عشایر ؛ پرچمدار پسماند صفر

عشایر ؛ پرچمدار پسماند صفر

یادداشت: اسماعیل كهرم بوم‌شناس و فعال محیط‎زیست


 لفظ پسماند صفر، نزدیك به دو‌دهه است كه در بسیاری از كشورهای اروپایی، رواج پیدا كرده است. نكته مهم اما این است كه این سبك از زندگی، سالهاست در بین، عشایر ایل قشقایی، لر و كرد وجود دارد. آنها سال‌هاست اساس زندگی خود را بر پایه زندگی پسماند نزدیك به صفر، گذاشته‌اند. آنها سال‌هاست كه از شیر گاوی كه می‌دوشند، استفاده می‌كنند. با همین شیر، پنیر، كشك، دوغ و كره درست می‎كنند، از پشمشان، گلیم و چادر می‌بافند یا از گوشت مرغ و تخم‎مرغی كه خود پرورش داده‏اند، استفاده می‌كنند. با گندمی كه می‎كارند، نان درست می‏كنند و خورده غذاهایی را كه در سفره‌شان باقی می‌ماند به مرغ‌ها می‌دهند یا در باغچه می‏ریزند تا كود شود و دوباره به چرخه طبیعت برگردد و دوباره از نو برای رشد گیاهان استفاده شود. این چرخه سال‎هاست در عشایر در جریان است. آن‎ها حتی از لاستیك‌های دور ریز هم با چاقوهای مخصوص، كفش درست می‎كنند و این كفش‌ها، از پدر به پسر، به ارث می‎رسد و تا سالهای سال، در خانواده باقی می‎ماند. این سبك زندگی سال‎هاست در ایران جریان دارد. حال با گسترش شهرنشینی، این سبك از زندگی، به فراموشی سپرده شده است. این روزها سطل زباله یك خانواده شهری، پر از ظروف پلاستیكی، نایلون، كاغذ و مقواست. امروز تنها 10درصد پسماند شهری را كاغذ و مقوا تشكیل می‎دهد. در تمام مناسبات خانوادگی، اعیاد ملی و مذهبی و حتی مهمانی‎ها، تولید پسماند پلاستیكی افزایش پیدا می‎كند. در صورتی كه با سبك زندگی خاص و ساده‎ای می‎توان، مثلاً از بطری پلاستیكی كه شیر در آن ریخته شده، برای آب دادن به گل‎ها استفاده كرد، با ظرف پنیر، گلدان ساخت. در اروپا هم كه زندگی شهرنشینی در آن به وجود آمده و بعد گسترش پیدا كرده، توجه به پسماند شهری، رواج دارد. در زندگی شهری، آن‎ها خرده مواد قابل بازیافت را در یك سطل بزرگ می‌ریزند.
 روزانه زباله‎ها را درون آن خالی می‎كنند و بعد یك بیل خاك رویش می‎ریزند؛ كاری كه بعد از 6 ماه، به اصطلاح، كمپوست به وجود می‎آورد و به عنوان كود در باغچه‎های خود استفاده می‎كنند. كاری كه البته زمان‎بر است، اما موافق طبیعت و محیط‎زیست است. خانواده‎هایی كه به این شكل، كود طبیعی درست می‏كنند، در باغچه خود، سبزیجاتی را كه به آن نیاز دارند، می‎كارند و به عنوان مصرف خانگی از آنها استفاده می‌كنند.
 عملی كه به اقتصاد خانواده كمك می‎كند. عملی كه در ایران هم می‎تواند انجام شود و پسماند را نه به صفر كه حداقل نزدیك به صفر كند.