گزارش جام‌جم از اهداف احتمالی سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران
سفری برای حفاظت از منافع آمریكا
ایگنازیو كاسیس، وزیر خارجه سوئیس، دوشنبه این هفته برای دیدار و گفت‌وگو با مقامات كشورمان به تهران می‌آید. براساس بیانیه‌ای كه از سوی وزارت خارجه سوئیس منتشر شده این سفر به مناسبت یكصدمین سالگرد روابط دیپلماتیك سوئیس و ایران انجام می‌شود و وزیر خارجه سوئیس قرار است با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری و محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران دیدار و درباره روابط دو كشور و نقش سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریكا گفت‌وگو كند. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه كشورمان هم با انتشار مطلبی در توییتر درباره زمان این سفر نوشت: دكتر ظریف دوشنبه ۱۷ شهریور در تهران میزبان ایگنازیو كاسیس، وزیر امورخارجه سوئیس و هیات همراه وی خواهد بود. خطیب‌زاده درباره موضوعات این سفر نوشت: روابط دوجانبه، تحولات منطقه و موضوعات بین‌المللی از محورهای مهم گفت‌وگوهای دوطرف می‌باشد. موضوعاتی كه از سوی خطیب‌زاده به عنوان محور رایزنی‌های مقام سوئیسی در تهران مطرح شده، محورهای كلی و مشتركی است كه تقریبا برای سفر تمام مقامات خارجی به شكلی مشترك و كلیشه‌ای مطرح می‌شود. مناسبتی هم كه وزارت خارجه سوئیس برای این سفر عنوان كرده یعنی یكصدمین سالگرد روابط دیپلماتیك تهران و برن، بعید است هدف اصلی سفر وزیر خارجه سوئیس در این شرایط كرونایی باشد. در چنین شرایطی با توجه به این‌كه كشور سوئیس، حفاظت منافع آمریكا در ایران را برعهده دارد، از زمان اعلام خبر این سفر، بعضی‌ها شروع به تعبیر و تفسیرهای خاصی از این سفر كرده‌اند و دوباره شاهد گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال رد و بدل شدن پیغامی در این سفر درخصوص مشكلات ایران و آمریكا هستیم.
از زمان قطع روابط ایران و آمریكا در سال 1358، سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریكا در ایران فعالیت می‌كند و دفتر حفاظت منافع ایران در آمریكا نیز وابسته به سفارت پاكستان در واشنگتن است. سوئیس یكی از كشورهای اروپایی است كه در عرصه بین‌المللی به بی‌طرفی شناخته می‌شود و در اتحادیه اروپا نیز عضویت ندارد. همین ویژگی باعث شد تا وقتی رئیس‌جمهور سوئیس در سال 94 و پس از امضای برجام به تهران آمده بود وقتی با رهبر انقلاب دیدار كرد حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای، نبود سابقه منفی از همراهی سوئیس با فشارها و تحریم‌های برخی دولت‌های غربی علیه ایران را از جمله زمینه‌های فرهنگی مناسب برای افزایش همكاری‌ها برشمردند. ایشان در این دیدار، افزودند: ما از گذشته سوئیس را به‌عنوان مركز صلح، دوستی و همكاری می‌شناسیم البته برخی كشورهای اروپایی این‌گونه نیستند و منافع‌شان در جنگ‌افروزی و ایجاد اختلاف است. در دوره تحریم‌های اخیر آمریكا نیز كه كشورهای اروپایی عضو برجام نتوانستند هیچ اقدامی برای عمل به تعهداتشان و خنثی كردن آثار تحریم‌های آمریكا انجام دهند سوئیسی‌ها در ظاهر تلاش كردند همچنان موضوع بی‌طرفی را حفظ كرده و ساز و كاری جداگانه برای ارسال برخی محموله‌های دارویی و بهداشتی و كالاهای اساسی به ایران راهاندازی كنند. اما این ساز و كار هم كه از آن با نام‌هایی چون ساز و كار بشردوستانه یا ساز و كار مالی سوئیس یاد می‌شود، در این مدت نتوانسته تاثیری بیشتر از ساز و كار كشورهای اروپایی (اینستكس) داشته باشد و به‌جز یك معامله در حد 5/2 میلیون دلار كه در بهمن سال قبل و به شكل ارسال محموله‌های دارویی به كشورمان انجام شد، تاثیر دیگری نداشته است. خبرهایی كه همزمان با ارسال این محموله ناچیز دارویی به ایران صورت گرفت، این شائبه را ایجاد كرد كه این اقدام بیش از آن‌كه كاری برای كمك به ایران باشد، اقدامی برای كم شدن فشار افكار عمومی در عرصه بین‌الملل علیه آمریكا باشد كه بر خلاف تمام موازین بین‌المللی با تحریم‌های خود جان مردم عادی و بیماران را در ایران به خطر انداخته است.
