بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی الكترونیك، كامپیوتر و تجارت الكترونیك از 27 تا 30 تیر 1398 در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد. تبلیغات محیطی در فضای شهر، خوش آب‌ورنگ بودن ذاتی نمایشگاه الكامپ و حسن شهرتی كه در سطح عمومی دارد از برگزاری نمایشگاهی پرشور خبر می‌داد. وقتی برای بازدید و گفت‌وگو با فعالان دانش‌بنیان راهی نمایشگاه شدم، در مجموع به نظرم آمد استقبال گرمی از نمایشگاه شده است. البته این گرما را هنگام تردد در سالن‌ها هم می‌شد احساس كرد و به نظر می‌رسد مسؤولان نمایشگاه برای موضوع تهویه در فصل تابستان باید فكر اساسی كنند.
در یك نگاه كلی بازدیدكنندگان مقابل غرفه‌هایی كه محصولات آنها حالت سرگرمی داشت یا كنجكاوی را برمی‌انگیخت تجمع بیشتری داشتند. مثلا غرفه‌ای كه با قراردادن نمایشگر و دسته بازی امكان تجربه پرواز مجازی با نرم‌افزار شبیه‌ساز پرواز را برای بازدیدكنندگان فراهم كرده بود یا غرفه‌ای كه رباتی انسان‌نما را به نمایش گذاشته بود. هنگام بازدید تمایز سالنی كه سازمان‌های دولتی در آن پاویون‌های بزرگ و شیك داشتند به محض ورود به آنها از سالن‌های دیگر كاملا حس می‌شد. اما نكته مهم این بود که پارك‌های علم و فناوری به‌خصوص شرکت‌های نوپا از سراسر كشور حضور پررنگی در الكامپ امسال داشتند و هفت سالن نمایشگاه را به خود اختصاص
 داده بودند.
نكته مثبتی كه در غرفه برخی شركت‌ها وجود داشت قرار دادن برگه‌ها و صندوق‌هایی برای ارتباط با دانشجویانی بود كه می‌خواهند دوره‌های كارآموزی خود را در این مراكز صنعتی بگذرانند. بی‌شك توجه به ارتباط با دانشگاه در كنار بازاریابی و معرفی محصولات باید جایگاه خاص خود را در چنین نمایشگاه‌هایی داشته باشد، زیرا چرخه تولید بدون علم و پژوهش كامل نمی‌شود. همچنین وجود پاویونی برای شركت‌های نوپای دانش‌آموزی در نمایه غرفه‌های نمایشگاه كه سازمان فناوری اطلاعات آن را تدارك دیده بود جالب‌توجه بود.
اما به نظر می‌رسید نمایشگاهی كه شركت‌هایی با فناوری‌های پیشرفته نظیر هوش مصنوعی در آن غرفه دارند از نظر اطلاع‌رسانی به‌شدت ضعیف است. برای اطلاع از فهرست شركت‌های دانش‌بنیانی كه در نمایشگاه شركت كرده بودند به واحد اطلاعات نمایشگاه و همچنین ستاد اجرایی آن مراجعه كردم و پاسخی كه دریافت كردم این بود: «چنین تفكیكی در ثبت مشخصات شركت‌ها وجود ندارد.» تلاش كردم از روی فهرست مشاركت‌كنندگان در الكامپ25 و نیز در جریان بازدیدم از سالن‌های نمایشگاه از وضع حضور شركت‌های دانش‌بنیان و محصولات ارائه‌شده آنها اطلاعاتی كسب كنم.
در گفت‌وگویم با این شركت‌ها دریافتم خوشبختانه پژوهشگران و متخصصان آنها موفق شده‌اند فناوری‌های متنوع و پیشرفته‌ای را بومی‌سازی و ضمن ارائه محصولات كاربردی اشتغال‌زایی كنند. جلوگیری از خروج ارز، ایجاد زمینه برای صادرات، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش توانمندی‌های كشور از جمله مزایای محصولات تولیدشده این شركت‌ها بوده است. فكر می‌كنم هر ایرانی از شنیدن این‌كه پژوهشگران جوان كشورمان با تمركز بر زبان فارسی محصولی ارائه كرده‌اند كه می‌توانند ادعا كنند توان رقابت با گوگل در پردازش گفتارهای این زبان را دارد احساس خرسندی می‌كند. در ادامه با دستاوردهای چند شركت دانش‌بنیان مشاركت‌كننده در بیست و پنجمین نمایشگاه الكامپ آشنا می‌شوید.




