گفت‌وگو با نماینده كمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان
ایران با پناهندگان سخاوتمندانه برخورد می‌کند
بیش از 40 سال جنگ و ناامنی در افغانستان، میلیون‌ها تبعه این كشور را آواره نقاط مختلف جهان كرده است. ایران نیز در طول چهار دهه گذشته همواره میزبان بزرگ‌ترین جمعیت مهاجران افغانستانی در وضعیت طولانی‌مدت در سطح جهان بوده و سال‌هاست اتباع این كشور به صورت قانونی و غیرقانونی در گوشه و كنار سرزمین ما زندگی می‌كنند. در این میان، كمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان كه با نام آژانس پناهندگان سازمان ملل نیز شناخته می‌شود، مسؤولیت رسمی رسیدگی به وضعیت پناهندگان افغانستانی و البته عراقی در ایران را از سال 1984 به عهده گرفته است. نهادی كه همین دو ماه پیش نخستین نشست مجمع جهانی پناهندگان را برای تبادل نظر میان كشورها و نهادهای مختلف بین‌المللی در زمینه مسائل گوناگون مربوط به پناهندگان در ژنو سوئیس برگزار كرد.برگزاری این نشست، انگیزه‌ای می‌شود تا با ایوو فریسن، نماینده آژانس پناهندگان سازمان ملل در ایران به گفت‌وگو بنشینیم و از او درباره نتایجی كه مجمع جهانی پناهندگان برای كشورمان در پی داشته است، سوال كنیم. او در این گفت‌وگو ضمن قدردانی از دولت و رهبر معظم انقلاب به دلیل خدمات 40 ساله جمهوری اسلامی ایران به پناهندگان افغانستانی تاكید كرد ایران در طول این سال‌ها عمده بار مشكلات ناشی از حضور میلیون‌ها پناهنده را به تنهایی به دوش كشیده است.فریسن معتقد است راه‌حل اصلی بحران پناهندگی در سطح جهان، تقسیم بار مشكلات این بحران میان كشورهای مختلف دنیاست و نباید فشارهای ناشی از این مساله صرفا به بعضی از كشورها تحمیل شود.
محمدحسین خودكار
آژانس پناهندگان سازمان ملل از سال 2012 برنامه‌هایی را با همكاری دولت‌های ایران، افغانستان و پاكستان برای حمایت از بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغانستانی در دستور كار قرار داده، اما آمارهای خود شما نشان می‌دهد میزان این بازگشت در سال‌های اخیر به شدت كاهش یافته است. به نظر شما، قصور كدام‌یک از طرفین باعث كند شدن روند بازگشت پناهندگان افغان شده است؟
باید به این نكته اشاره كنم كه آژانس پناهندگان سازمان ملل بسیار قدردان جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص اداره‌كل امور اتباع و مهاجرین خارجی برای میزبانی از جمعیت زیادی از پناهندگان در چهار دهه گذشته است. درباره كند شدن قابل ملاحظه روند بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغانستانی در سال‌های اخیر نیز معتقدم كه علت اصلی این مساله، تداوم وضعیت نامناسب زندگی در افغانستان است كه شرایط را برای بازگشت داوطلبانه این پناهندگان به كشور خود بسیار دشوار می‌كند.صرف نظر از این مساله، باید به این نكته اشاره كرد كه مساله پناهندگان، بحرانی جهانی است و هر روز افراد بیشتری مجبور می‌شوند به دلیل مشكلات گوناگون به كشورهای دیگر پناه ببرند. این مساله‌ای است كه نمی‌توان فقط یك سازمان بین‌المللی یا دولتی خاص را به خاطرش مقصر دانست، بلكه مشكل فراتر از این حرف‌هاست.تا زمانی هم كه مسائلی مثل جنگ، درگیری، شكنجه و تبعیض نژادی در برخی كشورها و حتی تغییرات اقلیمی در سطح جهان وجود دارد، نمی‌توان جلوی مهاجرت اجباری افراد را گرفت.