در همان روزها ماركوس لایتنر، سفیر سوئیس در تهران كه در اقدامی نمایشی در مقابل دوربین در حال باز كردن بسته‌های دارویی واردشده به ایران بود، تاكید كرد: ما همكاری نزدیكی با مقامات ایرانی، آمریكایی و نیز شركت‌های سوئیسی داشتیم و این مساله از اهمیت حیاتی برخوردار بود. وزارت خزانه‌داری آمریكا به بانك‌های سوئیسی تضمین می‌دهد تا این معاملات را انجام دهند. ما به شكل قابل ملاحظه‌ای در این ساز و كار سرمایه‌گذاری كردیم و می‌خواهیم اطمینان یابیم اقلامی كه در این چارچوب منتقل می‌شود، به دست نیازمندان می‌رسد. وزارت خزانه‌داری آمریكا نیز در بیانیه‌ای اجرایی شدن سازوكار بشردوستانه سوئیس با ایران را تایید كرد و مدعی شد که خواستار رسیدن مواد غذایی، دارویی و دیگر كالاهای بشردوستانه به ایران است.
همچنین برایان هوك، نماینده ویژه آمریكا در امور ایران نیز مدعی شد که اولین محموله این سازوكار شامل داروهای سرطان و داروهای مورد نیاز برای پیوند اعضا، به ایران ارسال شده است.
به دنبال چنین ادعاهایی در همان مقطع عبدالناصر همتی، رئیس‌كل بانك مركزی در واكنش به خبر راهاندازی كانال مبادله دارو و كالاهای كشاورزی از طریق سوئیس گفت: داروی مبادله‌شده با پیگیری و درخواست سفارت ایران در سوئیس و در حد 5/2 میلیون دلار، آن هم از طریق منابع موجود بانك مركزی نزد یك بانك سوئیسی و از طریق شركت‌های سوئیسی بوده است. همتی با اشاره به كارشكنی مداوم آمریكایی‌ها در نقل و انتقال منابع برای مبادلات كالاهای اساسی و دارو، تأكید كرد: اگر آمریكایی‌ها واقعا مدعی همراهی برای تأمین دارو و كالاهای كشاورزی هستند، باید مكانیزم بانكی برای انتقال و تأمین منابع خرید كالاهای اساسی را فراهم سازند. رئیس‌كل بانك مركزی صرف انجام مكانیزم فنی مبادله بدون امكان انتقال منابع را كافی ندانست و فراهم‌سازی مكانیزم انتقال منابع و تأمین مالی آن را معیار مهمی برای ارزیابی صحت ادعای آمریكایی‌ها اعلام كرد.
در نمایشی و بی‌تاثیر بودن كانال مالی سوئیس محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز در سخنانی كه روز پنجشنبه در نشست اعضای شورای توسعه و برنامه‌ریزی همدان داشت، گفت: شدیدترین مرحله تحریم‌ها كه در گذشته علیه كشورها اعمال شده بود، نفت در برابر غذا بود. اما الان در شرایطی هستیم كه این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یك قطره نفت را نمی‌دهند و اگر هم به فروش می‌رسد كاری كرده‌اند كه امكان تبادل مالی نباشد.
بر همین اساس یكی از محورهای رایزنی وزیر خارجه سوئیس در تهران می‌تواند در ارتباط با یافتن راه‌حل‌هایی برای انجام معاملات بیشتر در قالب ساز و كار مالی سوئیس باشد.
این موضوعی است كه طبیعتا در سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت، بویژه این‌كه سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریكا در ایران، از فشارها و كارشكنی‌های آمریكا درخصوص تعاملات تجاری و اقتصادی با ایران آگاه است. براساس خبری هم كه روز پنجشنبه منتشر شد، وزیر خارجه سوئیس پیش از سفر به تهران با مایك پمپئو، وزیر خارجه آمریكا به صورت تلفنی گفت‌وگو كرده است. وزیر خارجه سوئیس در صفحه توییترش گفت‌وگو درباره كانال تبادل كالاهای بشردوستانه به ایران را یكی از محورهای رایزنی با وزیر خارجه آمریكا عنوان كرد.