دوچرخه‌های برقی بومی
دوچرخه‌سواری هم برای سلامتی مفید است و هم اگر همه‌گیر شود می‌تواند به حل معضلات ترافیك و آلودگی هوا یاری رساند. اما دوچرخه‌سواری، برای طی كردن مسافت‌های طولانی در كلانشهرها به‌ویژه در شهری مانند تهران كه روی دامنه كوه است و شیب زیادی دارد طاقت فرساست. اینجاست كه دوچرخه‌های برقی به دوچرخه‌سوار كمك كرده و نیروی ركاب زدن او را تقویت می‌كنند و گزینه بسیار مطلوبی هستند. پژوهشگران پژوهشكده علوم و فناوری انرژی شریف وابسته به دانشگاه صنعتی شریف موفق شده‌اند دانش فنی ساخت این دوچرخه‌ها را بومی‌سازی كنند؛ از ساخت باتری و شارژ و موتور محرك گرفته تا حسگرها و نمایشگر و سامانه ارتباط با كاربر. این مجموعه از ادوات به‌گونه‌ای طراحی شده كه به‌آسانی قابلیت نصب روی هر نوع دوچرخه‌ای را دارد؛ یعنی شما هر دوچرخه‌ای داشته باشید می‌توانید آن را با نصب این ادوات به دوچرخه برقی تبدیل كنید. قیمت یك دوچرخه برقی با موتور 350 واتی حدود هفت میلیون تومان می‌شود و اگر دوچرخه از قبل موجود باشد با پنج میلیون تومان می‌توان این ادوات را روی آن نصب كرد. این در حالی است كه نمونه‌های اروپایی مشابه بیش از 20 میلیون تومان و نمونه‌های چینی باكیفیت بیش از ده میلیون تومان آب می‌خورد.
یكی از پژوهشگران مشاركت‌كننده در این طرح درباره چگونگی سرمایه‌گذاری برای توسعه این پروژه به جام‌جم گفت: «در ابتدا پیدا كردن سرمایه‌گذار و حامی مالی برای انبوه‌سازی این طرح مشکل بود. متاسفانه پس از پیدا شدن حامی‌های مالی به دلیل شرایط نوسانی و نابسامانی كه سال گذشته در بازار ارز پیدا شد سرمایه‌گذاران پا پس كشیدند. این درحالی است كه برخی شركت‌های فعال در این زمینه فقط واردكننده هستند و چون دانش فنی ندارند، نمی‌توانند از محصولات خود پشتیبانی كنند، اما خدمات پس از فروش كارآمد از ویژگی‌های مهم دوچرخه‌هایی است كه متخصصان داخلی تولید كرده‌اند.»



زورآزمایی با گوگل در عرصه هوش مصنوعی
هوش مصنوعی ازجمله فناوری‌های پیشرفته و رو به رشدی است كه امروزه ردپای آن در همه كاربردها دیده می‌شود. سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی با الگوگیری از مغز انسان كار می‌كنند و نوعی یادگیری در آنها وجود دارد. به‌ویژه با فناوری نوین یادگیری عمیق كه عمر آن هنوز به یك دهه نرسیده است می‌توان سامانه‌هایی ایجاد كرد كه با استفاده از داده‌های جدیدی كه به آنها اضافه می‌شود همیشه در حال یادگیری و بهتر شدن باشند. شركت دانش‌بنیان عامر اندیش هوشمند - كه از سال 96 تاسیس شده است - در عرصه تولید محصولات دانش‌بنیان بر پایه هوش مصنوعی فعالیت می‌كند. پردازش گفتار یكی از زمینه‌های كاری این شركت است زیرا استفاده از فرمان‌های صوتی یكی از كارآمدترین راه‌های ارتباط میان انسان و رایانه‌هاست. فرض كنید شما به رایانه یا تلفن همراه هوشمندتان بگویید: «آب و هوا چطوره؟» سپس نرم‌افزار با پردازش این فرمان صوتی منظورتان را بفهمد و موقعیت فعلی‌تان را پیدا كند و سپس گزارش‌های وضعیت هوا را برایتان نمایش دهد.