با این اوصاف، ما به عنوان كشوری كه میزبان یكی از بزرگ‌ترین جمعیت پناهندگان در سطح جهان هستیم، باید نگران این باشیم كه سال به سال جمعیت پناهندگان حاضر در كشورمان بیشتر شود؟
متاسفانه این نگرانی وجود دارد و من نیز آن را درك می‌كنم. می‌دانم مقامات ایران این سوال را در ذهنشان دارند كه چه زمانی نور انتهای تونل را خواهند دید و مشكلات ناشی از حضور پناهندگان در ایران به پایان می‌رسد. این سوالی است بجا و طبیعی، چه برای ایران، چه برای دیگر كشورهایی كه سال‌های طولانی است میزبان پناهندگان هستند. در این شرایط، ما وظیفه داریم پیام این كشورها را به جامعه جهانی منعكس كنیم و از آنها بخواهیم به دولت‌هایی مثل ایران كمك كنند تا زودتر جوابی برای سوال خود پیدا كند.
بر مبنای تصمیم برای تقسیم بار بین‌المللی، قرار شد جامعه جهانی در چه زمینه‌هایی به دولت ایران برای رسیدگی به وضعیت پناهندگان كمك كند؟
از زمان برگزاری نشست مجمع جهانی پناهندگان، ما از نهادهای بین‌المللی می‌خواهیم به طور خاص توضیح دهند به ایران چه كمك‌هایی می‌كنند تا بتواند به نحوی مناسب‌تر به مسائل پناهندگان رسیدگی كند. به طور مثال در بحث آموزش كودكان پناهنده افغانستانی كه مساله بسیار مهمی برای ماست، چه كمك‌هایی می‌توانند داشته باشند. بعد از نشست ژنو، ما به صورت مشخص‌تر با جامعه جهانی در تعامل هستیم تا بدانند در چه زمینه‌هایی باید كمك كنند. اكنون نیز بحث بر سر تامین منابع مالی لازم از دولت‌های اهداكننده است. زیرا آژانس هیچ بودجه‌ای از خود ندارد و منابع مالی مورد نیاز برای كمك به دولت‌هایی مثل ایران را از اهداكنندگان تامین می‌كند.
براساس آمار ، در سال 2019 فقط 15 درصد بودجه درخواستی نمایندگی آژانس پناهندگان سازمان ملل در ایران محقق شده است. می‌خواهم از شما بپرسم چرا سال گذشته همین اهداكنندگان نتوانستند منابع مورد نیاز شما را تامین كنند؟
این آمار درست است و وقتی شرایط طوری است كه بخش عمده بودجه درخواستی ما محقق نمی‌شود، طبیعتا نمی‌توانیم بسیاری از برنامه‌هایمان برای كمك به پناهندگان افغانستانی به سرانجام برسانیم. البته باید در نظر داشت كه در زمینه تامین منابع مالی مشكلی اساسی وجود دارد؛ این كه در سال‌های اخیر به دلیل بروز بحران‌های پناهندگی در كشورهای مختلف جهان، نیاز جامعه بشری برای تامین هزینه‌های لازم برای رسیدگی به امور پناهندگان بسیار بیشتر از گذشته شده است. بر همین اساس افزایش هزینه‌های تحمیلی ناشی از بحران‌های جدید پناهندگی باعث شده است كه در چند سال گذشته میان مبالغی كه ما برای كمك به پناهندگان نیاز داریم، با منابع مالی تامین‌شده از سوی دولت‌های اهداكننده فاصله زیادی ایجاد شود.
