طرحی نو دراندازیم
گروه فرهنگ و هنر شبکه 2
تهیه‌کننده و کارگردان: قاسم شاکری
سال تولید:  60
موضوع: این برنامه طرح تازه ای از حسن نیرزاده نوری در آموزش الفبای فارسی به دبستانی‌ها بود. حسن نیرزاده نوری از آموزگاران سرشناسی است که  از سال 1322 تدریس را شروع کرد.او بعد از مطالعه روش باغچه‌بان طرحی نوین برای تدریس الفبا ابداع کرد.


هزار سال ادب پارسی
گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک
تهیه کننده: رسول برومند نژاد
سال تولید:  75-74
موضوع: خواندن اشعار شاعران، پیشینه زبان فارسی، ارتباط ایرانیان با شعر رودکی، فردوسی و سایر بزرگان این عرصه، مواردی‌اند که در این مجموعه 10 قسمتی به آن پرداخته شده است. در کنار اینها تحول تدریجی زبان فارسی، پیشتازی شعر فارسی تا عصر مشروطیت و پیشی گرفتن نثر فارسی بعد از مشروطیت از دیگر بخش‌های این مجموعه است.


زبانی که به آن سخن ‌ می‌گوییم
گروه فرهنگ و دانش شبکه یک
تهیه کننده و کارگردان: مجید خالقی سروش
سال تولید:  77-74
موضوع: آشنایی با گویش‌های مرکزی ایرا‌ن زمین، تاریخچه زبان ایران، عوامل تغییرات در زبان فارسی، معنا کردن واژه‌های کهن، تاریخچه شکل گیری فرهنگستان زبان و ادب فارسی، واژه‌گزینی،اشاره به گویش‌های دری، زرتشتی، زبان‌های ایران باستان، فارسی میانه و نو، گویش یزدی و... از موضوعات این برنامه است.



زبان ما
گروه ادب و هنر شبکه 2
تهیه کننده و کارگردان: ناهید پورسعید
سال تولید:  82
موضوع: بررسی فعالیت‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نحوه واژه‌گزینی کلمات غیرپارسی وارد شده در زبان فارسی برای حفظ اصالت و اهمیت زبان مادری ایران، عنوانی بود که در این برنامه به آن پرداخته شد.


در تماشاگه راز ادب فارسی
گروه فرهنگ و هنر شبکه یک
تهیه کننده: شهناز مهدوی   کارگردان: گیتی جوادی
موضوع: در این برنامه پنج قسمتی با حضور چهره‌های سرشناس ادب درباره مقام عرفانی سعدی، کتاب گلستان و بوستان و مواردی این چنین صحبت ‌ می شد.


چگونه بنویسیم، چگونه بگوییم
گروه فرهنگ و هنر شبکه یک
تهیه کننده: محمدعلی مدنی
سال تولید:  76
موضوع: این مجموعه جزو آثار صد قسمتی بود که به بررسی نکات دستوری در زبان فارسی پرداخت. کاربرد صحیح کلمات و حروف در جمله، کلمات عربی در زبان فارسی، کاربرد ساختارهای دیگری مثل حروف اضافه، صفت، قید  و سایر نکات نگارشی مواردی بودند که در این برنامه مفصل درباره اش گفته شد.


مفاخر ایران
دفتر طرح و برنامه شبکه یک
تهیه کننده و کارگردان: محمود ابراهیم زاده نیشابوری
سال تولید:  81
موضوع: در این برنامه صحبت‌های استادان  زبان و ادبیات فارسی در خصوص دکتر حسین بحرالعلومی، شاعر و استاد زبان فارسی روی آنتن رفت. بحر‌العلومی شاعر و استاد زبان فارسی است که تألیفات ارزشمندی در فضاهای مختلف دارد.


قصه گو
گروه فیلم‌های تلویزیونی شبکه 2
تهیه کننده: احمد سیدبایداری
کارگردان: مصطفی کوشکی
سال تولید:  91
موضوع: فیلمی داستانی بر اساس زندگی مهدی آذریزدی، اولین نویسنده‌ای است که در ایران به فکر نوشتن داستان برای کودکان و نوجوانان افتاد و به همین دلیل لقب پدر ادبیات کودک و نوجوان ایران را به او دادند.


قرآن در ادب فارسی
گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک
تهیه کننده و کارگردان: محمود مقدس جعفری
سال تولید:  74
موضوع: در این مجموعه که در 15 قسمت روی آنتن رفت، استادان ادبیات به معرفی بزرگان شعر و ادب پارسی پرداختند. در این برنامه همچنین به کتاب‌ها و آثار ارزشمندی مثل تاریخ بیهقی، کلیله و دمنه و تاریخ جهانگشای جوینی هم اشاره شد.


با زبان خاموش
گروه فرهنگ و دانش شبکه یک
تهیه کننده: طاهره یراقچی  کارگردان: منوچهر مشیری
سال تولید:  1377
موضوع: معرفی شخصیت و زندگی بدرالزمان قریب، زبان‌شناس، سعدی‌پژوه و استاد دانشگاه تهران و مجموعه خدمات علمی و ادبی وی در حوزه زبان و ادبیات فارسی، اتفاقی است که در این برنامه رخ داد.


