شهردار؛ كلیدداری كه اختیار ندارد
یادداشت: مهرداد مال عزیزی کارشناس شهری
حدود سه دهه است كه شهرداریهای پایتخت انتظار حضور در جلسات هیات دولت را دارند، استدلالشان هم این است كه كار در شهرداری پایتخت كمتر از یك وزارتخانه نیست. هرچند این ادعا اساسی ندارد و هیات دولت همانطور كه از نامش برمیآید محل حضور وزرای دولت است و دلیلی ندارد شهردار یك كلانشهری مثل پایتخت در آن حضور داشته باشد. با این استدلال باید همه شهردارهای شهرهای مختلف در جلسات شورای اداری حضور داشته باشند. ضمن اینكه این حضور به نوعی مرسوم است و تابع قانون نیست. اما این ماجرا دال بر یك ضعف است، اینكه لایحه مدیریت یكپارچه شهری كه قرار بود 23 وظیفه دستگاههای دولتی وزارتخانهای را به شهرداریها واگذار كند تقریبا سه دهه است كه مسكوت گذاشته شدهاست. طبق این لایحه 23 وظیفه ادارههای مختلف ازجمله، آب، برق، گاز و... در شهرها باید به مدیریت شهری واگذار شود. چون این اتفاق نیفتاده است شهرداری لازم میداند كه در جلسات هیات دولت حضور داشته باشد. اتفاقا تاثیر این تنشها در همین نكته نهفته است نه اختلافهای رسانهای مبنی بر عدم حضور شهردار تهران در جلسات هیات دولت. وزارت كشور سالهاست كه تلاش دارد مدیریت شهری را یكپارچه كند. مصداق بارز این تلاش در نبود هماهنگی ادارههای مختلف شهر به آشكار دیده میشود، اینكه اداره گاز خیابانی را برای گازرسانی حفر میكند، شهرداری آن را آسفالت میكند، روز بعد اداره آب آن را حفر میكند! با مدیریت یكپارچه چنین اتفاقی دور از ذهن است. این ضعف باعث انجام موازیكاری شهرداریها با ادارههای مختلف شده است؛ دوبارهكاریهای فراوان و صرف هزینههای بیجهت. شهرداریها یك نهاد خدماترسان عمومیاند و بهنوعی سازمانی مردمنهاد محسوب میشوند. اما دولتها به این شكل نیستند و مصوبات و ردیف بودجهای دارند. درصورتیكه شهرداریها ردیف بودجه دولتی ندارند و عموما این ردیف بودجه جاری است. چون شهرداری یك نهاد عمومی است دلیلی ندارد كه برای انجام وظایفش مجبور به چانهزنیهای سیاسی با دولت شود.
شهرداری باید قائل به ماهیت خودش بودجهاش را تامین و پروژههایش را اجرایی كند. وقتی بحثها شمایلی سیاسی به خود میگیرند جایی است كه دولت به وظایف خود در قبال شهرداریها كوتاهی میكند. اگر لایحه مدیریت یكپارچه شهری سه دهه پیش تصویب میشد امروز شاید شاهد این منازعات عموما سیاسی از سوی دو طرف نبودیم. در تمام شهرهای مترقی جهان كلید شهر در دست شهرداری است، چرا كه در آن قانون حاكمیت دارد نه رفاقت و رقابت و چانهزنی و تمنا. شهرداری كه كلید در دستش هست اما اختیاری در اداره گاز ندارد دچار مشكلات فراوانی خواهد بود كه شهروندان آن را تحمل میكنند.