بر این اساس، دولت ایران نیز نباید چندان روی كمك‌های جامعه جهانی برای حل مشكلات پناهندگان در كشور خود حساب باز كند؟
ایران همواره عمده هزینه‌ها برای رسیدگی به امور پناهندگان را به تنهایی متقبل شده است، اما این‌طور نیست كه كشورهای دیگر نخواهند به ایران در این زمینه كمك كنند، بلكه نكته اینجاست كه گاهی اولویت‌های دیگری در زمینه مسائل مربوط به پناهندگان در سطح جهان پیش می‌آید و آژانس پناهندگان مجبور می‌شود منابع مالی در اختیار خود را به این اولویت‌ها اختصاص دهد. با این حال، معتقدیم طولانی شدن میزبانی كشورهایی مثل ایران نباید منجر به فراموش شدن آنها شود، چراكه دولت ایران در 40 سال گذشته كارهای مفید بسیاری را برای پناهندگان انجام داده و به خصوص در سال‌های اخیر گام‌های مهمی را برای ترویج آموزش رایگان در میان پناهندگان افغانستانی برداشته است.
اما با وجود فرمان رهبر معظم انقلاب در سال 95 برای آموزش رایگان همه اتباع افغانستانی، هنوز هم می‌بینیم كه بخش زیادی از كودكان افغانستانی، از تحصیل بازمی‌مانند. حالا، آژانس پناهندگان سازمان ملل چه اقداماتی را برای حمایت از كودكان بازمانده از تحصیل انجام داده است؟
من مجددا از رهبر ایران برای فرمانی كه درباره لزوم فراهم شدن تسهیلات لازم برای تحصیل رایگان كودكان افغنستانی در ایران صادر كرده‌اند، سپاسگزاری می‌كنم. دستور ایشان باعث شده است همه این كودكان بدون توجه به داشتن یا نداشتن مدارك اقامتی، بتوانند به مدرسه دسترسی داشته باشند. البته ما می‌دانیم كه این تصمیم فشارهای زیادی را به نظام آموزشی كشور شما وارد كرده، اما ایران سخاوتمندانه این فشار را تحمل كرده‌است. صرف نظر از این مساله، باید اذعان كرد با وجود همه تلاش‌های دولت ایران، هنوز همه كودكان افغانستانی راهی مدرسه نشده‌اند. دلیل اصلی این مساله نیز این است كه بسیاری از خانواده‌های افغانستانی در شرایط معیشتی بسیار دشواری به سر می‌برند و نیاز مالی مجبورشان می‌كند مانع تحصیل فرزندان خود شوند و آنها را سر كار بفرستند. البته هم ما و هم همكارانمان در دولت ایران دغدغه بسیاری برای این كودكان داریم و امیدواریم بتوانیم برای حل مشكلات این خانواده‌ها و كمك به تحصیل فرزندان آنها نیز اقدامات لازم را انجام دهیم.
هم‌اكنون شاهد آن هستیم كودكان افغانستانی بسیاری در مشاغل خیابانی به كار مشغول هستند.
در این شرایط، وظیفه آژانس پناهندگان سازمان برای حمایت از این كودكان چیست؟
مساله كار اجباری كودكان در ایران، واقعیت بسیار تلخی است. به نظر من، تنها راه پیشگیری از این مساله نیز این است كه تلاش كنیم شرایط معیشتی خانواده‌های مهاجر به نقطه‌ای نرسد كه ناچار شوند برای تامین هزینه‌های اولیه زندگی، فرزندان خود را برای كار كردن به خیابان بفرستند. می‌دانیم كه دولت پیگیر مساله كودكان كار هست و برنامه‌هایی را برای حمایت از این كودكان اجرا می‌كند. البته ما هم برای کمک به دولت ایران اعلام آمادگی كرده‌ایم، زیرا مشخص شده است كه تعداد زیادی از این كودكان، افغان هستند و بخشی از آنها نیز پناهنده رسمی افغانستانی هستند و مسؤولیت رسیدگی به شرایط آنها با ماست. اكنون نیز در حال انجام مذاكراتی با دستگاه‌های اجرایی ایران هستیم تا ببینیم برای همراهی با برنامه‌های دولت در زمینه حمایت از كودكان كار، چه اقداماتی را می‌توانیم انجام دهیم. البته این مذاكرات هنوز منجر به نتیجه نهایی نشده است و بنابراین در این مقطع زمانی نمی‌توانم به شما بگویم كه دقیقا چه فرآیندی را در آینده برای رسیدگی به وضعیت این كودكان طی خواهیم كرد.