ویژگی جالب‌توجه فعالیت متخصصان این شركت تمركز آنها بر داده‌های گفتار زبان فارسی است. این پژوهشگران محصولی با نام فارس‌آوا برای پردازش گفتار فارسی تولید كرده‌اند كه می‌گویند 5 درصد بهتر از گوگل در پردازش گفتارهای زبان فارسی عمل می‌كند، چون با تمركز بر همین زبان ساخته شده است. یكی از كاربردهای این محصول اپراتورهای پاسخگویی به تماس‌های تلفنی مانند سامانه اطلاعات تلفن یا همان 118 است. این نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به سوالات تكراری و ساده‌تر پاسخ دهند و نیروی انسانی فقط برای پاسخگویی به درخواست‌های پیچیده‌تر استفاده شود.


آنتن‌های تولید داخل در چنبره بروكراسی و تحریم
هنگام بازدید از نمایشگاه، غرفه‌ای كه چند آنتن نسبتا بزرگ در ورودی آن نصب شده بود توجهم را جلب كرد و با خواندن عنوان غرفه متوجه شدم كه مربوط به شركتی دانش‌بنیان است. شركت صبا ارتباط شریف زیرساخت‌های ارتباطات بی‌سیم برای انتقال صدا و تصویر و اشتراك دهی اینترنت و داده در فواصل تا ۱۵۰ كیلومتر را تولید می‌كند و توانسته محصولات خود را به شركت‌های عرضه‌کننده اشتراك اینترنت بفروشد. همچنین این شركت توانسته ضمن جلوگیری از خروج ارز برای بیش از ۱۵ نفر ایجاد اشتغال كند.
علی غفوری، مدیرعامل این شركت در گفت‌وگو با جام‌جم از مشكلات اداری پیش روی شركت‌های دانش‌بنیان گفت. او معضلات شركت‌های دانش‌بنیان و شركت‌های نوپا را دریافت تأییدیه‌های لازم می‌داند. غفوری می‌گوید: «كاغذبازی و بروكراسی بسیاری بر این قسمت حاكم است. از نهادهای مختلفی باید استانداردها و تأییدیه‌های مختلفی اخذ شود كه دست و پاگیر است و بخش زیادی از زمان و توان اجرایی شركت‌ها صرف آن می‌شود. این بروكراسی‌ها باعث می‌شود شركت‌های دانش‌بنیان كمتر بتوانند توان خود را به توسعه محصولات و ارتقای دانش فنی اختصاص دهند.»
غفوری همچنین می‌گوید شركت دانش‌بنیانی كه او مدیریتش را بر عهده دارد آماده صادرات محصولات فنی خود است. ولی در شرایط تحریم‌های سخت فعلی پیدا كردن مشتری خارجی آسان نیست. او معتقد است با توجه به این‌كه تجربه صادرات شركت‌های دانش‌بنیان كم است به‌ویژه در شرایط تحریمی فعلی نیاز به حمایت ویژه مادی و معنوی دولتی برای صادرات دارند.



امنیت سایبری با نرم‌افزارهای ساخت ایران
در زمانه‌ای زندگی می‌كنیم كه قدرت‌های بزرگ جهانی مثل ایالات‌متحده و چین یا روسیه یكدیگر را به حملات سایبری متهم می‌كنند. امروزه همه زیرساخت‌ها و صنایع پیشرفته بر پایه رایانه‌ها و ارسال و دریافت حجم وسیعی از داده‌ها فعالیت می‌كنند. به همین دلیل امنیت سایبری زیرساخت‌ها و صنایع اگر از امنیت فیزیكی آنها مهم‌تر نباشد دست‌كمی از آن ندارد. شركت دانش‌بنیان امن‌افزار شریف كه از دهه 80 از میان فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف آغاز به كار كرده در حوزه امنیت زیرساخت‌های حساس و حیاتی و زیرساخت‌های صنعتی فعالیت می‌كند و توانسته با بومی‌سازی این فناوری مهم محصولاتی مانند سامانه‌های بومی تشخیص نفوذ سایبری و جلوگیری از نابودی اطلاعات ارائه كنند.
