭ ‬هیچ‭ ‬یك‭ ‬از‭ ‬كشورهای‭ ‬پیش‭ ‬رفته‭ ‬دنیا‭ ‬به‭ ‬طرح‌های‭ ‬تفصیلی‭ ‬و‭ ‬جامع‭ ‬استناد‭ ‬نمی‌كنند‭ ‬چون‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬نتیجه‭ ‬رسیدند‭ ‬كه‭ ‬تمام‭ ‬این‭ ‬طرح‌ها‭ ‬با‭ ‬واقعیت‭ ‬همخوانی‭ ‬ندارد‭. ‬كشورهای‭ ‬پیشرفته‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬برنامه‌ریزی‌های‭ ‬مشاركتی‭ ‬حركت‭ ‬كردند،‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬تمام‭ ‬این‭ ‬سال‌ها‭ ‬اصرار‭ ‬بر‭ ‬اجرای‭ ‬طرح‭ ‬تفصیلی‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬كه‭ ‬اشتباهات‭ ‬زیادی‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬نهفته‭ ‬است‭.‬

به‭ ‬گفته‭ ‬رحمت‌ا‭... ‬حافظی،‭ ‬عضو‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬در‭ ‬دوره‭ ‬چهارم‭ ‬امصوبه‭ ‬برج‌باغب‭ ‬4000‭ ‬هكتار‭ ‬از‭ ‬باغ‌های‭ ‬تهران‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬ده‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬نابود‭ ‬كرده‭ ‬است،‭ ‬حالا‭ ‬هم‭ ‬آمار‭ ‬دقیقی‭ ‬درباره‭ ‬تعداد‭ ‬باغات‭ ‬باقیمانده‭ ‬در‭ ‬تهران‭ ‬وجود‭ ‬ندارد‭. ‬عزتی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬باره‭ ‬می‌گوید‭:‬آمار‭ ‬دقیقی‭ ‬از‭ ‬باغات‭ ‬تهران‭ ‬وجود‭ ‬ندارد؛‭ ‬یكی‭ ‬از‭ ‬مشاوران‭ ‬در‭ ‬طرحی‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬نتیجه‭ ‬رسیده‭ ‬كه‭ ‬تهران‭ ‬6000‭ ‬قطعه‭ ‬اراضی‭ ‬مشجر‭ ‬دارد‭ ‬كه‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬آنها‭ ‬باغ‭ ‬نیستند‭.‬

‭ ‬با‭ ‬لغو‭ ‬یك‭ ‬مصوبه‭ ‬بهار‭ ‬نمی‌شود

شورای‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬اسفند‭ ‬گذشته‭ ‬مصوبه‭ ‬موسوم‭ ‬به‭ ‬برج‭ ‬باغ‭ ‬را‭ ‬لغو‭ ‬كرد،‭ ‬اما‭ ‬لغو‭ ‬این‭ ‬مصوبه‭ ‬به‭ ‬تنهایی‭ ‬كاربرد‭ ‬خاصی‭ ‬ندارد،‭ ‬چراكه‭ ‬در‭ ‬پایتخت‭ ‬مالكان‭ ‬باغ‌ها‭ ‬اگر‭ ‬از‭ ‬شهرداری‭ ‬تهران‭ ‬در‭ ‬دیوان‭ ‬عدالت‭ ‬اداری‭ ‬شكایت‭ ‬كنند؛‭ ‬دیوان‭ ‬به‭ ‬نفع‭ ‬آنها‭ ‬رای‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬اجازه‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬در‭ ‬باغ‭ ‬را‭ ‬پیدا‭ ‬می‌كنند‭.‬

عزتی‭ ‬ادامه‭ ‬می‌دهد‭: ‬مصوبه‭ ‬برج‭ ‬باغ‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬مدتی‭ ‬به‌عنوان‭ ‬پیوست‭ ‬سوم‭ ‬طرح‭ ‬جامع‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬گرفت؛‭ ‬این‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬طرح‭ ‬جامع‭ ‬تهران‭ ‬تنها‭ ‬می‌تواند‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬شورای‭ ‬عالی‭ ‬معماری‭ ‬و‭ ‬شهرسازی‭ ‬ایران‭ ‬تغییر‭ ‬كند‭ ‬و‭ ‬مالكان‭ ‬براساس‭ ‬همین‭ ‬پیوست‭ ‬می‌توانند‭ ‬از‭ ‬دیوان‭ ‬عدالت‭ ‬اداری‭ ‬دستور‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬بگیرند‭. ‬شورای‭ ‬عالی‭ ‬معماری‭ ‬و‭ ‬شهرسازی‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬93‭ ‬مصوبه‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬راستای‭ ‬تغییر‭ ‬دستورالعمل‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬در‭ ‬باغات‭ ‬ارائه‭ ‬كرد‭ ‬كه‭ ‬براساس‭ ‬آن‭ ‬دبیرخانه‭ ‬شورای‭ ‬عالی‭ ‬با‭ ‬همكاری‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬موظف‭ ‬شدند‭ ‬تا‭ ‬دستورالعمل‭ ‬را‭ ‬تغییر‭ ‬دهند‭.‬