مرتضی مكی، كارشناس مسائل اروپا در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: شاید موضوع فعال شدن كانال مالی بین ایران و سوئیس، مهم‌ترین موضوع در این سفر باشد و در این مسیر، سوئیس جدی‌تر و عملیاتی‌تر از اتحادیه اروپا است.
به اعتقاد مكی، با توجه به نقشی كه سوئیس در عرصه بین‌المللی به عنوان محوریت بانك‌های جهانی دارد، بیش از كشورهای دیگر می‌تواند كار نقل و انتقال پول ایران را انجام داده و به این ترتیب به ایران كمك كند.
احتمال دور از ذهن
سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران از بعد دیگری نیز در روزهای اخیر مورد توجه قرار گرفته كه بحث آوردن پیغامی از سوی واشنگتن و احتمال مذاكره میان ایران و آمریكا است؛ احتمالی كه تقریبا در شرایط فعلی غیرممكن به نظر می‌رسد.
با این وجود و با توجه به صحبت‌هایی كه هفته قبل سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه داشت و از آمادگی كشورش برای میانجیگری میان ایران و آمریكا صحبت كرد، بار دیگر برخی از افراد و جریان‌هایی كه در ایران هنوز امیدشان به حل مشكلات از طریق مذاكره ایران و آمریكاست، موج جدیدی از گمانه‌زنی‌ها مبنی بر احتمال ایجاد كانال میان تهران و واشنگتن را به‌راه انداختند.
اما جمهوری اسلامی ایران پیش از این موضع قاطع خود را درخصوص مذاكره با آمریكا اعلام كرده و قطعا در شرایط فعلی كه هرگونه مذاكره با آمریكا می‌تواند پاس گلی به ترامپ در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریكا باشد، تغییری در موضع خود ایجاد نكرده است. دیروز هم محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در واكنش به پیشنهاد اخیر وزیر خارجه روسیه مبنی بر آمادگی این كشور برای میانجی‌گیری بین ایران و آمریكا گفت: ما با آمریكایی‌ها بنای مذاكره نداریم و خیلی روشن موضع‌مان را اعلام كرده‌ایم.
وی افزود: ما اعلام كردیم كه اگر آمریكایی‌ها به اشتباهات خود پی بردند و فهمیدند كه در قبال ایران راه غلطی را از طریق تحریم‌ها پیش گرفته‌اند، این را با شهامت اعلام كنند و بگویند ما اشتباه كردیم. رئیس دفتر رئیس‌جمهور با بیان این مطلب كه تنها آقای لاوروف نبوده كه این پیشنهاد را داده و كشورهای دیگری نیز تلاش كردند تا برای این مساله راه‌حلی پیدا كنند، تصریح كرد: آمریكایی‌ها باید به برجام برگردند و در چارچوب برجام صحبت كنند. در غیر این‌صورت، هر اقدام دیگری باشد، نتیجه نمی‌دهد.
رایزنی برای تبادل زندانیان
یكی از محورهای دیگر سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران، رایزنی برای تبادل زندانیان میان ایران و آمریكاست. به گزارش ایسنا به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت خارجه آمریكا، مورگان اورتاگوس سخنگوی وزارت خارجه سوئیس در بیانیه‌ای با اشاره به رایزنی تلفنی كاسیس با مایك پمپئو، وزیر خارجه آمریكا، نوشت: وزیر خارجه، پمپئو از وزیر خارجه، كاسیس به خاطر نقش مداوم سازنده به عنوان حافظ منافع‌مان در ایران و كمك به محافظت و بازگردانی شهروندان آمریكایی كه به گونه‌ای نادرست در ایران زندانی شده‌اند، تشكر كرد. بحث تبادل زندانیان میان ایران و آمریكا یكی از مباحثی بوده كه همیشه به عنوان یكی از مسائل مهم اختلافی بین دو كشور مطرح بوده و با وجود خصومت‌های فراوان آمریكا علیه ایران و قطع ارتباط دو كشور، جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام كرده برای تبادل زندانیان آمادگی دارد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه كشورمان پاییز سال گذشته توپ تبادل زندانیان را در زمین آمریكا انداخت و در مطلبی نوشت: كاملا برای تبادل فراگیر زندانیان آمادگی داریم. توپ در زمین ایالات متحده است. در این مدت چندین مبادله نیز انجام شده كه در اغلب آنها سوئیس نقش میانجی را ایفا كرده