سرمایه ایران‌زمین
گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک
تهیه کننده و کارگردان: محمدرضا شیرازی
سال تولید:  82
موضوع: این مجموعه در 10 قسمت به موقعیت زبان و ادبیات فارسی و تاثیر آن بر زبان کشورهای قزاقستان، روسیه، اوکران، لهستان و ژاپن، در کنار مصاحبه با اساتید و دانشجویان زبان فارسی درباره علاقه‌مندی و یادگیری این زبان در این کشورها پرداخت.


قند و پند
گروه فرهنگ تاریخ و هنر شبکه 2
تهیه کننده و کارگردان: مهدی علی احمدی
سال تولید:  92-83
موضوع: این برنامه شامل مجموعه‌های نمایشی بود که بر اساس ضرب‌المثل‌هایی از متون کهن ادبیات فارسی شکل گرفته بودند. در هر برنامه با اشاره به یک مثل معروف حکایتی اجرا ‌ می‌شد تا معنی و مفهوم آن برای مخاطب تبیین شود.



قند پهلو
گروه مهارت‌های تخصصی و عمومی شبکه آموزش
تهیه کننده و کارگردان: امیر قمیشی
سال تولید:   97-92
موضوع: این برنامه مجموعه مسابقه طنز فـــارسی به صـــورت مشـــاعره با اجـــرای رضا رفیع بود که در قسمت‌ها و فصل‌های متعددی روی آنتن رفت.



در این یک سال چه کردیم؟
سال گذشته بود که رهبری در بخشی از سخنانش، درخصوص زبان فارسی ابراز نگرانی كرد و گفت: من راجع به زبان فارسی حقیقتا نگرانم زیرا در جریان عمومی، زبان فارسی در حال فرسایش است.
ایشان همچنین با گلایه از صداوسیما بیان کرد: من از صداوسیما گله‌مندم، به‌دلیل این‌كه به‌جای ترویج زبان صحیح و معیار و زبان صیقل‌خورده و درست، گاهی زبان بی‌هویت و تعابیر غلط و بدتر از همه تعابیر خارجی را ترویج می‌كند. انتشار فلان لغت فرنگی یك مترجم یا نویسنده از تلویزیون، موجب عمومی شدن آن لغت و آلوده شدن زبان به زوائد مضر می‌شود.
بعد از این صحبت‌ها و تاکید روی این موضوع که نگذارید زبان فارسی دچار فرسودگی و ویرانی شود، صدا و سیما بیش از پیش دست به کار شد. یکی از اتفاقاتی که در برنامه‌های مختلف رخ داد، استفاده از عناوین فارسی به جای کلمه‌های بیگانه بود. این ماجرا در هر برنامه به شکلی اتفاق می‌افتاد مثلا گاهی جایگزین واژه‌ها زیرنویس می‌شد یا مجری حواسش را جمع
و این جایگزین‌ها را در گفت‌و‌گوهایش لحاظ می‌کرد. در بعضی برنامه‌ها مثل مافیا همزمان با به‌کار بردن واژه‌های بیگانه فارسی آنها جلوی چشم بیننده ظاهر می‌شد.  همچنین بهار سال گذشته هم مثل سال 97 مجریان برتر تلویزیون که بیشترین اهتمام را در پاسداشت زبان فارسی داشتند، معرفی و تقدیر شدند.
سال 98 هم بعضی از این برنامه‌ها از جمله قند پهلو و مشاعره همچنان روی آنتن می‌رفتند. در کنار اینها موارد تازه‌ای هم اضافه شدند که از جمله آنها می‌شود به مجله ادبی «شب شعر» اشاره کرد. این برنامه به تهیه‌کنندگی کوروش انصاری هر دوشنبه با یکی از موضوعات حوزه ادبیات پخش می‌شد.
شب شعر و شب کتاب که از بخش‌های برنامه شب‌های هنر بودند هم برنامه‌های دیگری‌اند که به این ماجرا با حضور کارشناسان مفصل پرداختند. برنامه کتاب‌باز سروش صحت هم جزو کارهایی بود که در این فضا مورد تقدیر قرار گرفت.



