هرگز زخم یكسان در دو فرد متفاوت، مشابه نیست و روند درمان به شرایط جسمانی و فیزیكی فرد بستگی دارد
زخمهایی كه به بستر نمی‌افتد!
گاهی بدون این‌كه متوجه باشیم بر اثر برخورد با اجسام یا زمین خوردگی‌های ساده، دست یا پایمان زخم‌های كوچك برمی‌دارد كه اصلا نگران‌كننده هم نیست و پس از چند روز بهبود می‌یابد. اما آیا می‌دانید كه برخی زخم‌ها می‌تواند سبب مرگ و میر افراد شود؟ بیماری‌هایی مانند سكته‌های مغزی می‌تواند سبب زخم بستر به دلیل ناتوانی و عدم تحرك ناشی از سكته مغزی در فرد شود و این زخم می‌تواند تبدیل به عفونت و سپس به خون منتقل شود و در نهایت مرگ فرد را همراه داشته باشد، همچنین زخم پای دیابتی اگر به موقع درمان نشود، ممكن است عوارض جبران‌ناپذیری از جمله قطع پای بیمار به‌همراه داشته باشد. اهمیت مراقبت از زخم بستر در حفظ سلامت بیمار تا آنجاست كه ما را بر آن داشت تا با دكتر محمد رضوان، متخصص داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در این باره به گفت‌و‌گو بنشینیم.
زخم‌ها به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود كه نوع حاد شامل زخم‌های ناشی از بریدگی یا زخم جراحی است، ولی زخم‌های مزمن مانند زخم بستر مزمن، زخم ناشی از دیابت و زخم گرفتگی عروق مزمن است یا این‌كه فرد بر اثر بیماری خاص
در پوستش زخم ایجاد شود.
چه كنیم تا بیماران زخم بستر نگیرند؟
دكتر رضوان در این باره می‌گوید: ابتدا باید روش زندگی و حفاظت از بدن را طوری تنظیم كنیم كه دچار بیماری‌های زمینه‌ای و صدمات مغزی و نخاعی نشویم و سپس چنانچه این شرایط ناخواسته حاصل و به بی‌حركتی و بستری طولانی منجر شد، باید برنامه پیشگیری از زخم را در اولویت قرار دهیم.پیشگیری از زخم بستر اصولی دارد از جمله:
تغییر موقعیت بیمار به طور مرتب
شست‌وشوی پوست و تمیز نگه‌داشتن نواحی تحت فشار
ماساژ تحت نواحی فشار
كمی مرطوب نگه داشتن پوست با مواد محافظت‌كننده
تامین تغذیه و كالری روزانه
فیزیوتراپی در مواقع نیاز
استفاده از بالشتك‌های نرم برای محافظت مناطق تحت فشار
بیماران مستعد زخم بستر
زخم بستر نوعی از زخم فشاری است و بیشتر در بیمارانی كه دچار ضایعه مغزی-نخاعی و كاهش هوشیاری كه به‌مدت طولانی در منزل یا بیمارستان بستری هستند، اتفاق می‌افتد.
دكتر رضوان می‌افزاید: معمولا در افراد مسن كه دوره نقاهت بعد از اعمال جراحی آنان طولانی است نیز زخم بستر مشاهده می‌شود. در افراد لاغر یا چاق مفرط، سن‌های بالا، مبتلایان به بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، سوءتغذیه بیشتر دیده می‌شود. همچنین قسمت‌هایی از بدن كه روی آنان فشار است مثل قوزك پا، پاشنه‌ها، كتف‌ها، قسمت ساكروم (پشت) و كنار ران‌ها، اگر به مدت طولانی بی‌حركت بمانند، مستعد بروز زخم می‌شوند.
زنگ خطر بروز زخم بستر
قرمزی پوست، درد، كبودی رنگ پوست، تخریب بافت زیر پوست و معمولا عفونت از نشانه‌های اولیه زخم بستر محسوب می‌شود. البته این نشانه‌ها به درجه و صدمه زخم بستر بستگی دارد. یعنی در هر مرحله علائم آن متفاوت است.
البته هرگز زخم یكسان در دو فرد متفاوت مشابه نیست و روند درمان یكسانی نیز ندارند و این مساله به شرایط جسمانی و فیزیكی و حتی وضعیت بیماری‌های مزمن در فرد بستگی دارد كه همه این موضوعات در كلینیك زخم باید مورد بررسی قرار گیرد تا درمان موفق برای بیمار انجام گیرد.
