31 طرح ملی فناورانه منتظر تخصیص بودجه
وقتی با فعالان حوزه پژوهش و فناوری گفت‌وگو می‌كنیم، یكی از نگرش‌های مشترك در بیشتر آنها این است كه ماهیت تحریم‌های آمریكا از اساس نادرست و غیراخلاقی است، اما موجب شده تا صدای فناوران و تولیدكنندگان داخلی بیشتر از گذشته به گوش مسؤولان و حتی مردم برسد. دكتر محمدرضا پورعابدی درباره علت چنین استقبال ناخواسته‌ای از تحریم‌ها در برخی فناوران داخلی به جام‌جم می‌گوید: «شرایط ناخواسته‌ای كه در حال حاضر بر فضای كشور حاكم شده است، فرصتی فراهم كرده تا مسؤولان و مدیران اجرایی كشور بیش از گذشته متوجه ظرفیت‌های موجود در كشور شوند. به همین منظور ما در جهاد دانشگاهی تصمیم گرفتیم برخی از دستاوردها و طرح‌هایی كه مراحل پژوهشی را طی كرده‌اند و به مرحله توسعه و تجاری‌سازی رسیده بودند را به رهبر انقلاب، ریاست جمهوری و مجلس به عنوان نمادی از توانمندی بالقوه جهاد نشان دهیم تا با جذب كارفرما در جهت رفع نیازهای كنونی كشور مورد استفاده قرار گیرند.» وی در ادامه تصریح می‌كند: «به توصیه رهبر انقلاب فهرستی شامل 31 طرح از طرح‌های فناورانه جهاد ارائه شد و برای آنها از محل صندوق توسعه ملی بودجه‌ای در نظر گرفته شده است. امیدواریم در یك تا دو سال آینده با اجرایی شدن و بهره‌برداری از این طرح‌های فناورانه بخشی از نیازهای كشور در مسیر خودكفایی برطرف شود.»
 از تولید جنین گاو تا درمان «فرد محور» سرطان
به گفته دكتر پورعابدی، طرح‌های فناورانه مصوب شده جهاد در سه حوزه فنی و مهندسی، پزشكی و كشاورزی دسته‌بندی می‌شوند. وی درخصوص شاخص‌ترین این طرح‌ها در حوزه كشاورزی و منابع طبیعی به جام‌جم می‌گوید: «تولید جنین منجمد برای اصلاح‌ نژاد گاوهای شیری و گوشتی و تولید اسپرم ممتاز برای دامداری‌ها برای تكثیر نسل‌های اصلاح شده با توان تولید گوشت و شیر بیشتر در پژوهشگاه ابن‌سینا در حال انجام است. همچنین دو طرح نیز در جهت دستیابی به اهداف برنامه ششم توسعه برای پرورش ماهی در قفس و صید ماهی داریم. یكی از این طرح‌ها مربوط به فناوری پیشرفته تولید تور مورد نیاز برای قفس‌های پرورش ماهی در دریا در جهاد دانشگاه علم و صنعت در حال انجام است. طرحی نیز برای به دست آوردن دانش فنی و تولید پنج میلیون بچه‌ماهی سی‌بس (Sea Bass) كه ماهی مناسب برای پرورش در قفس است، در واحد دانشگاه تهران و بوشهر به صورت مشترك در دست اجرا قرار دارد.» معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی در ادامه با اشاره به رتبه پنجم كشور در تولید سبزی و صیفی‌جات تصریح می‌كند: «متاسفانه در حال حاضر بذرهای هیبریدی مورد نیاز برای كشت سبزی و صیفی‌جات هنوز از خارج از كشور تأمین می‌شود. با توجه به احساس نیاز ویژه‌ای كه در جهت تولید این نوع بذرها می‌شد، طرحی برای رفع این نیاز كشور ارائه شد و مركز ملی ذخایر ژنتیكی مأموریت حل این مشكل را عهده‌دار شده است.»