بیش از 11 هزار دقیقه  برنامه برای زبان فارسی
مسعود احمدی‌افزادی، رئیس ستاد «حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی» از برنامه‌هایی که قرار است امسال در این حوزه روی آنتن برود گفت.
شروع فعالیت ستاد: ستاد حفظ و ترویج زبان و ادبیات فارسی در مهرماه 98 از مجموعه ستاد کتابخوانی جدا شد و با توجه به تاکیدات رهبری و رئیس سازمان به زبان‌فارسی به عنوان یک ستاد مستقل کارش را آغاز کرد. البته این به آن معنا نبود که قبل تر از آن کاری در سیما انجام نشده بلکه کارهای زیادی صورت گرفته بود منتهی اهمیت موضوع در حدی بود که لازم شد ستاد با قدرت و توانمندی کار خودش را در یک شبکه مستقر کند و آن را پیش ببرد. در این بین شبکه آموزش به عنوان شبکه‌ای که محور آموزش در حوزه زبان فارسی بود انتخاب و این ماموریت به ما محول شد.
دنبال چه هستند؟ در این ستاد می‌خواهیم به موارد مختلفی توجه کنیم؛ از جمله آسیب‌های زبان فارسی در کاربرد روزمره، بحث گسترش زبان فارسی، طراحی نشست‌های استادان زبان فارسی و رسانه، مطرح کردن واژه‌گزینی‌های فرهنگستان ادبیات در رسانه و کمک گرفتن از مردم در این حوزه، برقراری ارتباط بهتر با نهادها و سازمان‌های مردم نهاد و... . در کنار اینها با ستاد زبان فارسی رادیو و استان‌ها هم در ارتباط هستیم. نکته جالب توجه این است که ما تا قبل از کرونا در طول هشت هفته جدول پخش کاملا منظمی را به همه شبکه‌ها ارائه و آن را پخش کردیم تا جایی که می‌توان گفت در این مدت حدود 11 هزار و 760 دقیقه برنامه با موضوع زبان فارسی در شبکه‌های مختلف
پخش شد.
کرونا و فعالیت ادامه‌دار: همزمان با شروع کرونا و همه‌گیری آن اگرچه حجم تولید به سمت برنامه‌های کرونایی رفت، اما در شبکه آموزش با راه‌اندازی مدرسه تلویزیونی ایران، زبان فارسی به صورت آموزش رسمی دنبال شد، یعنی ما روزی هفت ساعت دروس این حوزه را از طریق معلمان در شبکه آموزش و پنج ساعت در شبکه چهار و شبکه قرآن ارائه می‌کردیم.
همه شبکه‌ها به گوش: اما برای آن‌که بتوانیم فعالیت‌هایمان را گسترش داده، به عنوان ستاد مرکزی در حوزه سیما کارمان را بهتر انجام دهیم، همکاران خودمان را در شبکه‌های دیگر در سه محور انتخاب کردیم. شبکه‌های محوری اولین گروه، شبکه‌های یک، دو، سه و آموزش است. در گروه محور دو هم شبکه‌های تهران، نسیم، امید، نهال و پویا، جام‌جم و افق قرار دارند؛ همچنین شبکه‌های تماشا، سلامت، قرآن و البته مرکز پویانمایی صبا هم گروه محور سوم ما هستند. این شبکه‌ها براساس دسته‌بندی‌های صورت گرفته ماموریت‌هایشان را در حوزه زبان فارسی بازآرایی می‌کنند.
برنامه‌های تازه نفس: در قدم اول ما به دنبال تولید برنامک‌های زبان فارسی هستیم که قابلیت پخش در همه شبکه‌ها را داشته باشند؛ اتفاقی که البته قبل‌تر رخ داده بود. با وجود این، امسال برنامه‌های مختلفی در دست تولید داریم. به عنوان نمونه، شبکه یک برنامه «فارسی را پاس بداریم»، شبکه پنج«پارسی را پاس بداریم»، شبکه چهار «چهار دقیقه با فارسی»، شبکه نسیم «کافه کتاب»، شبکه سه «قند پارسی»، شبکه آموزش«فارسی شکر است» و «نقل» را در دست تولید دارند. در کنار اینها سری جدید برنامه مشاعره و قند پهلو در حال آماده‌سازی و ارائه طرح جدید است. طرح مسابقه فاخر «پارسی بان» هم اتفاق دیگری است که می‌خواهیم به واسطه آن در حوزه مسابقه و سرگرمی هم به نوعی وارد شویم. به همین دلیل امیدوار هستیم مجوز ساخت آن زودتر ارائه شود.
همکاری با بقیه: همچنین برای آن که سیما بتواند در این زمینه جامع‌تر حرکت کند، ارتباطات مستمری را با ستاد زبان فارسی وزارت ارشاد، بنیاد دهخدا، انجمن ویرایش و درست نویسی، شعرا و ادبا، استادان حوزه زبان فارسی، حوزه هنری سازمان تبلیغات، انجمن زبان‌شناسی ایران و به‌ویژه با فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گرفتیم. در صدر همه اینها فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به عنوان مرجع ارشد زبان و ادبیات در کشور، همکار راهبردی رسانه ملی و سیمای جمهوری اسلامی ایران است.
رصد ادامه‌دار برنامه‌ها: در اسفند سال گذشته ما با برگزاری مراسمی، همه برنامه‌های سیما در حوزه زبان فارسی را رصد و با حضور هیات داوران 50 برنامه را انتخاب کردیم؛ روندی که باز هم ادامه خواهد داشت. همچنین حضور کارشناسان زبان و ادب فارسی در برنامه‌های زنده و پرمخاطب شبکه‌ها، یکی دیگر از برنامه‌های تازه ماست.