زنان کارآفرین ایرانی، روایت‌های جالبی از مسیر موفقیت‌شان دارند
لذت آفرینش کار
پیش از این نیز گفته‌ایم كه بهترین تعریف كارآفرینی چنین بوده و هست: ایجاد ارزش‌افزوده و ثروت، در هر مكان و زمان و با هر امكانی. این تعریف را علی‌اصغر جهانگیری، مدرس كارآفرینی و كارآفرین تحسین شده كشوری مطرح كرده. فحوای كلام هم در نوآوری است و مهارت حل مسأله و كنار آمدن با همه مشكلات موجود در هر شرایطی؛ نه این‌كه صرفاً وقتی كه فرش قرمز پهن باشد، ما دست به كار بشویم. از شما چه پنهان، كارآفرینی مرد و زن هم نمی‌شناسد؛ البته وظیفه اساسی‌تر زنان، مدیریت خانواده و امور خانه تعریف شده است. ضمن این‌كه منظور از مدیریت خانواده و امور خانه هم، نه به آن مفهوم كه برخی از فعالان دنیای فمینیستی، از آن با تحقیر شأن زن یاد می‌كنند. مردانی كه چند روزی درگیر مراقبت از فرزند و مدیریت امور منزل و ... بوده‌اند، درك می‌كنند چه می‌گوییم و چقدر مدیریت یك خانه كار سخت و ظریفی است؛ چه بسا سخت‌تر از مدیریت یك كارخانه و شركت. اما با همه این توصیفات، ممكن است زنانی نیز علاقه‌مند به كارآفرینی باشند. در این صورت بهترین پیشنهاد برای این گروه اشتغال در خانه است؛ كه پیش از این بسیار درباره‌اش نوشته‌ایم. اگر این امر فراهم نبود، پیشنهاد بعدی كارآفرینی خانوادگی است كه هفته پیش درباره‌اش مفصل صحبت كردیم. در نهایت هم این امر، به كارآفرینی محض و معمولی تبدیل می‌شود که اینجا با چند نمونه آن آشنا می‌شویم.
مدیریت شركت، خیریه و البته مادر 4 فرزند قد و نیم‌قد
فاطمه دانشور را از زنان كارآفرین كشورمان می‌توانیم قلمداد كنیم. او قبل از این‌كه عضو شورای شهر تهران بشود، به كارآفرینی و فعالیت‌های خیریه شهره بود. او در حوزه معدن شروع به كارآفرینی كرد كه به قول خودش، نوعی تابوشكنی برای فعالیت زنان بوده و اساساً كاری مردانه محسوب می‌شد. او حتی عضویت خودش در اتاق بازرگانی را هم با نوعی تابوشكنی همراه می‌داند؛ چرا كه معتقد است از میان 300 تا 400 هیات نمایندگان، تنها پانزده خانم حضور دارند. او در روزگاری كه عضو شورای شهر تهران بود، در كنار این مسؤولیت، شركتش را اداره می‌كرد، چهار فرزند و خانواده‌اش را تر و خشك می‌كرد و در نهایت نیز، به امور خیریه بنیادی كه تأسیس كرده بود، رسیدگی می‌كرد و البته عضو چند جای دیگر هم بود. به قول خودش، «گاهی وقت‌ها نمی‌دانم چطور به این همه كار می‌رسم. سرعت عمل در من به قدری بالا رفته كه گاهی برایم تولید مشكل می‌كند.
گاهی آرامش خانه كلافه‌ام می‌كند. غذا كه می‌پزم، طول كشیدن طبخ آن باعث می‌شود كلافه شوم و مدام از خودم بپرسم چرا این غذا پنج دقیقه‌ای حاضر نمی‌شود؟!» دانشور معتقد است كه زنان به واسطه این‌كه نیروهای ارزان‌تری هستند و باانضباط‌تر و حرف‌گوش‌كن‌تر محسوب می‌شوند، موقعیت‌های شغلی بیشتری را به سمت خودشان جذب می‌كنند؛ البته در حوزه‌هایی چون اپراتوری و پاسخگویی تلفن و... . اما در حوزه كسب و كار حضور آنها چشمگیر نیست. او معتقد است نگاه خاص به زنان در كسب و كار و در موقعیت‌های ارشد شغلی و نیز موانعی چون زایمان و فرزنددار شدن و افسردگی‌های بعد از زایمان و... باعث می‌شود تا ورود به این عرصه‌ها برای آنها سخت باشد؛ هرچند كه شدنی است.