پیمان جهانی پناهندگان
26 و 27 آذرماه امسال نشست مجمع جهانی پناهندگان در ژنو برگزار شد. نشستی که شرکت‌کنندگان برای بررسی راهکارهای اجرایی کردن بندهای «پیمان جهانی پناهندگان» كه سال 2018 در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید، گرد هم آمدند. به گفته نماینده کمیسر عالی آژانس پناهندگان سازمان ملل در این نشست درباره لزوم حمایت از كشورهای میزبان پناهندگان صحبت شد و مقامات حاضر به این نتیجه رسیدند كه برای حل بحران پناهندگی در سطح جهان باید بار مشكلات ناشی از این بحران میان كشورهای مختلف تقسیم شود. زیرا همه این كشورها عضوی از سازمان ملل متحد هستند و نباید مشكلات ناشی از بحران‌های پناهندگی فقط به تعداد اندكی از كشورهای جهان مثل ایران تحمیل شود.
باید به این نكته اشاره كنم كه آژانس پناهندگان سازمان ملل بسیار قدردان جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص اداره‌كل امور اتباع و مهاجرین خارجی برای میزبانی از جمعیت زیادی از پناهندگان در چهار دهه گذشته است. درباره كند شدن قابل ملاحظه روند بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغانستانی در سال‌های اخیر نیز معتقدم كه علت اصلی این مساله، تداوم وضعیت نامناسب زندگی در افغانستان است كه شرایط را برای بازگشت داوطلبانه این پناهندگان به كشور خود بسیار دشوار می‌كند.صرف نظر از این مساله، باید به این نكته اشاره كرد كه مساله پناهندگان، بحرانی جهانی است و هر روز افراد بیشتری مجبور می‌شوند به دلیل مشكلات گوناگون به كشورهای دیگر پناه ببرند. این مساله‌ای است كه نمی‌توان فقط یك سازمان بین‌المللی یا دولتی خاص را به خاطرش مقصر دانست، بلكه مشكل فراتر از این حرف‌هاست.تا زمانی هم كه مسائلی مثل جنگ، درگیری، شكنجه و تبعیض نژادی در برخی كشورها و حتی تغییرات اقلیمی در سطح جهان وجود دارد، نمی‌توان جلوی مهاجرت اجباری افراد را گرفت.
با این اوصاف، ما به عنوان كشوری كه میزبان یكی از بزرگ‌ترین جمعیت پناهندگان در سطح جهان هستیم، باید نگران این باشیم كه سال به سال جمعیت پناهندگان حاضر در كشورمان بیشتر شود؟
متاسفانه این نگرانی وجود دارد و من نیز آن را درك می‌كنم. می‌دانم مقامات ایران این سوال را در ذهنشان دارند كه چه زمانی نور انتهای تونل را خواهند دید و مشكلات ناشی از حضور پناهندگان در ایران به پایان می‌رسد. این سوالی است بجا و طبیعی، چه برای ایران، چه برای دیگر كشورهایی كه سال‌های طولانی است میزبان پناهندگان هستند. در این شرایط، ما وظیفه داریم پیام این كشورها را به جامعه جهانی منعكس كنیم و از آنها بخواهیم به دولت‌هایی مثل ایران كمك كنند تا زودتر جوابی برای سوال خود پیدا كند.