است. به عنوان مثال در خرداد امسال با میانجیگری سوئیس، مایكل وایت، شهروند آمریكایی كه در ایران زندانی بود با دكتر مجید طاهری، شهروند ایرانی-آمریكایی كه در آمریكا بازداشت بود، مبادله شد. آذر سال گذشته هم دكتر مسعود سلیمانی، دانشمند ایرانی پس از مدت‌ها بازداشت در آمریكا با ژیو وانگ، دانشجوی آمریكایی كه در ایران زندانی بود مبادله شد و در سوئیس تحویل مقامات ایرانی شد و به كشور بازگشت. مرتضی مكی، كارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به نقش فعال سوئیس در مبادله زندانیان میان ایران و آمریكا به جام‌جم می‌گوید: با توجه به گفت‌وگوی تلفنی هفته گذشته وزیر خارجه سوئیس با پمپئو و تشكر وزیر خارجه آمریكا از این كشور در راستای آزادسازی زندانیان آمریكایی به نظر می‌رسد این موضوع می‌تواند ادامه داشته و در مذاكرات سوئیس در تهران نیز مطرح باشد. بر همین اساس موضوع تبادل زندانیان میان ایران و آمریكا یكی از محورهای مذاكرات وزیر خارجه سوئیس در تهران خواهد بود. علاوه‌بر این موارد، احتمالا مذاكرات درباره همكاری‌های علمی و مواردی از این قبیل نیز در دستور كار مذاكرات وزیر خارجه سوئیس در تهران خواهد بود، اما باید در نظر داشت كه باتوجه به جایگاه سوئیس در نظام جهانی و عدم قدرتمندی این كشور در عرصه بین‌الملل، نمی‌توان انتظار زیادی از سوئیس برای ایفای نقش تحول‌آفرین در مسائل مرتبط با ایران در این عرصه داشت.
احضارهای پی‌درپی سفیر سوئیس
سوئیس کشور بی‌حاشیه‌ای در عرصه بین‌المللی است و در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، وزن چندان زیادی ندارد، اما هرچند وقت یک‌بار نام سوئیس در رسانه‌های ایران مطرح می‌شود و دلیل آن‌هم چیزی نیست جز اقدامات خصمانه آمریکا-سوئیس، حافظ منافع آمریکا در ایران است و با توجه به قطع روابط تهران و واشنگتن، هرگاه اقدام خصمانه عجیب‌وغریبی از سوی آمریکا علیه ایران انجام می‌شود، سفیر سوئیس برای دریافت مراتب اعتراض ایران به وزارت خارجه کشورمان احضار می‌شود.
یکی از آخرین موارد این‌گونه ارتباط‌ها میان ایران و سوئیس، اوایل مرداد بود که جنگنده‌های آمریکایی در آسمان سوریه با نزدیک شدن به هواپیمای مسافربری کشورمان که عازم لبنان بود در مسیر حرکت این هواپیما اختلال ایجاد کردند و این اقدام و تغییر ناگهانی مسیر پرواز هواپیما باعث مجروح شدن تعدادی از مسافران این پرواز شد.
در اردیبهشت 99 نیز سفیر سوئیس در تهران به‌عنوان حافظ منافع آمریکا به وزارت خارجه فراخوانده و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به تهدیدات نیروهای آمریکایی ازجمله حضور و اقدامات غیرقانونی و بی ثبات ساز ناوگان دریایی آن کشور در نزدیکی آب‌های شمالی خلیج‌فارس و سواحل ایران طی یادداشتی جهت انعکاس به مقامات آمریکایی به وی ابلاغ شد.
در اسفند 98 هم در پی اظهارات بی‌اساس ترامپ مبنی بر مسؤول خواندن ایران در حمله به پایگاه التاجی در عراق، سفیر سوئیس در تهران به‌عنوان حافظ منافع آمریکا به وزارت خارجه احضار شد.
در دی‌ماه 98 نیز پس از جنایت آمریکا در ترور سردار حاج قاسم سلیمانی، کاردار سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در خصوص مواضع مقامات آمریکا در مورد تحولات عراق به وزارت خارجه احضار و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به اظهارات جنگ طلبانه و ناقض منشور ملل متحد مقامات آمریکایی به حافظ منافع آن کشور ابلاغ شد.
پس‌ازاین ماجرا و در پی تهدید ترامپ برای حمله به مراکز فرهنگی ایران بار دیگر سفیر سوئیس در تهران به وزارت خارجه احضار شد.
آبان 98 و حمایت آمریکا از اغتشاشگران، مقطع دیگری بود که سفیر سوئیس به وزارت خارجه احضار شد.
البته سیاهه این احضارها بسیار بلندبالاست و در قالب یک گزارش نمی‌گنجد و این چند مورد، مشتی نمونه خروار است.