دانشور در مصاحبه‌هایش اشاره كرده: «در زمانی، من به‌طور موازی عضویت در شورای شهر و اتاق بازرگانی و خیریه و مدیریت امور خیریه و رسیدگی به چهار فرزند و... را پیش می‌بردم. این مسیر حتماً فرد را خسته خواهد كرد و نیاز به پشتكار زیاد و تاب‌آوری در مقابل سختی‌ها را دارد. طبیعی است كه همه از عهده‌اش بر نمی‌آیند. من به‌طور ذاتی انرژی زیادی دارم و باید این انرژی را تخلیه كنم و از پس این كار می‌توانم برآیم. البته برای همسر و فرزندانم این امر سخت است، اما با آن كنار می‌آیند. اما در كل سعی می‌كنم در همین فرصت موجود هم، فرزندانم را مستقل و موفق بار بیاورم.» او معتقد است كه یك زن، در ابتدا باید مسیری در كسب و كار را طی كند تا بتواند خودش را اثبات كند؛ در حالی كه این مرحله خوداثباتی برای مردان مطرح نیست و این، بخشی از مسیر ناهماهنگ برای مردان و زنان در این عرصه است.
دانشور همچنین در گفت‌وگوهایش، اشاره كرده كه متأسفانه دولت فعلی وقتی كه قصد داشت رأی بگیرد، به زنان وعده و وعیدها داد؛ اما وقتی به قدرت رسید، در نهایت از همان زنانی كه در یك حلقه بسته سنتی بوده و در دوره‌های مختلف ریاست‌جمهوری تحت عنوان مشاوران حضور داشته‌اند، استفاده كرد.
خانواده، موفقیت بیرون را تضمین می‌كند
فاطمه مقیمی، جزو كارآفرینان برجسته ایرانی است. حتی در برهه‌ای، به عنوان چهره برتر كارآفرین جهان اسلام، رئیس كانون زنان بازرگان ایران و عضو اتاق بازرگانی مطرح بوده و در حال حاضر نیز مؤسس و بنیانگذار یكی از بزرگ‌ترین شركت‌های حمل و نقل كشور محسوب می‌شود. این بانوی كارآفرین ایرانی، درباره نوع نگاه به كسب و كار خودش هم نگاه جالبی دارد. ابتدا بهتر است بدانید كه او با ورود به حوزه حمل و نقل بوده كه توانسته كارآفرینی كند؛ امری كه در زمان خودش برای بانوان، یك حوزه سخت و خاص محسوب می‌شد. او راه و ساختمان خوانده بود، زبان انگلیسی‌اش هم خوب بود و به همین دلیل، در یك شركت حمل و نقل سرگرم كار شد. در یكی از مصاحبه‌هایش گفته: «این‌كه كجا كار می‌كردم برایم مهم نبود، برایم مهم این بود كه كار را خوب انجام بدهم. شور و شوق انجام كار نزد من چنان بود كه كارفرما همیشه تشویق و تحسینم می‌كرد. بعدتر به من، مسؤولیت بخش كامیونی شركتی كه در آن كار می‌كردم واگذار شد. سه سالی هم در آنجا بودم تا این‌كه تصمیم گرفتم كسب و كار خودم را در این حوزه راه بیندازم.» نكته جالب در مورد كسب و كار ایجاد شده توسط خانم مقیمی این بود كه كارش را با اتاقی در شركت همسرش شروع كرد؛ یعنی این زوج كاملاً نسبت به هویت كاری مادر خانواده توجیه بودند. این بانوی كارآفرین همچنین در مصاحبه‌هایش بارها اشاره كرده: «خانواده اساس زندگی است، اصلی كه موفقیت زن در خارج از خانه را تضمین می‌كند. موتور محرك من همسرم بود، اگر نبود امروز از من به‌عنوان یك كارآفرین موفق یاد نمی‌شد. همسرم همیشه می‌گفت جامعه گردن تو حق دارد، باید به جامعه ادای دین كنی و نگران بچه‌ها نباش.» توصیه‌های او نیز به زنان كارآفرین در جاهای مختلف و در مشاوره‌هایش چنین بوده: «اگر زنان كارآفرین می‌خواهند به اهدافشان برسند، باید زوجین همدل و همكار باشند. در این صورت وظیفه زنان سنگین‌تر می‌شود، اما با كمی حمایت و تلاش، قادر خواهند بود هر دو بعد زندگی را مدیریت كنند؛ هم مادرانی موفق باشند، هم فعالان اقتصادی موفقی. زنان سرزمین من به یاد داشته باشند كه آنها را بیشتر از این‌كه فضای مردسالارانه محدود كند، عدم توانمندی خودشان است كه محدود كرده و می‌كند. جدا از مردانه و زنانه بودن كارها، اگر در هر موقعیتی كارها درست و اصولی انجام شوند، موفقیت ضمانت شده است.»