مدیر‭ ‬فنی‭ ‬طرح‭ ‬توسعه‭ ‬دانشگاه‭ ‬صنعتی‭ ‬امیركبیربا‭ ‬تاكید‭ ‬بر‭ ‬این‌كه‭ ‬تصمیم‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬تا‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬با‭ ‬همكاری‭ ‬شورای‭ ‬عالی‭ ‬معماری‭ ‬و‭ ‬شهرسازی‭ ‬جایگزین‭ ‬لایحه‭ ‬برج‭ ‬باغ‭ ‬را‭ ‬كه‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬شهرداری‭ ‬تهران‭ ‬به‭ ‬شورا‭ ‬ارائه‭ ‬شده،‭ ‬جایگزین‭ ‬پیوست‭ ‬شماره‭ ‬3‭ ‬در‭ ‬طرح‭ ‬جامع‭ ‬كند‭ ‬و‭ ‬بندهایی‭ ‬از‭ ‬طرح‭ ‬تفصیلی‭ ‬هم‭ ‬بر‭ ‬همین‭ ‬اساس‭ ‬باید‭ ‬تغییر‭ ‬یابد،‭ ‬می‌گوید‭: ‬پس‭ ‬از‭ ‬ارسال‭ ‬لایحه‭ ‬جایگزین،‭ ‬شورای‭ ‬عالی‭ ‬معماری‭ ‬و‭ ‬شهرسازی‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬فوری‭ ‬مورد‭ ‬بررسی‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬اگر‭ ‬مشكل‭ ‬قانونی‭ ‬خاصی‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬نیاید‭ ‬تا‭ ‬آخر‭ ‬امسال‭ ‬جایگزین‭ ‬پیوست‭ ‬فعلی‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬پرونده‭ ‬برج‭ ‬باغ‌ها‭ ‬برای‭ ‬همیشه‭ ‬بسته‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭. ‬گر‭ ‬چه‭ ‬با‭ ‬لغو‭ ‬مصوبه‭ ‬برج‭ ‬باغ،‭ ‬جان‭ ‬تك‭ ‬باغات‭ ‬شهر‭ ‬نجات‭ ‬یافته‭ ‬است‭ ‬اما‭ ‬براساس‭ ‬اعلام‭ ‬معاونت‭ ‬معماری‭ ‬و‭ ‬شهرسازی‭ ‬شهرداری‭ ‬تهران‭ ‬پرونده‭ ‬برای‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬در‭ ‬باغات‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬لغو‭ ‬مصوبه‭ ‬برج‭ ‬باغ‭ ‬تشكیل‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬در‭ ‬واقع‭ ‬مالكان‭ ‬تعدادی‭ ‬از‭ ‬باغات‭ ‬برای‭ ‬گرفتن‭ ‬پروانه‭ ‬ساخت‭ ‬و‭ ‬ساز‭ ‬پولی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬شهرداری‭ ‬تهران‭ ‬پرداخت‭ ‬كرده‭ ‬بودند؛‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬50‭ ‬درصد‭ ‬این‭ ‬پرونده‌ها‭ ‬عوارض‭ ‬كامل‭ ‬پرداخت‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬50‭ ‬درصد‭ ‬دیگر‭ ‬مالكان‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬علی‌الحساب‭ ‬مبلغی‭ ‬را‭ ‬پرداخت‭ ‬كرده‌اند‭.‬

عزتی‭ ‬درهمین‭ ‬خصوص‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد‭: ‬البته‭ ‬به‭ ‬لحاظ‭ ‬حقوقی‭ ‬وقتی‭ ‬مالك،‭ ‬پولی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬علی‌الحساب‭ ‬پرداخت‭ ‬می‌كند‭ ‬هیچ‭ ‬حقی‭ ‬برایش‭ ‬وجود‭ ‬ندارد؛‭ ‬صرفا‭ ‬برای‭ ‬70‭ ‬پرونده‌ای‭ ‬كه‭ ‬مراحل‭ ‬قانونی‭ ‬آنها‭ ‬طی‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬تهران‭ ‬باید‭ ‬تصمیم‌گیری‭ ‬كند‭ ‬كه‭ ‬البته‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬اختلاف‌نظرهایی‭ ‬هم‭ ‬وجود‭ ‬دارد؛‭ ‬ازجمله‭ ‬این‌كه‭ ‬مطابق‭ ‬قانون‭ ‬گذشته‭ ‬به‭ ‬مالكان‭ ‬اجازه‭ ‬ساخت‭ ‬وساز‭ ‬داده‭ ‬شود‭ ‬یا‭ ‬پول‭ ‬آنها‭ ‬برگردانده‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬بتوانند‭ ‬براساس‭ ‬ضوابط‭ ‬جدید‭ ‬پروانه‭ ‬دریافت‭ ‬كنند‭.‬