هرگونه میانجیگری میان ایران و آمریکا محکوم به شکست است
حسین نوش‌آبادی/ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران است و به همین دلیل موضوع میانجیگری این کشور در روابط ایران و آمریکا می‌تواند یکی از دلایل سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران باشد. البته موضوع میانجیگری جدید نیست و برخی کشورها همواره تلاش داشتند تا به نوعی واسطه میان ایران و آمریکا باشند، اما حقیقت این است که آمریکا به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست. این کشور به اصول و موازین بین‌المللی نیز پایبند نیست، بنابراین در شرایط فعلی هر نوع مذاکره‌ای با این کشور عبث و بیهوده است.
اگر این کشور در واقع به دنبال مذاکره بود، می‌توانست در برجام حسن‌نیت خود را نشان دهد و به تعهداتش طبق این توافق عمل نماید.
این در حالی است که آمریکا با خباثت ذاتی،گستاخی و روحیه قدرت‌طلبی که دارد همیشه تلاش کرده به دیگر کشورها از جمله ایران نگاهی از بالا داشته باشد و طبیعتا چنین نگاهی ما را در مذاکرات احتمالی در شرایط سختی قرار می‌دهد.
بنابراین تاکید می‌کنم که آمریکا قابل اعتماد نیست، چرا که امتحان خود را پس داده و بارها ثابت کرده که به قوانین پایبند نیست.
آمریکا طی ماه‌های اخیر درصدد افزایش فشار بر ایران برآمده و همان‌طور که دیدیم در جهت استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران رایزنی‌های بسیاری با دیگر کشورها داشت، اما در این مسیر ناکام مانده و حتی هم‌پیمانانش نیز این کشور را همراهی نکرده و تلاش آمریکا برای بازگرداندن مکانیسم ماشه را خلاف عرف و قوانین بین‌المللی اعلام کردند.
به همین دلیل ممکن است این کشور به دلیل این ناکامی‌ها، دوباره کشوری را در روابط خود با ایران به عنوان میانجی بفرستد که به نظر می‌رسد این اقدامش نیز نتیجه‌ای در بر نداشته باشد.
در عین حال جمهوری اسلامی ایران در چارچوب منافع مشترک و حفظ حقوق خود با دیگر کشورها از جمله سوئیس ارتباط دارد و از توسعه این‌گونه روابط استقبال می‌کند.
در همان روزها ماركوس لایتنر، سفیر سوئیس در تهران كه در اقدامی نمایشی در مقابل دوربین در حال باز كردن بسته‌های دارویی واردشده به ایران بود، تاكید كرد: ما همكاری نزدیكی با مقامات ایرانی، آمریكایی و نیز شركت‌های سوئیسی داشتیم و این مساله از اهمیت حیاتی برخوردار بود. وزارت خزانه‌داری آمریكا به بانك‌های سوئیسی تضمین می‌دهد تا این معاملات را انجام دهند. ما به شكل قابل ملاحظه‌ای در این ساز و كار سرمایه‌گذاری كردیم و می‌خواهیم اطمینان یابیم اقلامی كه در این چارچوب منتقل می‌شود، به دست نیازمندان می‌رسد. وزارت خزانه‌داری آمریكا نیز در بیانیه‌ای اجرایی شدن سازوكار بشردوستانه سوئیس با ایران را تایید كرد و مدعی شد که خواستار رسیدن مواد غذایی، دارویی و دیگر كالاهای بشردوستانه به ایران است.
همچنین برایان هوك، نماینده ویژه آمریكا در امور ایران نیز مدعی شد که اولین محموله این سازوكار شامل داروهای سرطان و داروهای مورد نیاز برای پیوند اعضا، به ایران ارسال شده است.
به دنبال چنین ادعاهایی در همان مقطع عبدالناصر همتی، رئیس‌كل بانك مركزی در واكنش به خبر راهاندازی كانال مبادله دارو و كالاهای كشاورزی از طریق سوئیس گفت: داروی مبادله‌شده با پیگیری و درخواست سفارت ایران در سوئیس و در حد 5/2 میلیون دلار، آن هم از طریق منابع موجود بانك مركزی نزد یك بانك سوئیسی و از طریق شركت‌های سوئیسی بوده است. همتی با اشاره به كارشكنی مداوم آمریكایی‌ها در نقل و انتقال منابع برای مبادلات كالاهای اساسی و دارو، تأكید كرد: اگر آمریكایی‌ها واقعا مدعی همراهی برای تأمین دارو و كالاهای كشاورزی هستند، باید مكانیزم بانكی برای انتقال و تأمین منابع خرید كالاهای اساسی را فراهم سازند. رئیس‌كل بانك مركزی صرف انجام مكانیزم فنی مبادله بدون امكان انتقال منابع را كافی ندانست و فراهم‌سازی مكانیزم انتقال منابع و تأمین مالی آن را معیار مهمی برای ارزیابی صحت ادعای آمریكایی‌ها اعلام كرد.