بر مبنای تصمیم برای تقسیم بار بین‌المللی، قرار شد جامعه جهانی در چه زمینه‌هایی به دولت ایران برای رسیدگی به وضعیت پناهندگان كمك كند؟
از زمان برگزاری نشست مجمع جهانی پناهندگان، ما از نهادهای بین‌المللی می‌خواهیم به طور خاص توضیح دهند به ایران چه كمك‌هایی می‌كنند تا بتواند به نحوی مناسب‌تر به مسائل پناهندگان رسیدگی كند. به طور مثال در بحث آموزش كودكان پناهنده افغانستانی كه مساله بسیار مهمی برای ماست، چه كمك‌هایی می‌توانند داشته باشند. بعد از نشست ژنو، ما به صورت مشخص‌تر با جامعه جهانی در تعامل هستیم تا بدانند در چه زمینه‌هایی باید كمك كنند. اكنون نیز بحث بر سر تامین منابع مالی لازم از دولت‌های اهداكننده است. زیرا آژانس هیچ بودجه‌ای از خود ندارد و منابع مالی مورد نیاز برای كمك به دولت‌هایی مثل ایران را از اهداكنندگان تامین می‌كند.
براساس آمار ، در سال 2019 فقط 15 درصد بودجه درخواستی نمایندگی آژانس پناهندگان سازمان ملل در ایران محقق شده است. می‌خواهم از شما بپرسم چرا سال گذشته همین اهداكنندگان نتوانستند منابع مورد نیاز شما را تامین كنند؟
این آمار درست است و وقتی شرایط طوری است كه بخش عمده بودجه درخواستی ما محقق نمی‌شود، طبیعتا نمی‌توانیم بسیاری از برنامه‌هایمان برای كمك به پناهندگان افغانستانی به سرانجام برسانیم. البته باید در نظر داشت كه در زمینه تامین منابع مالی مشكلی اساسی وجود دارد؛ این كه در سال‌های اخیر به دلیل بروز بحران‌های پناهندگی در كشورهای مختلف جهان، نیاز جامعه بشری برای تامین هزینه‌های لازم برای رسیدگی به امور پناهندگان بسیار بیشتر از گذشته شده است. بر همین اساس افزایش هزینه‌های تحمیلی ناشی از بحران‌های جدید پناهندگی باعث شده است كه در چند سال گذشته میان مبالغی كه ما برای كمك به پناهندگان نیاز داریم، با منابع مالی تامین‌شده از سوی دولت‌های اهداكننده فاصله زیادی ایجاد شود.
بر این اساس، دولت ایران نیز نباید چندان روی كمك‌های جامعه جهانی برای حل مشكلات پناهندگان در كشور خود حساب باز كند؟
ایران همواره عمده هزینه‌ها برای رسیدگی به امور پناهندگان را به تنهایی متقبل شده است، اما این‌طور نیست كه كشورهای دیگر نخواهند به ایران در این زمینه كمك كنند، بلكه نكته اینجاست كه گاهی اولویت‌های دیگری در زمینه مسائل مربوط به پناهندگان در سطح جهان پیش می‌آید و آژانس پناهندگان مجبور می‌شود منابع مالی در اختیار خود را به این اولویت‌ها اختصاص دهد. با این حال، معتقدیم طولانی شدن میزبانی كشورهایی مثل ایران نباید منجر به فراموش شدن آنها شود، چراكه دولت ایران در 40 سال گذشته كارهای مفید بسیاری را برای پناهندگان انجام داده و به خصوص در سال‌های اخیر گام‌های مهمی را برای ترویج آموزش رایگان در میان پناهندگان افغانستانی برداشته است.
