در ماه‌های اخیر با كاهش روشنایی ستاره ابط‌الجوزا، فرضیه‌هایی مبنی بر نزدیك بودن زمان انفجار آن مطرح شده است
ماجرای كم‌نور شدن ستاره ابط‌الجوزا
ستاره ابط‌الجوزا (آلفا ــ جبار) كه در موقعیت كتف راست صورت فلكی جبار (شكارچی) قرار دارد، در شرایط عادی جزو ده ستاره پرنور آسمان شب است. با این‌حال در ماه‌های اخیر، درخشش این‌ستاره كاهش قابل توجهی داشته
و حالا از فهرست 20 ستاره پرنور آسمان شب هم خارج شده است. به نظر می‌رسد ابط‌الجوزا دوره‌ای از تحولاتش را تجربه می‌كند و احتمالا در آستانه انفجار ابرنواختری و فروپاشی قرار گرفته است. ستاره‌شناسان
با بهره‌گیری از دقت رصد بالای تلسكوپ وی‌ال‌تی
(VLT : سرواژه عبارتی به معنی تلسكوپ بسیار بزرگ) واقع در رصدخانه جنوبی اروپا، توانسته‌اند تصاویری باورنكردنی از سطح در حال تغییر این‌غول سرخ دریافت كنند.
ابط‌الجوزا در دسته ستاره‌های متغیری قرار دارد كه نور آنها با گذشت زمان دستخوش تغییر می‌شود. از این رو تغییر روشنایی در این ستاره مسأله‌ای غیرعادی نیست.
با این‌حال اكنون با كاهش 36 درصدی از روشنایی متوسط این ستاره، میزان افت نور در آن بی‌سابقه است. به‌تازگی گروهی از اخترشناسان دانشگاه لوون بلژیك، جزئیات روند كم‌نور شدن ابط‌الجوزا را از آذر 98 مطالعه كرده‌اند. آنها با كمك ابزار SPHERE (سیستم اپتیكی با قدرت تطبیق بسیار بالا) كه روی تلسكوپ رصدخانه وی‌ال‌تی نصب شده است و از معدود ابزارهایی است كه توانایی عكسبرداری از ستاره‌ها را دارد، تصویری جدید و حیرت‌انگیز از سطح این غول سرخ ثبت كرده‌اند. این‌گروه در دی سال گذشته نیز موفق به رصد دقیق ابط‌الجوزا شده بودند و در نتیجه توانسته بودند به ما تصاویر فوق‌العاده‌ای از قبل و بعد از كم‌نور شدن ستاره آلفا ــ جبار دهند.
«غول سرخ» مرحه‌ای از زندگی یك‌ستاره بسیار بزرگ و درخشان است كه با تمام شدن سوخت آن، ستاره شروع به سر و كوچك شدن می‌كند و در نهایت با انفجاری بزرگ زندگی خود را پایان می‌دهد. غول‌های سرخ از خورشید ما بسیار بزرگ‌تر بوده و در مقایسه با قطر خورشید كه یك میلیون و 400 هزار كیلومتر است، وسعتی به عظمت صدها میلیون كیلومتر از فضا را اشغال می‌كنند، به این معنی كه اگر این نوع ستاره به جای خورشید در منظومه شمسی قرارگیرد تا نزدیكی كمربند سیارك‌ها (منطقه‌ای از منظومه شمسی كه در میان مدارهای مریخ و مشتری قرار دارد) را پر می‌كند. غول‌های سرخ چگالی (نسبت جرم به حجم) بسیار كمی دارند و تحولات داخلی آنها می‌تواند بر شكلشان اثر بگذارد. مقایسه دو تصویر به دست آمده از ابط‌الجوزا نشان می‌دهد كه این‌ستاره برخلاف انتظار به جای آن‌كه فرم كروی داشته باشد، شكل ظاهری خود را مدام تغییر می‌دهد.
پژوهشگران دو فرضیه را - كه مطالعه روی آنها همچنان ادامه‌دارد - را به عنوان اصلی‌ترین علل احتمالی كم‌نور شدن ستاره ابط‌الجوزا مطرح می‌كنند: سرد شدن سطح این ستاره به دلیل فعالیت ویژه آن یا دفع غبار آن به سمت ما. سرپرست تیم درحال تحقیق، دكتر میگل منترگس در این باره می‌گوید: «در حال حاضر دانش ما از غول‌های سرخ كامل نیست و تحقیقات ادامه دارد. پس هنوز هم جای هرگونه شگفتی هست».
امیلی كنان از اعضای گروه تحقیقاتی، درباره غول‌های سرخ می‌گوید: در بین مردم این‌جمله كه «ما از غبار ستارگان درست شده‌ایم» را زیاد می‌شنویم. ولی این‌عبارت دقیقا از كجا آمده است؟ غول‌های سرخ مانند ابط‌الجوزا تمام عمرشان حتی قبل از آن‌كه منفجر شوند، مقدار زیادی از مواد را تولید و دفع می‌كنند. فناوری‌های نوین این توانایی را به ما می‌دهند كه روی چنین اجرامی كه صدها سال نوری با ما فاصله دارند، مطالعه كنیم. جزئیات این یافته‌ها به ما امكان می‌دهد تا بفهمیم چه عاملی محرك از دست دادن جرم آنهاست.» این‌گروه تحقیقاتی با ادامه مطالعات خود، امیدوارند اطلاعات بیشتری از غول‌های سرخ به دست آورند.