در نمایشی و بی‌تاثیر بودن كانال مالی سوئیس محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز در سخنانی كه روز پنجشنبه در نشست اعضای شورای توسعه و برنامه‌ریزی همدان داشت، گفت: شدیدترین مرحله تحریم‌ها كه در گذشته علیه كشورها اعمال شده بود، نفت در برابر غذا بود. اما الان در شرایطی هستیم كه این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یك قطره نفت را نمی‌دهند و اگر هم به فروش می‌رسد كاری كرده‌اند كه امكان تبادل مالی نباشد.
بر همین اساس یكی از محورهای رایزنی وزیر خارجه سوئیس در تهران می‌تواند در ارتباط با یافتن راه‌حل‌هایی برای انجام معاملات بیشتر در قالب ساز و كار مالی سوئیس باشد.
این موضوعی است كه طبیعتا در سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت، بویژه این‌كه سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریكا در ایران، از فشارها و كارشكنی‌های آمریكا درخصوص تعاملات تجاری و اقتصادی با ایران آگاه است. براساس خبری هم كه روز پنجشنبه منتشر شد، وزیر خارجه سوئیس پیش از سفر به تهران با مایك پمپئو، وزیر خارجه آمریكا به صورت تلفنی گفت‌وگو كرده است. وزیر خارجه سوئیس در صفحه توییترش گفت‌وگو درباره كانال تبادل كالاهای بشردوستانه به ایران را یكی از محورهای رایزنی با وزیر خارجه آمریكا عنوان كرد.
مرتضی مكی، كارشناس مسائل اروپا در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: شاید موضوع فعال شدن كانال مالی بین ایران و سوئیس، مهم‌ترین موضوع در این سفر باشد و در این مسیر، سوئیس جدی‌تر و عملیاتی‌تر از اتحادیه اروپا است.
به اعتقاد مكی، با توجه به نقشی كه سوئیس در عرصه بین‌المللی به عنوان محوریت بانك‌های جهانی دارد، بیش از كشورهای دیگر می‌تواند كار نقل و انتقال پول ایران را انجام داده و به این ترتیب به ایران كمك كند.
احتمال دور از ذهن
سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران از بعد دیگری نیز در روزهای اخیر مورد توجه قرار گرفته كه بحث آوردن پیغامی از سوی واشنگتن و احتمال مذاكره میان ایران و آمریكا است؛ احتمالی كه تقریبا در شرایط فعلی غیرممكن به نظر می‌رسد.
با این وجود و با توجه به صحبت‌هایی كه هفته قبل سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه داشت و از آمادگی كشورش برای میانجیگری میان ایران و آمریكا صحبت كرد، بار دیگر برخی از افراد و جریان‌هایی كه در ایران هنوز امیدشان به حل مشكلات از طریق مذاكره ایران و آمریكاست، موج جدیدی از گمانه‌زنی‌ها مبنی بر احتمال ایجاد كانال میان تهران و واشنگتن را به‌راه انداختند.
اما جمهوری اسلامی ایران پیش از این موضع قاطع خود را درخصوص مذاكره با آمریكا اعلام كرده و قطعا در شرایط فعلی كه هرگونه مذاكره با آمریكا می‌تواند پاس گلی به ترامپ در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریكا باشد، تغییری در موضع خود ایجاد نكرده است. دیروز هم محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در واكنش به پیشنهاد اخیر وزیر خارجه روسیه مبنی بر آمادگی این كشور برای میانجی‌گیری بین ایران و آمریكا گفت: ما با آمریكایی‌ها بنای مذاكره نداریم و خیلی روشن موضع‌مان را اعلام كرده‌ایم.
وی افزود: ما اعلام كردیم كه اگر آمریكایی‌ها به اشتباهات خود پی بردند و فهمیدند كه در قبال ایران راه غلطی را از طریق تحریم‌ها پیش گرفته‌اند، این را با شهامت اعلام كنند و بگویند ما اشتباه كردیم. رئیس دفتر رئیس‌جمهور با بیان این مطلب كه تنها آقای لاوروف نبوده كه این پیشنهاد را داده و كشورهای دیگری نیز تلاش كردند تا برای این مساله راه‌حلی پیدا كنند، تصریح كرد: آمریكایی‌ها باید به برجام برگردند و در چارچوب برجام صحبت كنند. در غیر این‌صورت، هر اقدام دیگری باشد، نتیجه نمی‌دهد.