با توجه به اهمیت تأمین نیازهای حوزه درمان و پزشكی كشور به‌ویژه در شرایط نامساعد كنونی، پژوهشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی وابسته به جهاد دانشگاهی در حال انجام طرح‌های ارزشمندی در این حوزه و تلاش برای رفع نیاز كشور به تجهیزات پزشكی و دارویی هستند. دكتر پورعابدی در این‌باره توضیح می‌دهد: «از شاخص‌ترین طرح‌های حوزه پزشكی می‌توان به تكمیل دانش‌فنی مورد نیاز برای تولید كیت تشخیص حساسیت سلول‌های سرطانی در پژوهشگاه معتمد جهاد دانشگاهی اشاره كرد. هدف از این طرح شخصی‌سازی درمان سرطان براساس ویژگی‌های ژنتیكی و شاخص‌های توموری افراد است. توسعه فناوری شخصی‌سازی درمان سرطان علاوه بر كاهش هزینه درمان، میزان اثربخشی درمان را افزایش داده و عوارض جانبی شیمی‌درمانی را تا حد ممكن كاهش خواهد داد.» وی در ادامه می‌افزاید: «یكی دیگر از پژوهش‌های گسترده جهاد دانشگاهی در جهت توسعه دانش‌ فنی و تولید زخم‌پوش‌های نسل جدید برای بهبود زخم‌های مزمن مانند زخم بستر و زخم پای دیابتی و همچنین زخم ناشی از عمل‌های جراحی گسترده است. این فناوری به صورت بین‌رشته‌ای بین گروه‌های فنی و مهندسی در واحد دانشگاه صنعتی امیركبیر، یزد و مشهد با همكاری واحد دانشگاه علوم پزشكی تهران در حال انجام است. همچنین در پژوهشگاه رویان نیز محققان ما در حال توسعه دانش ‌فنی و تولید محلول شست‌وشوی اسپرم و كشت سلول هستند كه در حال حاضر از جمله مواد مورد نیاز وارداتی بسیار پركاربرد برای مراكز تحقیقاتی و ناباروری است.»
 جهاد فناورانه برای رفع وابستگی‌های صنعتی
جهادگران جهاد دانشگاهی همچنین نگاه وسیعی به رفع نیازهای فناورانه صنعت كشور داشته‌اند كه شاخص‌ترین آنها تولید تجهیزات مورد نیاز در حفاری چاه‌های نفت است. به گفته دكتر پورعابدی، توسعه دانش‌فنی تولید پمپ‌های درون‌چاهی برای چاه‌های نفت، سامانه الكترواستاتیك آب‌نمك‌زدایی از نفت پس از استخراج در مقیاس بالا و تبدیل آب به آب قابل استفاده در كشاورزی و همچنین تولید انواع مته‌های حفر چاه در واحدهای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، علم و صنعت، پژوهشكده محیط‌زیست گیلان و پژوهشكده تكنولوژی تولید خوزستان در جریان هستند.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی با اشاره به فعالیت‌های چندساله جهاد در حوزه حمل‌ونقل ریلی می‌افزاید: «تولید سیستم رانش یك رام متروی شهری كه قرارداد آن میان معاونت علمی و فناوری، شهرداری تهران، شركت متروی تهران، جهاد دانشگاهی و برخی مجموعه‌های صنعتی و دانش‌بنیان حدود یك ماه پیش به امضا رسید، از دیگر مأموریت‌های جهاد دانشگاهی در حوزه فنی و مهندسی است.» پورعابدی در ادامه تصریح می‌كند: «جهاد دانشگاهی در جهت حل دو مشكل مهم صنعت خودروسازی كشور كه تولید كاتالیست خودرو و بخش الكترونیك موتور خودرو (ECU) است نیز طرح‌هایی را در دستور كار خود قرار داده كه در واحدهای استان یزد و دانشگاه صنعتی شریف در حال انجام هستند.»
وی همچنین از رونمایی از دستاوردهای جدید جهاد دانشگاهی به مناسبت هفته جهاد دانشگاهی خبر می‌دهد. این دستاوردها شامل تأسیس مركز تحقیقات دیابت، چاقی و متابولیسم در پژوهشگاه رویان و تولید سازه نمونه‌گیری از بافت‌های سرطانی در پژوهشكده معتمد جهاد دانشگاهی كه در مرحله اخذ مجوزهای لازم از وزارت بهداشت قرار دارد. همچنین طرح‌های ملی در حوزه علوم اجتماعی نیز دستاوردهایی است مانند پیمایش ملی خانواده برای ترسیم تصویر واقعی از وضعیت كنونی خانواده در كشور و پیمایش ملی ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارشناسی گردشگری در هفته جهاد دانشگاهی رونمایی شدند.