منبع: IFL SCience
و حالا از فهرست 20 ستاره پرنور آسمان شب هم خارج شده است. به نظر می‌رسد ابط‌الجوزا دوره‌ای از تحولاتش را تجربه می‌كند و احتمالا در آستانه انفجار ابرنواختری و فروپاشی قرار گرفته است. ستاره‌شناسان
با بهره‌گیری از دقت رصد بالای تلسكوپ وی‌ال‌تی
(VLT : سرواژه عبارتی به معنی تلسكوپ بسیار بزرگ) واقع در رصدخانه جنوبی اروپا، توانسته‌اند تصاویری باورنكردنی از سطح در حال تغییر این‌غول سرخ دریافت كنند.
ابط‌الجوزا در دسته ستاره‌های متغیری قرار دارد كه نور آنها با گذشت زمان دستخوش تغییر می‌شود. از این رو تغییر روشنایی در این ستاره مسأله‌ای غیرعادی نیست.
با این‌حال اكنون با كاهش 36 درصدی از روشنایی متوسط این ستاره، میزان افت نور در آن بی‌سابقه است. به‌تازگی گروهی از اخترشناسان دانشگاه لوون بلژیك، جزئیات روند كم‌نور شدن ابط‌الجوزا را از آذر 98 مطالعه كرده‌اند. آنها با كمك ابزار SPHERE (سیستم اپتیكی با قدرت تطبیق بسیار بالا) كه روی تلسكوپ رصدخانه وی‌ال‌تی نصب شده است و از معدود ابزارهایی است كه توانایی عكسبرداری از ستاره‌ها را دارد، تصویری جدید و حیرت‌انگیز از سطح این غول سرخ ثبت كرده‌اند. این‌گروه در دی سال گذشته نیز موفق به رصد دقیق ابط‌الجوزا شده بودند و در نتیجه توانسته بودند به ما تصاویر فوق‌العاده‌ای از قبل و بعد از كم‌نور شدن ستاره آلفا ــ جبار دهند.
«غول سرخ» مرحه‌ای از زندگی یك‌ستاره بسیار بزرگ و درخشان است كه با تمام شدن سوخت آن، ستاره شروع به سر و كوچك شدن می‌كند و در نهایت با انفجاری بزرگ زندگی خود را پایان می‌دهد. غول‌های سرخ از خورشید ما بسیار بزرگ‌تر بوده و در مقایسه با قطر خورشید كه یك میلیون و 400 هزار كیلومتر است، وسعتی به عظمت صدها میلیون كیلومتر از فضا را اشغال می‌كنند، به این معنی كه اگر این نوع ستاره به جای خورشید در منظومه شمسی قرارگیرد تا نزدیكی كمربند سیارك‌ها (منطقه‌ای از منظومه شمسی كه در میان مدارهای مریخ و مشتری قرار دارد) را پر می‌كند. غول‌های سرخ چگالی (نسبت جرم به حجم) بسیار كمی دارند و تحولات داخلی آنها می‌تواند بر شكلشان اثر بگذارد. مقایسه دو تصویر به دست آمده از ابط‌الجوزا نشان می‌دهد كه این‌ستاره برخلاف انتظار به جای آن‌كه فرم كروی داشته باشد، شكل ظاهری خود را مدام تغییر می‌دهد.
پژوهشگران دو فرضیه را - كه مطالعه روی آنها همچنان ادامه‌دارد - را به عنوان اصلی‌ترین علل احتمالی كم‌نور شدن ستاره ابط‌الجوزا مطرح می‌كنند: سرد شدن سطح این ستاره به دلیل فعالیت ویژه آن یا دفع غبار آن به سمت ما. سرپرست تیم درحال تحقیق، دكتر میگل منترگس در این باره می‌گوید: «در حال حاضر دانش ما از غول‌های سرخ كامل نیست و تحقیقات ادامه دارد. پس هنوز هم جای هرگونه شگفتی هست».
امیلی كنان از اعضای گروه تحقیقاتی، درباره غول‌های سرخ می‌گوید: در بین مردم این‌جمله كه «ما از غبار ستارگان درست شده‌ایم» را زیاد می‌شنویم. ولی این‌عبارت دقیقا از كجا آمده است؟ غول‌های سرخ مانند ابط‌الجوزا تمام عمرشان حتی قبل از آن‌كه منفجر شوند، مقدار زیادی از مواد را تولید و دفع می‌كنند. فناوری‌های نوین این توانایی را به ما می‌دهند كه روی چنین اجرامی كه صدها سال نوری با ما فاصله دارند، مطالعه كنیم. جزئیات این یافته‌ها به ما امكان می‌دهد تا بفهمیم چه عاملی محرك از دست دادن جرم آنهاست.» این‌گروه تحقیقاتی با ادامه مطالعات خود، امیدوارند اطلاعات بیشتری از غول‌های سرخ به دست آورند.
منبع: IFL SCience