رایزنی برای تبادل زندانیان
یكی از محورهای دیگر سفر وزیر خارجه سوئیس به تهران، رایزنی برای تبادل زندانیان میان ایران و آمریكاست. به گزارش ایسنا به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت خارجه آمریكا، مورگان اورتاگوس سخنگوی وزارت خارجه سوئیس در بیانیه‌ای با اشاره به رایزنی تلفنی كاسیس با مایك پمپئو، وزیر خارجه آمریكا، نوشت: وزیر خارجه، پمپئو از وزیر خارجه، كاسیس به خاطر نقش مداوم سازنده به عنوان حافظ منافع‌مان در ایران و كمك به محافظت و بازگردانی شهروندان آمریكایی كه به گونه‌ای نادرست در ایران زندانی شده‌اند، تشكر كرد. بحث تبادل زندانیان میان ایران و آمریكا یكی از مباحثی بوده كه همیشه به عنوان یكی از مسائل مهم اختلافی بین دو كشور مطرح بوده و با وجود خصومت‌های فراوان آمریكا علیه ایران و قطع ارتباط دو كشور، جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام كرده برای تبادل زندانیان آمادگی دارد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه كشورمان پاییز سال گذشته توپ تبادل زندانیان را در زمین آمریكا انداخت و در مطلبی نوشت: كاملا برای تبادل فراگیر زندانیان آمادگی داریم. توپ در زمین ایالات متحده است. در این مدت چندین مبادله نیز انجام شده كه در اغلب آنها سوئیس نقش میانجی را ایفا كرده است. به عنوان مثال در خرداد امسال با میانجیگری سوئیس، مایكل وایت، شهروند آمریكایی كه در ایران زندانی بود با دكتر مجید طاهری، شهروند ایرانی-آمریكایی كه در آمریكا بازداشت بود، مبادله شد. آذر سال گذشته هم دكتر مسعود سلیمانی، دانشمند ایرانی پس از مدت‌ها بازداشت در آمریكا با ژیو وانگ، دانشجوی آمریكایی كه در ایران زندانی بود مبادله شد و در سوئیس تحویل مقامات ایرانی شد و به كشور بازگشت. مرتضی مكی، كارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به نقش فعال سوئیس در مبادله زندانیان میان ایران و آمریكا به جام‌جم می‌گوید: با توجه به گفت‌وگوی تلفنی هفته گذشته وزیر خارجه سوئیس با پمپئو و تشكر وزیر خارجه آمریكا از این كشور در راستای آزادسازی زندانیان آمریكایی به نظر می‌رسد این موضوع می‌تواند ادامه داشته و در مذاكرات سوئیس در تهران نیز مطرح باشد. بر همین اساس موضوع تبادل زندانیان میان ایران و آمریكا یكی از محورهای مذاكرات وزیر خارجه سوئیس در تهران خواهد بود. علاوه‌بر این موارد، احتمالا مذاكرات درباره همكاری‌های علمی و مواردی از این قبیل نیز در دستور كار مذاكرات وزیر خارجه سوئیس در تهران خواهد بود، اما باید در نظر داشت كه باتوجه به جایگاه سوئیس در نظام جهانی و عدم قدرتمندی این كشور در عرصه بین‌الملل، نمی‌توان انتظار زیادی از سوئیس برای ایفای نقش تحول‌آفرین در مسائل مرتبط با ایران در این عرصه داشت.
احضارهای پی‌درپی سفیر سوئیس
سوئیس کشور بی‌حاشیه‌ای در عرصه بین‌المللی است و در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، وزن چندان زیادی ندارد، اما هرچند وقت یک‌بار نام سوئیس در رسانه‌های ایران مطرح می‌شود و دلیل آن‌هم چیزی نیست جز اقدامات خصمانه آمریکا-سوئیس، حافظ منافع آمریکا در ایران است و با توجه به قطع روابط تهران و واشنگتن، هرگاه اقدام خصمانه عجیب‌وغریبی از سوی آمریکا علیه ایران انجام می‌شود، سفیر سوئیس برای دریافت مراتب اعتراض ایران به وزارت خارجه کشورمان احضار می‌شود.
