عشایر ؛ پرچمدار پسماند صفر
یادداشت: اسماعیل كهرم بومشناس و فعال محیطزیست
لفظ پسماند صفر، نزدیك به دودهه است كه در بسیاری از كشورهای اروپایی، رواج پیدا كرده است. نكته مهم اما این است كه این سبك از زندگی، سالهاست در بین، عشایر ایل قشقایی، لر و كرد وجود دارد. آنها سالهاست اساس زندگی خود را بر پایه زندگی پسماند نزدیك به صفر، گذاشتهاند. آنها سالهاست كه از شیر گاوی كه میدوشند، استفاده میكنند. با همین شیر، پنیر، كشك، دوغ و كره درست میكنند، از پشمشان، گلیم و چادر میبافند یا از گوشت مرغ و تخممرغی كه خود پرورش دادهاند، استفاده میكنند. با گندمی كه میكارند، نان درست میكنند و خورده غذاهایی را كه در سفرهشان باقی میماند به مرغها میدهند یا در باغچه میریزند تا كود شود و دوباره به چرخه طبیعت برگردد و دوباره از نو برای رشد گیاهان استفاده شود. این چرخه سالهاست در عشایر در جریان است. آنها حتی از لاستیكهای دور ریز هم با چاقوهای مخصوص، كفش درست میكنند و این كفشها، از پدر به پسر، به ارث میرسد و تا سالهای سال، در خانواده باقی میماند. این سبك زندگی سالهاست در ایران جریان دارد. حال با گسترش شهرنشینی، این سبك از زندگی، به فراموشی سپرده شده است. این روزها سطل زباله یك خانواده شهری، پر از ظروف پلاستیكی، نایلون، كاغذ و مقواست. امروز تنها 10درصد پسماند شهری را كاغذ و مقوا تشكیل میدهد. در تمام مناسبات خانوادگی، اعیاد ملی و مذهبی و حتی مهمانیها، تولید پسماند پلاستیكی افزایش پیدا میكند. در صورتی كه با سبك زندگی خاص و سادهای میتوان، مثلاً از بطری پلاستیكی كه شیر در آن ریخته شده، برای آب دادن به گلها استفاده كرد، با ظرف پنیر، گلدان ساخت. در اروپا هم كه زندگی شهرنشینی در آن به وجود آمده و بعد گسترش پیدا كرده، توجه به پسماند شهری، رواج دارد. در زندگی شهری، آنها خرده مواد قابل بازیافت را در یك سطل بزرگ میریزند.
روزانه زبالهها را درون آن خالی میكنند و بعد یك بیل خاك رویش میریزند؛ كاری كه بعد از 6 ماه، به اصطلاح، كمپوست به وجود میآورد و به عنوان كود در باغچههای خود استفاده میكنند. كاری كه البته زمانبر است، اما موافق طبیعت و محیطزیست است. خانوادههایی كه به این شكل، كود طبیعی درست میكنند، در باغچه خود، سبزیجاتی را كه به آن نیاز دارند، میكارند و به عنوان مصرف خانگی از آنها استفاده میكنند.
عملی كه به اقتصاد خانواده كمك میكند. عملی كه در ایران هم میتواند انجام شود و پسماند را نه به صفر كه حداقل نزدیك به صفر كند.