آموزش همگام با توسعه فناوری
جهاد دانشگاهی علاوه بر فعالیت‌های فناورانه، مأموریتی برای آموزش و فرهنگ‌سازی را نیز در كشور در قالب آموزش‌های كوتاه‌مدت یا مهارتی، بلند مدت و مجازی دنبال می‌كند. در این راستا این نهاد جهادی در یك سال اخیر علاوه بر توسعه دوره‌های آموزشی و افزایش تعداد فراگیران كه از نوجوانان تا كاركنان مشاغل گوناگون را شامل می‌شود، موفق به تأسیس دو مركز مستقل در حوزه آموزشی نیز شده است. دكتر محمد صادق بیجندی، معاون آموزشی جهاد دانشگاهی و سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان، در رابطه با این دو طرح به جام‌جم می‌گوید: «مركز آزمون جهاد دانشگاهی پس از برنامه‌ریزی، پیگیری و آماده‌سازی زیرساخت‌های مورد نیاز از سوی سازمان امور اداری و استخدامی كشور از سال گذشته مجوز فعالیت دریافت و به‌عنوان اولین فعالیتش، ششمین دوره آزمون فراگیر استخدام كشور را در سال 97 برگزار کرد. این مركز در كنار سایر مراكز برگزاری آزمون كشور مانند سازمان سنجش بر حسب مأموریت اعطایی از سوی سازمان امور اداری و استخدامی فعالیت خواهد داشت تا برگزاری آزمون‌ها انحصاری نباشد و فضای رقابتی ایجاد شود. از آنجا كه جهاد دانشگاهی به‌دنبال تأسیس مركز آزمون و صلاحیت حرفه‌ای در كشور است، به نوعی تأسیس مركز آزمون مقدمه‌ای برای ایجاد هدف اصلی جهاد خواهد بود.»
دكتر بیجندی افزود: تأسیس كانون ارزیابی و توسعه شایستگی‌های مدیران نیز به عنوان یكی از 18 كانون ارزیابی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی از دیگر دستاوردهای جهاد در حوزه آموزش در یك سال گذشته بوده است. از ابتدای سال 97 همه دستگاه‌ها موظف به ارتقای مدیران براساس نتایج این بررسی‌ها هستند. هم‌اکنون در حال همكاری با 9 سازمان برای اجرای این طرح هستیم.»
 جهاد برای آموزش نیروهای متخصص
طرح سرباز ماهر از دیگر طرح‌هایی است كه بنا به توصیه رهبر انقلاب برای ارتقای دانش و مهارت سربازان در دوره خدمت مقدس سربازی از دو سال پیش در بخش آموزش جهاد دانشگاهی پیاده‌سازی شده است. دكتر بیجندی در خصوص جزئیات این طرح به جام‌جم می‌گوید: در حال حاضر این آموزش‌ها به صورت 80 ساعت آموزش عملی و تئوری در مباحث گوناگون از مهارت‌های نرم تا مباحث تخصصی‌تر مانند آموزش‌های مورد نیاز برای كسب‌وكارهای جدید در دوران آموزشی صورت می‌گیرد. این دوره در 16 استان و برای 16هزار سرباز اجرایی شده و به زودی دوره‌های تكمیلی این آموزش‌ها نیز به صورت مجازی برای كل دوران سربازی پیاده‌سازی خواهد شد. این آموزش‌ها در دو رده برای سربازان با تحصیلات كمتر از دیپلم و بیشتر از دیپلم ارائه شده است.
