سحرگاه 14 دی بارش شهابی ربعی به اوج میرسد
بامداد شنبه سر به هوا باشید!
بارش شهابی رُبعی برای فرنگیها نخستین بارش شهابی مهم سال است، در حالی که برای ما که آغاز سال نو را با نوروز میشناسیم، آخرین بارش شهابی جدی سال شمسی محسوب میشود. ساعت 4 و 50 دقیقه بامداد شنبه
14دی، در شرایطی که ماه هم نیمه شب غروب کرده است، درخشش شهابهای بارش شهابی ربعی در آسمان به اوج میرسد. پیشبینیهای سازمان بینالمللی شهاب از این قرار است که اگر شما در زمان اوج این بارش شهابی در ناحیهای روستایی با آسمان تاریک و دور از شهر، بدون آلودگی نوری، بدون ابر و بدون غبار باشید و بدون موانعی نظیر کوه و درخت و ساختمان بتوانید دید کلی به آسمان داشته باشید، بخت خوبی برای دیدن قریب به یکصد شهاب در ساعت - از شهابهای پرنور تا کمنور - خواهید داشت. «رُبع» نام یک صورت فلکی قدیمی بوده که در تقسیمات امروزی اتحادیه بینالمللی نجوم در محدوده صورتها فلکی عوا و اژدها قرار گرفته است. ابتدای شب موقعیت کانون این بارش شهابی در ارتفاع بسیار پایینی از افق شمالی قرار دارد. در حالی که از حوالی ساعت 2 بامداد با برآمدن صورت فلکی دب اکبر از افق شمال شرقی، موقعیت کانون بارش شهابی در موقعیتی مطلوبتر
بر فراز افق شمال شرق آسمان قرار میگیرد و
به این ترتیب برای دیدن شهابهای بیشتر و درخشانتر، شانس ما بالاتر میرود.
شهابهای ربعی از کجا میآیند؟
ذرات سازنده شهابها - که به آنها شهابواره میگوییم، در بیشتر بارشهای شهابی معلول برخورد ذرات جداشده از دنبالهدارها (Comet) هستند که در مسیر گردش به دور خورشید، مدارشان با مدار زمین تلاقی دارد. اصطکاک ناشی از برخورد این ذرات که ابعادی در حد و اندازه ریگهای ریز دارند و با سرعت بسیار بالا در حدود 30 تا 80 کیومتر بر ثانیه
با جو زمین برخورد میکنند موجب سوختن این ذرات و یونیزه شدن اتمهای جو زمین در محل برخورد این ذرات شده که حاصل این ماجرا به شکل درخشش برق شهاب در ارتفاع حدود 80 کیلومتری سطح زمین خود را نشان میدهد. از این رو معمولا چیزی از شهابها به زمین نمیرسد. اما اگر ذرات تشکیلدهنده آنها قدری بزرگ بوده و مثلا به اندازه یک گردو، سیب یا ابعادی بزرگتر داشته باشد، ممکن است بقایایی از آنها به زمین برسد که آن را «شهابسنگ» مینامیم. بارش شهابی ربعی برخلاف بارشهای شهابی دیگر منشأ از سیارکی به نام 2003 ایاچ1 (2003 EH1) میگیرد که هر 52/5سال یک بار به دور خورشید میچرخد. برخی اخترشناسان میگویند شاید این جرم نوعی «دنبالهدار مرده» یا شاید یک «دنبالهدار سنگی» باشد و نه یک سیارک(Asteroid). با این حال هنوز چنین تقسیمبندیهایی برای دنبالهدارها در دنیای نجوم رسمیت ندارد و ما 2003 ایاچ1 را کماکان یک سیارک میدانیم.
چطور بارش شهابی ربعی را ببینیم؟
از شهرهای بزرگ شانس چندانی برای دیدن شهابها ندارید. اگر در روستا یا ناحیه کویری باشید برای دیدن شهابها به هیچ وسیله خاصی نیاز نیست. فقط کافی است بامداد شنبه 14 دی سحرخیز باشید، لباس گرم بپوشید و حوالی ساعت 4 تا 30/6 صبح رو به افق شمالی یا شمال شرقی روی صندلی بنشینید یا دراز بکشید و تا جایی که میتوانید آسمان بالای سرتان را تماشا کنید. شک ندارم پس از شش هفت دقیقه با دیدن اولین شهاب آنقدر هیجانزده خواهید شد که سرمای سحرگاه را فراموش میکنید!