اما با وجود فرمان رهبر معظم انقلاب در سال 95 برای آموزش رایگان همه اتباع افغانستانی، هنوز هم می‌بینیم كه بخش زیادی از كودكان افغانستانی، از تحصیل بازمی‌مانند. حالا، آژانس پناهندگان سازمان ملل چه اقداماتی را برای حمایت از كودكان بازمانده از تحصیل انجام داده است؟
من مجددا از رهبر ایران برای فرمانی كه درباره لزوم فراهم شدن تسهیلات لازم برای تحصیل رایگان كودكان افغنستانی در ایران صادر كرده‌اند، سپاسگزاری می‌كنم. دستور ایشان باعث شده است همه این كودكان بدون توجه به داشتن یا نداشتن مدارك اقامتی، بتوانند به مدرسه دسترسی داشته باشند. البته ما می‌دانیم كه این تصمیم فشارهای زیادی را به نظام آموزشی كشور شما وارد كرده، اما ایران سخاوتمندانه این فشار را تحمل كرده‌است. صرف نظر از این مساله، باید اذعان كرد با وجود همه تلاش‌های دولت ایران، هنوز همه كودكان افغانستانی راهی مدرسه نشده‌اند. دلیل اصلی این مساله نیز این است كه بسیاری از خانواده‌های افغانستانی در شرایط معیشتی بسیار دشواری به سر می‌برند و نیاز مالی مجبورشان می‌كند مانع تحصیل فرزندان خود شوند و آنها را سر كار بفرستند. البته هم ما و هم همكارانمان در دولت ایران دغدغه بسیاری برای این كودكان داریم و امیدواریم بتوانیم برای حل مشكلات این خانواده‌ها و كمك به تحصیل فرزندان آنها نیز اقدامات لازم را انجام دهیم.
هم‌اكنون شاهد آن هستیم كودكان افغانستانی بسیاری در مشاغل خیابانی به كار مشغول هستند.
در این شرایط، وظیفه آژانس پناهندگان سازمان برای حمایت از این كودكان چیست؟
مساله كار اجباری كودكان در ایران، واقعیت بسیار تلخی است. به نظر من، تنها راه پیشگیری از این مساله نیز این است كه تلاش كنیم شرایط معیشتی خانواده‌های مهاجر به نقطه‌ای نرسد كه ناچار شوند برای تامین هزینه‌های اولیه زندگی، فرزندان خود را برای كار كردن به خیابان بفرستند. می‌دانیم كه دولت پیگیر مساله كودكان كار هست و برنامه‌هایی را برای حمایت از این كودكان اجرا می‌كند. البته ما هم برای کمک به دولت ایران اعلام آمادگی كرده‌ایم، زیرا مشخص شده است كه تعداد زیادی از این كودكان، افغان هستند و بخشی از آنها نیز پناهنده رسمی افغانستانی هستند و مسؤولیت رسیدگی به شرایط آنها با ماست. اكنون نیز در حال انجام مذاكراتی با دستگاه‌های اجرایی ایران هستیم تا ببینیم برای همراهی با برنامه‌های دولت در زمینه حمایت از كودكان كار، چه اقداماتی را می‌توانیم انجام دهیم. البته این مذاكرات هنوز منجر به نتیجه نهایی نشده است و بنابراین در این مقطع زمانی نمی‌توانم به شما بگویم كه دقیقا چه فرآیندی را در آینده برای رسیدگی به وضعیت این كودكان طی خواهیم كرد.
پیمان جهانی پناهندگان
26 و 27 آذرماه امسال نشست مجمع جهانی پناهندگان در ژنو برگزار شد. نشستی که شرکت‌کنندگان برای بررسی راهکارهای اجرایی کردن بندهای «پیمان جهانی پناهندگان» كه سال 2018 در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید، گرد هم آمدند. به گفته نماینده کمیسر عالی آژانس پناهندگان سازمان ملل در این نشست درباره لزوم حمایت از كشورهای میزبان پناهندگان صحبت شد و مقامات حاضر به این نتیجه رسیدند كه برای حل بحران پناهندگی در سطح جهان باید بار مشكلات ناشی از این بحران میان كشورهای مختلف تقسیم شود. زیرا همه این كشورها عضوی از سازمان ملل متحد هستند و نباید مشكلات ناشی از بحران‌های پناهندگی فقط به تعداد اندكی از كشورهای جهان مثل ایران تحمیل شود.
ضمیمه کلیک