مشكلات كارآفرینی زنان
یكی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، توجه به اشتغال زنان و كارآفرینی زنان است. این امروز روزها میلیون‌ها زن در نقش‌های مختلف مشغول كار هستند و تعداد بالایی هم زن كارآفرین در جامعه، به ایجاد اشتغال دست زده‌اند. خارج از نگاه جنسیتی اما زنان كارآفرین برای چرخاندن اقتصاد كشور، سختی‌های زیادی را متحمل شده‌اند. اگر قبل از انقلاب و بعد از انقلاب، كارآفرینی زنان به مشاغل تولیدی محدود به حریم خانه محدود می‌شد، حوزه فعالیت آنان امروز گستردگی بیشتری پیدا كرده است. شاید مهم‌ترین مشكلاتی كه زنان كارآفرین در ایران تحمل می‌كنند، ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی این پدیده به ظاهر جدید باشد. گرچه در قانون اساسی كشور، حقوق یكسانی برای زنان و مردان در كسب و كار وجود دارد مثلا اگر زنی بخواهد یك كارگاه كوچك راه‌اندازی كند، موانع قانونی در جلوی پای آنهاست. موانع فرهنگی و اجتماعی و دید سنتی زنان تنها در نقش همسر و مادر، باعث شده است در برخی طرح‌های كلان و قوانین، مانند پرداخت تسهیلات و اختصاص منابع مالی به زنان كارآفرین در حوزه مشاغل خانگی، توجه كمتری شود.. آموزش اما حلقه گمشده دیگری است. درست است كه مشاوره و تسهیلات مالی و قوانین در كارآفرینی اهمیت دارند، اما آموزش زنان توانمند و خلاق حلقه گمشده دیگر توجه به كارآفرینی زنان در كشور است. برای این كه چرخ اقتصادی كشور، روان بچرخد، باید هم به توانمندسازی و اشتغال زنان كارآفرین زن و هم مرد توجه كرد امروز برای پیشرفت اقتصادی كشور، باید هم از مردان و از زنان توانا و خلاق استفاده كرد؛ افرادی كه در كشور هم كم نیستند و تنها با توجه ویژه به آنان می‌توان مشكلات را حل كرد.
فاطمه دانشور را از زنان كارآفرین كشورمان می‌توانیم قلمداد كنیم. او قبل از این‌كه عضو شورای شهر تهران بشود، به كارآفرینی و فعالیت‌های خیریه شهره بود. او در حوزه معدن شروع به كارآفرینی كرد كه به قول خودش، نوعی تابوشكنی برای فعالیت زنان بوده و اساساً كاری مردانه محسوب می‌شد. او حتی عضویت خودش در اتاق بازرگانی را هم با نوعی تابوشكنی همراه می‌داند؛ چرا كه معتقد است از میان 300 تا 400 هیات نمایندگان، تنها پانزده خانم حضور دارند. او در روزگاری كه عضو شورای شهر تهران بود، در كنار این مسؤولیت، شركتش را اداره می‌كرد، چهار فرزند و خانواده‌اش را تر و خشك می‌كرد و در نهایت نیز، به امور خیریه بنیادی كه تأسیس كرده بود، رسیدگی می‌كرد و البته عضو چند جای دیگر هم بود. به قول خودش، «گاهی وقت‌ها نمی‌دانم چطور به این همه كار می‌رسم. سرعت عمل در من به قدری بالا رفته كه گاهی برایم تولید مشكل می‌كند.