زخم‌ها نسخه مشابه ندارند
هرگز زخم‌های به ظاهر مشابه نیز نسخه واحد و یكسانی ندارند.
مثلا وقتی پوست، عضله، بافت‌های زیر پوست، استخوان درگیر بشوند، مشكل عفونت مطرح است. پس زخم باید جدی در نظر گرفته شود تا از عوارض و قطع عضو پیشگیری شود.
ترمیم زخم بستر با غذای پروتئینی
دكتر رضوان با تاكید بر این كه گردش خون كافی و توزیع مواد غذایی و اكسیژن‌رسانی از اصول درمان زخم بستر است، می‌افزاید: تامین كالری براساس شرایط بیمار، سن بیمار و وسعت و وخامت زخم با نظر متخصص تغذیه امری ضروری در درمان زخم است. پروتئین نقش موثری در سرعت ترمیم زخم دارد. باید مراقب افزایش وزن بیماران نیز بود، زیرا می‌تواند به وخامت زخم دامن بزند. حركت مثل راه رفتن یا حركات اندام‌ها در بستر بسیار نقش مهمی در خون‌رسانی و ترمیم زخم دارد. مواد فوق در بیمارانی كه اختلالات حركتی دارند، حائز اهمیت بیشتری است.
بهبود سریع‌تر زخم جوان‌ها
آنچه مسلم است، افراد جوان با داشتن قدرت عضلانی و تحرك بیشتر می‌توانند زودتر از بستر نجات یابند. به عبارتی جوان‌تر‌ها می‌توانند از قدرت عضلانی خود به عنوان یك عامل مهم برای بهبود استفاده كنند. برنامه درمانی می‌تواند برای تمام سنین یكی باشد، ولی سرعت ترمیم و بهبود در افراد جوان به مراتب سریع‌تر است.
زخمهایی كه درمان تیمی می‌خواهد
وقتی زخم واقعی در فردی ایجاد شود یعنی پوست صدمه واقعی پیدا كند، باید تحت بررسی و درمان پزشكی قرار بگیرد.
به گفته دكتر رضوان، درمان چنین زخمهایی باید در كلینیك استاندارد زخم انجام پذیرد. درمان زخم وسیع، جدی و تهدید‌كننده، ملزم به انجام كار تیمی منسجم است. یعنی متخصص عفونی، جراح عمومی، جراح پلاستیك، متخصص قلب و عروق، كارشناس مجرب زخم و كارشناس تغذیه باید حتما بیمار را قبل از درمان بررسی كامل كنند و پروتكل درمانی علمی برای آن در نظر بگیرند.
تیمار خانگی زخم بستر
تمیز نگه داشتن زخم
شست‌وشوی مرتب با آب كمی شور
مرطوب نگه‌داشتن زخم
تغییر موقعیت مرتب (هر 2 تا 3 ساعت)
عدم تماس ادرار و مدفوع با ناحیه زخم شده
پوشیدن لباس‌های مناسب با جنس مناسب
استفاده از بالشتك‌های نرم در نواحی تحت فشار
ترك سیگار و كنترل قند خون و فشار خون
نوشیدن مایعات و تغذیه كافی
در پوستش زخم ایجاد شود.
چه كنیم تا بیماران زخم بستر نگیرند؟
دكتر رضوان در این باره می‌گوید: ابتدا باید روش زندگی و حفاظت از بدن را طوری تنظیم كنیم كه دچار بیماری‌های زمینه‌ای و صدمات مغزی و نخاعی نشویم و سپس چنانچه این شرایط ناخواسته حاصل و به بی‌حركتی و بستری طولانی منجر شد، باید برنامه پیشگیری از زخم را در اولویت قرار دهیم.پیشگیری از زخم بستر اصولی دارد از جمله:
تغییر موقعیت بیمار به طور مرتب
شست‌وشوی پوست و تمیز نگه‌داشتن نواحی تحت فشار
ماساژ تحت نواحی فشار
كمی مرطوب نگه داشتن پوست با مواد محافظت‌كننده
تامین تغذیه و كالری روزانه
فیزیوتراپی در مواقع نیاز
استفاده از بالشتك‌های نرم برای محافظت مناطق تحت فشار
بیماران مستعد زخم بستر
زخم بستر نوعی از زخم فشاری است و بیشتر در بیمارانی كه دچار ضایعه مغزی-نخاعی و كاهش هوشیاری كه به‌مدت طولانی در منزل یا بیمارستان بستری هستند، اتفاق می‌افتد.