یکی از آخرین موارد این‌گونه ارتباط‌ها میان ایران و سوئیس، اوایل مرداد بود که جنگنده‌های آمریکایی در آسمان سوریه با نزدیک شدن به هواپیمای مسافربری کشورمان که عازم لبنان بود در مسیر حرکت این هواپیما اختلال ایجاد کردند و این اقدام و تغییر ناگهانی مسیر پرواز هواپیما باعث مجروح شدن تعدادی از مسافران این پرواز شد.
در اردیبهشت 99 نیز سفیر سوئیس در تهران به‌عنوان حافظ منافع آمریکا به وزارت خارجه فراخوانده و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به تهدیدات نیروهای آمریکایی ازجمله حضور و اقدامات غیرقانونی و بی ثبات ساز ناوگان دریایی آن کشور در نزدیکی آب‌های شمالی خلیج‌فارس و سواحل ایران طی یادداشتی جهت انعکاس به مقامات آمریکایی به وی ابلاغ شد.
در اسفند 98 هم در پی اظهارات بی‌اساس ترامپ مبنی بر مسؤول خواندن ایران در حمله به پایگاه التاجی در عراق، سفیر سوئیس در تهران به‌عنوان حافظ منافع آمریکا به وزارت خارجه احضار شد.
در دی‌ماه 98 نیز پس از جنایت آمریکا در ترور سردار حاج قاسم سلیمانی، کاردار سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در خصوص مواضع مقامات آمریکا در مورد تحولات عراق به وزارت خارجه احضار و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به اظهارات جنگ طلبانه و ناقض منشور ملل متحد مقامات آمریکایی به حافظ منافع آن کشور ابلاغ شد.
پس‌ازاین ماجرا و در پی تهدید ترامپ برای حمله به مراکز فرهنگی ایران بار دیگر سفیر سوئیس در تهران به وزارت خارجه احضار شد.
آبان 98 و حمایت آمریکا از اغتشاشگران، مقطع دیگری بود که سفیر سوئیس به وزارت خارجه احضار شد.
البته سیاهه این احضارها بسیار بلندبالاست و در قالب یک گزارش نمی‌گنجد و این چند مورد، مشتی نمونه خروار است.
هرگونه میانجیگری میان ایران و آمریکا محکوم به شکست است
حسین نوش‌آبادی/ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران است و به همین دلیل موضوع میانجیگری این کشور در روابط ایران و آمریکا می‌تواند یکی از دلایل سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران باشد. البته موضوع میانجیگری جدید نیست و برخی کشورها همواره تلاش داشتند تا به نوعی واسطه میان ایران و آمریکا باشند، اما حقیقت این است که آمریکا به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست. این کشور به اصول و موازین بین‌المللی نیز پایبند نیست، بنابراین در شرایط فعلی هر نوع مذاکره‌ای با این کشور عبث و بیهوده است.
اگر این کشور در واقع به دنبال مذاکره بود، می‌توانست در برجام حسن‌نیت خود را نشان دهد و به تعهداتش طبق این توافق عمل نماید.
این در حالی است که آمریکا با خباثت ذاتی،گستاخی و روحیه قدرت‌طلبی که دارد همیشه تلاش کرده به دیگر کشورها از جمله ایران نگاهی از بالا داشته باشد و طبیعتا چنین نگاهی ما را در مذاکرات احتمالی در شرایط سختی قرار می‌دهد.
بنابراین تاکید می‌کنم که آمریکا قابل اعتماد نیست، چرا که امتحان خود را پس داده و بارها ثابت کرده که به قوانین پایبند نیست.
آمریکا طی ماه‌های اخیر درصدد افزایش فشار بر ایران برآمده و همان‌طور که دیدیم در جهت استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران رایزنی‌های بسیاری با دیگر کشورها داشت، اما در این مسیر ناکام مانده و حتی هم‌پیمانانش نیز این کشور را همراهی نکرده و تلاش آمریکا برای بازگرداندن مکانیسم ماشه را خلاف عرف و قوانین بین‌المللی اعلام کردند.
به همین دلیل ممکن است این کشور به دلیل این ناکامی‌ها، دوباره کشوری را در روابط خود با ایران به عنوان میانجی بفرستد که به نظر می‌رسد این اقدامش نیز نتیجه‌ای در بر نداشته باشد.
در عین حال جمهوری اسلامی ایران در چارچوب منافع مشترک و حفظ حقوق خود با دیگر کشورها از جمله سوئیس ارتباط دارد و از توسعه این‌گونه روابط استقبال می‌کند.