گاهی آرامش خانه كلافه‌ام می‌كند. غذا كه می‌پزم، طول كشیدن طبخ آن باعث می‌شود كلافه شوم و مدام از خودم بپرسم چرا این غذا پنج دقیقه‌ای حاضر نمی‌شود؟!» دانشور معتقد است كه زنان به واسطه این‌كه نیروهای ارزان‌تری هستند و باانضباط‌تر و حرف‌گوش‌كن‌تر محسوب می‌شوند، موقعیت‌های شغلی بیشتری را به سمت خودشان جذب می‌كنند؛ البته در حوزه‌هایی چون اپراتوری و پاسخگویی تلفن و... . اما در حوزه كسب و كار حضور آنها چشمگیر نیست. او معتقد است نگاه خاص به زنان در كسب و كار و در موقعیت‌های ارشد شغلی و نیز موانعی چون زایمان و فرزنددار شدن و افسردگی‌های بعد از زایمان و... باعث می‌شود تا ورود به این عرصه‌ها برای آنها سخت باشد؛ هرچند كه شدنی است.
دانشور در مصاحبه‌هایش اشاره كرده: «در زمانی، من به‌طور موازی عضویت در شورای شهر و اتاق بازرگانی و خیریه و مدیریت امور خیریه و رسیدگی به چهار فرزند و... را پیش می‌بردم. این مسیر حتماً فرد را خسته خواهد كرد و نیاز به پشتكار زیاد و تاب‌آوری در مقابل سختی‌ها را دارد. طبیعی است كه همه از عهده‌اش بر نمی‌آیند. من به‌طور ذاتی انرژی زیادی دارم و باید این انرژی را تخلیه كنم و از پس این كار می‌توانم برآیم. البته برای همسر و فرزندانم این امر سخت است، اما با آن كنار می‌آیند. اما در كل سعی می‌كنم در همین فرصت موجود هم، فرزندانم را مستقل و موفق بار بیاورم.» او معتقد است كه یك زن، در ابتدا باید مسیری در كسب و كار را طی كند تا بتواند خودش را اثبات كند؛ در حالی كه این مرحله خوداثباتی برای مردان مطرح نیست و این، بخشی از مسیر ناهماهنگ برای مردان و زنان در این عرصه است.
دانشور همچنین در گفت‌وگوهایش، اشاره كرده كه متأسفانه دولت فعلی وقتی كه قصد داشت رأی بگیرد، به زنان وعده و وعیدها داد؛ اما وقتی به قدرت رسید، در نهایت از همان زنانی كه در یك حلقه بسته سنتی بوده و در دوره‌های مختلف ریاست‌جمهوری تحت عنوان مشاوران حضور داشته‌اند، استفاده كرد.
