نگاهی به سیر نزولی اكران فیلم خارجی در سینماهای كشور طی 34 سال گذشته
فرار به سوی شكست
اگر اهل سینما هستید و سن و سالی از شما گذشته باشد، حتما یادتان میآید كه زمانی فیلمهای خارجی هم جایی در اكران داشتند و هرموقع از سال كه اراده میكردید، میتوانستید به تماشای فیلمهای خارجی در سینماها بروید. در دوران پیش از انقلاب كمپانیهای فیلمسازی دنیا در ایران، دفتر و نمایندگی داشتند و مهمترین و مشهورترین فیلمهای جهان دوبله میشد و در برخی سینماهای كشور به نمایش درمیآمد. در دوران پس از انقلاب هم بعد از سپری شدن التهاب اولیه و بازگشایی سینماها، فیلمهای خارجی سهم مهمی در اكران كشور داشتند و تماشاگران زیادی را به سالنهای سینما میكشاندند و حالا را نبینید كه دو فیلم خارجی به شكل غریب و مهجوری در دو سه سالن و دو سه سئانس پراكنده روی پرده است. بهتازگی معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی، گزارش مبسوط و جامعی درباره 34 سال اكران فیلم خارجی در سینماهای كشور (از سال 64 تا 97) تهیه كرده كه مطالعه آمار و ارقام و دادههای آن برای علاقهمندان سینما خالی از لطف نیست و حتی میتوان با مرور اسم فیلمهای خارجی به نمایش درآمده، كلی خاطرهبازی كرد. مدیریت این پروژه را كه زیرنظر علیرضا صدرالدینی صورت گرفت، محمود اربابی بهعهده داشت و تهیه و تدوین آن را هم پانتهآ خاموشی و زهره فتحی انجام دادند.
شاید مهمترین نكته این گزارش، كاهش تعداد اكران فیلم خارجی در سینماهای ایران در طول این سالها باشد كه بسیار محسوس است. وقتی بدانیم كه تعداد فیلم خارجی به نمایش درآمده در سال 64، 245 فیلم و در سال 97، تنها سه فیلم بود، به این روند و سیر نزولی پی میبریم. تعداد فیلم خارجی اكران شده از سال 64 تا 97 از این قرار است: سال 64 (245 فیلم)، سال 65 (173)، سال 66 (149)،
سال 67 (135)، سال 68 (128)، سال 69 (116)، سال 70 (107)، سال 71 (99)، سال 72 (89)، سال 73 (73)، سال 74 (61)، سال 75 (48)، سال 76 (44)، سال 77 (36)، سال 78 (51)، سال 79 (43)، سال 80 (42)، سال 81 (48)، سال 82 (57)، سال 83 (52)، سال 84 (41)، سال 85 (32)، سال 86 (30)، سال 87 (43)، سال 88 (12)، سال 89 (7)، سال 90 (5)،
سال 91 (9)، سال 92 (3)، سال 93 (1)، سال 94 (4)، سال 95 (صفر)، سال96 (صفر) و سال 97 (3).
همانطور كه میبینید، به جز برخی سالها كه افزایش نسبی نسبت به سال قبل وجود داشته، درمجموع وضع اكران فیلم خارجی در سالهای اخیر به هیچ وجه با گذشته قابل مقایسه نیست.
در سال 64 حتی تعداد فیلمهای خارجی اكران شده در سینماهای كشور، بیش از تعداد فیلمهای ایرانی بود، به طوری كه 2/74 درصد فیلمهای به نمایش درآمده خارجی و 8/25 درصد آثار روی پرده هم ایرانی بود. اما وقتی به سال 97 نگاه میكنیم، میبینیم سه فیلم خارجی روی پرده در مقابل انبوه فیلمهای ایرانی اكران، حرفی برای گفتن ندارند.
اساسا اكران فیلم خارجی از جایی به بعد، به دلایل مختلف در سینمای ایران جدی گرفته شده و تقریبا حذف میشود. از اواخر دهه 80 و ابتدای دهه 90 برخی تهیهكنندههای سینمای ایران با هدف حمایت از تولیدات سینمای كشور، بهطور جدی با اكران فیلمهای خارجی مخالفت كردند. با این حال عده دیگری از تهیهكنندگان اعتقاد دارند كه اكران فیلم خوب خارجی به شكل كنترلشده، اتفاقا به اكران داخلی هم كمك میكند و به آن رونق میدهد و در فیلمسازان ایرانی برای ساخت فیلمهایی متنوع و قابل رقابت با آثار خارجی ایجاد انگیزه میكند.
فلاشبك خاطرهانگیز
آن سالها كه سینما رفتن، هنوز یك آیین بود و پردههای زرشكی پیش از نمایش فیلمها باز و با پایان نمایش هم بسته میشد، آن موقع كه سینما را با بوی ساندویچ میشناختیم، آن زمان كه نقاشیهای سردر سینماها گاهی اصلا شباهتی به بازیگران فیلم نداشت، آن موقع كه ویترین سینماها عكسهای فیلم بعدی اكران را با عنوان «برنامه آینده» به نمایش میگذاشت و ما را برای تماشای آنها كنجكاو میكرد، آن زمان كه آنونس فیلمها را با صدای حسین باغی و ابوالحسن تهامینژاد میدیدیم و با عشق، میشنیدیم، حس و حالی داشت كه در این سالها بهشدت غایب است و به دلیل تسلط همیشگی نوستالژی، دیگر هرگز هم برنخواهد گشت. در آن دوران دل بسته بودیم به بازیگران و فیلمهایی كه جایی میان بهترینهای سینمای جهان نداشتند، اما همانها به قدر بضاعت، بذر عشق به سینما را در دل ما كاشتند. فرار به سوی پیروزی، صادق خان، مشعل، سایه شوگان، بچههای خیابان، عملیات سری، عملیات مرداب، كمیسر متهم میكند و دیگر فیلمهای كمیسر مولدوان، اسلحه بزرگ، شكست در افغانستان، سری فیلمهای گودزیلا همچون بازگشت گودزیلا، پسر گودزیلا، گودزیلا علیه ماترا، وحشت مگاگودزیلا و ...
پرفروشترینها
فرار به سوی پیروزی، فرار به مكزیك، صادق خان، كمیسر متهم میكند 2 (انتقام)، كماندوهای انتحاری (پنج كماندو)، مشعل، بازگشت گودزیلا، سایه شوگان، با گرگها میرقصد و ... از پرفروشترین و پربینندهترین فیلمهای خارجی اكرانشده در دهههای 60 و 70 بودند.
كشورهای پیشتاز
بیشترین تعداد فیلمهای خارجی به نمایش درآمده در سینماهای ایران، متعلق به آمریكا بود و پس از آن هم كشورهایی چون روسیه (شوروی سابق)، ایتالیا، فرانسه، انگلستان، ژاپن، لهستان، هند، آلمان، سوئد و ... قرار داشتند.