معاون آموزش جهاد دانشگاهی با اشاره به دستاوردهای دیگر جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش می‌افزاید: از دیگر فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در كمك به حوزه اشتغال كشور، راه‌اندازی طرح ملی نظام جامع هدایت شغلی است كه به صورت نمونه در دانشگاه علم و فرهنگ اعمال شده و با توجه به نتایج مثبتی كه داشته، آماده پیاده‌سازی در تمام دانشگاه‌های كشور براساس نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خواهد بود. براساس این طرح برای هر دانشجو پس از ورود به دانشگاه پرونده هدایت شغلی مانند پرونده آموزشی تشكیل می‌شود. در این پرونده طبق آزمون‌ها، هر فرد شخصیت‌شناسی و توان‌سنجی شده و با شركت در دوره‌های آموزش‌های مكمل، مهارت‌های لازم را برای تضمین آینده شغلی در رشته تحصیلی‌اش دریافت خواهد كرد. بر این اساس سطح كیفی آموزش دانشگاهی نیز در رشته‌های مختلف تحصیلی ارتقا خواهد یافت و فرد پس از پایان تحصیلش بر خلاف شرایط كنونی حاكم بر دانشگاه‌ها، آماده ورود به بازار كار خواهد شد.
وی در ادامه تأكید می‌كند: آموزش‌های سنتی در كشور باید به فراموشی سپرده شود و دانشگاه‌های ما نسلی را تربیت كنند كه آینده‌ساز مشاغل بوده و برای مشاغل آینده كارآمدی داشته باشند، در حالی كه نظام آموزشی كنونی براساس نیازهای گذشته برنامه‌ریزی شده و پاسخگوی نیازهای شغلی آینده بازار نیست و با این روند تا چند سال دیگر خلأ نیروی متخصص برای مشاغل آینده را خواهیم داشت.
 طرح ملی توسعه مشاغل خانگی
به عقیده سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاد دانشگاهی، این نهاد به عنوان نهادی توسعه‌محور در صورت داشتن اختیارات كافی می‌تواند اقدامات خوبی در زمینه اشتغالزایی جوانان و دانش‌آموختگان داشته باشد. دكتر بیجندی در ادامه تصریح می‌كند: «در سال گذشته جهاد دانشگاهی با همكاری وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی به عنوان كارفرما، الگوی توسعه مشاغل خانگی را با موفقیت به صورت آزمایشی در 9 استان كشور پیاده‌سازی كرده است و به زودی در سراسر استان‌های كشور اجرا خواهد شد. این 9 استان به انتخاب وزارت تعاون از میان استان‌های شرق (خراسان‌های رضوی، شمالی و جنوبی) و غرب كشور (آذربایجان غربی، چهارمحال و بختیاری، لرستان، كردستان، كرمانشاه و ایلام) انتخاب شدند. 42 هزار نفر در این 9 استان برای این طرح ثبت‌نام كردند كه از میان آنها 20هزار نفر براساس تعهد جهاد دانشگاهی برای این طرح انتخاب شدند. حدود 14هزار نفر از آنها به صورت كامل اشتغال یافته و به بازار متصل شده‌اند و 6000 نفر باقیمانده نیز در مرحله اتصال به بازار قرار دارند.»
به گفته دكتر بیجندی یكی از عمده‌ترین مشكلات مشاغل خانگی، انتخاب شغل بدون توجه به بازار و در نهایت متصل‌نشدن آنها به بازار است. برای رفع این مشكل پس از شناسایی ظرفیت‌های هر استان به صورت مجزا، از ظرفیت‌های تولیدكننده‌های پیشران و پشتیبان‌های ملی و استانی برای تضمین بازار محصولات تولید استفاده شده است. وی در ادامه می‌افزاید: «بسته‌های مشوقی برای این پشتیبان‌ها در نظر گرفتیم تا این تعامل به‌صورت دو سر برنده باشد و علاوه بر تضمین بازار مشاغل خانگی صنایع موجود نیز امكان توسعه پیدا كنند. در حال حاضر این طرح در پنج حوزه اصلی صنایع‌دستی، كشاورزی، دستبافته‌های داری (مانند قالیبافی)، فناوری‌های نوین و صنایع بسته‌بندی توسعه یافته است. این اتفاق علاوه بر اصلاح فرهنگ مشاغل خانگی موجب شد تا به این باور برسیم كه صرفا با اعطای تسهیلات، كسب‌وكاری موفق نمی‌شود؛ بلكه با ایجاد شبكه، هم‌افزایی و اتصال بخش‌های مختلف به هم مشاغل پایدار شكل خواهد گرفت.»