خانواده، موفقیت بیرون را تضمین می‌كند
فاطمه مقیمی، جزو كارآفرینان برجسته ایرانی است. حتی در برهه‌ای، به عنوان چهره برتر كارآفرین جهان اسلام، رئیس كانون زنان بازرگان ایران و عضو اتاق بازرگانی مطرح بوده و در حال حاضر نیز مؤسس و بنیانگذار یكی از بزرگ‌ترین شركت‌های حمل و نقل كشور محسوب می‌شود. این بانوی كارآفرین ایرانی، درباره نوع نگاه به كسب و كار خودش هم نگاه جالبی دارد. ابتدا بهتر است بدانید كه او با ورود به حوزه حمل و نقل بوده كه توانسته كارآفرینی كند؛ امری كه در زمان خودش برای بانوان، یك حوزه سخت و خاص محسوب می‌شد. او راه و ساختمان خوانده بود، زبان انگلیسی‌اش هم خوب بود و به همین دلیل، در یك شركت حمل و نقل سرگرم كار شد. در یكی از مصاحبه‌هایش گفته: «این‌كه كجا كار می‌كردم برایم مهم نبود، برایم مهم این بود كه كار را خوب انجام بدهم. شور و شوق انجام كار نزد من چنان بود كه كارفرما همیشه تشویق و تحسینم می‌كرد. بعدتر به من، مسؤولیت بخش كامیونی شركتی كه در آن كار می‌كردم واگذار شد. سه سالی هم در آنجا بودم تا این‌كه تصمیم گرفتم كسب و كار خودم را در این حوزه راه بیندازم.» نكته جالب در مورد كسب و كار ایجاد شده توسط خانم مقیمی این بود كه كارش را با اتاقی در شركت همسرش شروع كرد؛ یعنی این زوج كاملاً نسبت به هویت كاری مادر خانواده توجیه بودند. این بانوی كارآفرین همچنین در مصاحبه‌هایش بارها اشاره كرده: «خانواده اساس زندگی است، اصلی كه موفقیت زن در خارج از خانه را تضمین می‌كند. موتور محرك من همسرم بود، اگر نبود امروز از من به‌عنوان یك كارآفرین موفق یاد نمی‌شد. همسرم همیشه می‌گفت جامعه گردن تو حق دارد، باید به جامعه ادای دین كنی و نگران بچه‌ها نباش.» توصیه‌های او نیز به زنان كارآفرین در جاهای مختلف و در مشاوره‌هایش چنین بوده: «اگر زنان كارآفرین می‌خواهند به اهدافشان برسند، باید زوجین همدل و همكار باشند. در این صورت وظیفه زنان سنگین‌تر می‌شود، اما با كمی حمایت و تلاش، قادر خواهند بود هر دو بعد زندگی را مدیریت كنند؛ هم مادرانی موفق باشند، هم فعالان اقتصادی موفقی. زنان سرزمین من به یاد داشته باشند كه آنها را بیشتر از این‌كه فضای مردسالارانه محدود كند، عدم توانمندی خودشان است كه محدود كرده و می‌كند. جدا از مردانه و زنانه بودن كارها، اگر در هر موقعیتی كارها درست و اصولی انجام شوند، موفقیت ضمانت شده است.»
مشكلات كارآفرینی زنان
یكی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، توجه به اشتغال زنان و كارآفرینی زنان است. این امروز روزها میلیون‌ها زن در نقش‌های مختلف مشغول كار هستند و تعداد بالایی هم زن كارآفرین در جامعه، به ایجاد اشتغال دست زده‌اند. خارج از نگاه جنسیتی اما زنان كارآفرین برای چرخاندن اقتصاد كشور، سختی‌های زیادی را متحمل شده‌اند. اگر قبل از انقلاب و بعد از انقلاب، كارآفرینی زنان به مشاغل تولیدی محدود به حریم خانه محدود می‌شد، حوزه فعالیت آنان امروز گستردگی بیشتری پیدا كرده است. شاید مهم‌ترین مشكلاتی كه زنان كارآفرین در ایران تحمل می‌كنند، ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی این پدیده به ظاهر جدید باشد. گرچه در قانون اساسی كشور، حقوق یكسانی برای زنان و مردان در كسب و كار وجود دارد مثلا اگر زنی بخواهد یك كارگاه كوچك راه‌اندازی كند، موانع قانونی در جلوی پای آنهاست. موانع فرهنگی و اجتماعی و دید سنتی زنان تنها در نقش همسر و مادر، باعث شده است در برخی طرح‌های كلان و قوانین، مانند پرداخت تسهیلات و اختصاص منابع مالی به زنان كارآفرین در حوزه مشاغل خانگی، توجه كمتری شود.. آموزش اما حلقه گمشده دیگری است. درست است كه مشاوره و تسهیلات مالی و قوانین در كارآفرینی اهمیت دارند، اما آموزش زنان توانمند و خلاق حلقه گمشده دیگر توجه به كارآفرینی زنان در كشور است. برای این كه چرخ اقتصادی كشور، روان بچرخد، باید هم به توانمندسازی و اشتغال زنان كارآفرین زن و هم مرد توجه كرد امروز برای پیشرفت اقتصادی كشور، باید هم از مردان و از زنان توانا و خلاق استفاده كرد؛ افرادی كه در كشور هم كم نیستند و تنها با توجه ویژه به آنان می‌توان مشكلات را حل كرد.
ضمیمه کلیک