دكتر رضوان می‌افزاید: معمولا در افراد مسن كه دوره نقاهت بعد از اعمال جراحی آنان طولانی است نیز زخم بستر مشاهده می‌شود. در افراد لاغر یا چاق مفرط، سن‌های بالا، مبتلایان به بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، سوءتغذیه بیشتر دیده می‌شود. همچنین قسمت‌هایی از بدن كه روی آنان فشار است مثل قوزك پا، پاشنه‌ها، كتف‌ها، قسمت ساكروم (پشت) و كنار ران‌ها، اگر به مدت طولانی بی‌حركت بمانند، مستعد بروز زخم می‌شوند.
زنگ خطر بروز زخم بستر
قرمزی پوست، درد، كبودی رنگ پوست، تخریب بافت زیر پوست و معمولا عفونت از نشانه‌های اولیه زخم بستر محسوب می‌شود. البته این نشانه‌ها به درجه و صدمه زخم بستر بستگی دارد. یعنی در هر مرحله علائم آن متفاوت است.
البته هرگز زخم یكسان در دو فرد متفاوت مشابه نیست و روند درمان یكسانی نیز ندارند و این مساله به شرایط جسمانی و فیزیكی و حتی وضعیت بیماری‌های مزمن در فرد بستگی دارد كه همه این موضوعات در كلینیك زخم باید مورد بررسی قرار گیرد تا درمان موفق برای بیمار انجام گیرد.
زخم‌ها نسخه مشابه ندارند
هرگز زخم‌های به ظاهر مشابه نیز نسخه واحد و یكسانی ندارند.
مثلا وقتی پوست، عضله، بافت‌های زیر پوست، استخوان درگیر بشوند، مشكل عفونت مطرح است. پس زخم باید جدی در نظر گرفته شود تا از عوارض و قطع عضو پیشگیری شود.
ترمیم زخم بستر با غذای پروتئینی
دكتر رضوان با تاكید بر این كه گردش خون كافی و توزیع مواد غذایی و اكسیژن‌رسانی از اصول درمان زخم بستر است، می‌افزاید: تامین كالری براساس شرایط بیمار، سن بیمار و وسعت و وخامت زخم با نظر متخصص تغذیه امری ضروری در درمان زخم است. پروتئین نقش موثری در سرعت ترمیم زخم دارد. باید مراقب افزایش وزن بیماران نیز بود، زیرا می‌تواند به وخامت زخم دامن بزند. حركت مثل راه رفتن یا حركات اندام‌ها در بستر بسیار نقش مهمی در خون‌رسانی و ترمیم زخم دارد. مواد فوق در بیمارانی كه اختلالات حركتی دارند، حائز اهمیت بیشتری است.
بهبود سریع‌تر زخم جوان‌ها
آنچه مسلم است، افراد جوان با داشتن قدرت عضلانی و تحرك بیشتر می‌توانند زودتر از بستر نجات یابند. به عبارتی جوان‌تر‌ها می‌توانند از قدرت عضلانی خود به عنوان یك عامل مهم برای بهبود استفاده كنند. برنامه درمانی می‌تواند برای تمام سنین یكی باشد، ولی سرعت ترمیم و بهبود در افراد جوان به مراتب سریع‌تر است.
زخمهایی كه درمان تیمی می‌خواهد
وقتی زخم واقعی در فردی ایجاد شود یعنی پوست صدمه واقعی پیدا كند، باید تحت بررسی و درمان پزشكی قرار بگیرد.
به گفته دكتر رضوان، درمان چنین زخمهایی باید در كلینیك استاندارد زخم انجام پذیرد. درمان زخم وسیع، جدی و تهدید‌كننده، ملزم به انجام كار تیمی منسجم است. یعنی متخصص عفونی، جراح عمومی، جراح پلاستیك، متخصص قلب و عروق، كارشناس مجرب زخم و كارشناس تغذیه باید حتما بیمار را قبل از درمان بررسی كامل كنند و پروتكل درمانی علمی برای آن در نظر بگیرند.
تیمار خانگی زخم بستر
تمیز نگه داشتن زخم
شست‌وشوی مرتب با آب كمی شور
مرطوب نگه‌داشتن زخم
تغییر موقعیت مرتب (هر 2 تا 3 ساعت)
عدم تماس ادرار و مدفوع با ناحیه زخم شده
پوشیدن لباس‌های مناسب با جنس مناسب
استفاده از بالشتك‌های نرم در نواحی تحت فشار
ترك سیگار و كنترل قند خون و فشار خون
نوشیدن مایعات و تغذیه كافی