اسماعیل باقری اصل، كارشناس ارشد امنیت زیرساخت‌های حساس و حیاتی از همكاران این شركت به جام‌جم می‌گوید: «امروزه ابزارهای حملات سایبری و هك گسترده‌تر شده و برخلاف گذشته كه فقط افرادی كه دانش بالایی در زمینه رایانه داشتند می‌توانستند این نوع فعالیت‌ها را انجام دهند، اكنون افرادی با دانش بسیار كمتر می‌توانند با به‌كارگیری این ابزارها كار نفوذ و هك و حمله سایبری انجام دهند. بنابراین به‌كارگیری سامانه‌هایی كه توانایی شناسایی این حملات و پیشگیری از آنها را دارند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.» به گفته این فناور داخلی، شركت‌های ایرانی هنوز برای رقابت با شركت‌های خارجی راه طولانی در پیش دارند زیرا گرچه این شركت‌ها در زمینه دانش امنیت بالغ هستند، اما از نظر تولید و به محصول رساندن و تجاری‌سازی ضعف دارند.
باقری عقیده دارد، خلآ توجه به امنیت سایبری در صنایع و برخی زیرساخت‌های ما دیده می‌شود. به گفته او «شركت‌ها نباید فقط به فرآیند صنعتی خود نگاه کنند. بلكه باید به پیوست‌های امنیت سایبری آن نیز پیش از آن كه حمله‌ای به آنها انجام شود و نه بعد از آن به فكر چاره‌جویی بربیایند. اكنون در برخی زیرساخت‌های صنعتی به دلیل درنظر گرفته ‌نشدن تجهیزات كافی برای ثبت وقایع، امكان تفكیك رخدادهای فرآیندی و حملات سایبری وجود ندارد. تجهیزات در حال به‌روزرسانی است؛ برای مثال كنتورهای برق در حال هوشمندسازی است، ولی به امنیت آنها كمتر توجه می‌شود.»



رایانش ابری در خدمت اتوماسیون اداری
رایانش ابری فناوری نوینی در عرصه شبكه‌های رایانه‌ای است كه كاربران را از خرید نرم‌افزار و راه‌اندازی سرور بی‌نیاز می‌كند و باعث كاهش هزینه‌ها می‌شود. اصطلاحا با رایانش ابری نرم‌افزار به صورت یك خدمت به كاربر ارائه می‌شود. شركت دانش‌بنیان كارا 2000 توانسته برخی سامانه‌های پركاربرد اداری مانند سامانه حضور و غیاب بر پایه رایانش ابری و اینترنت اشیا را در كشور بومی‌سازی كند. این محصولات برای سازمان‌هایی مناسب است كه پراكندگی جغرافیایی دارند؛ مثلا سازمان‌هایی كه شعب متعدد در مكان‌های مختلفی را زیرمجموعه خود دارند. این سازمان‌ها با استفاده از این فناوری می‌توانند به صورت یكپارچه مراكز متعدد خود را مدیریت كنند بدون این‌كه در هر كدام از این مراكز نیاز به خرید و نصب نرم‌افزار باشد.
امان‌اله امانی، مدیرعامل این شركت انگیزه خود از تاسیس آن را بازدید از نمایشگاهی در كشور آلمان در شش هفت سال پیش و اطلاع از سرمایه‌گذاری‌های كلانی می‌داند كه شركت‌های بزرگ در زمینه رایانش ابری و اینترنت اشیا انجام می‌دهند.
 امانی به جام‌جم گفت: «با بازدید از آن نمایشگاه پس از بازگشت تصمیم گرفتیم این فناوری‌ها را در ایران بومی كنیم. برای این كار باید تحقیقات مفصلی انجام می‌گرفت و هزینه بسیاری صرف كار پژوهشی آن می‌شد. تا چند سال پیش اقبال عمومی به این فناوری‌ها وجود نداشت ولی به‌تازگی سواد فناوری اطلاعات جامعه بالا رفته است و شركت‌ها برای استفاده از این فناوری‌ها اقبال خوبی نشان داده‌اند.» این شركت برای دستگاه حضور و غیاب تولیدی خود توانسته از وزارت صمت پروانه بهره‌برداری صنایع پیشرفته بگیرد. نكته جالب‌توجه آن‌كه هزینه تولید داخلی این محصول كه نمونه خارجی آن 1600 یوروست فقط با 400 یورو تمام می‌شود. همچنین این شركت توانسته برای حداقل 35 نفر شغل ایجاد كند.