به مناسبت اعلام تاریخ بازنشستگی نرمافزار اینترنت اكسپلورر از ویندوز ویژگیهای نرمافزارهای محبوبی را بررسی کردهایم كه بعدها به دلایلی بازنشسته شدند
7 بازنشسته دوستداشتنی
دنیای نرمافزارها با سرعت شگفتآوری به پیش میرود. در دو دهه گذشته پیوسته نرمافزارهایی معرفی و وارد بازار شدهاند و تعدادی نیز بازنشسته و كنار گذاشته شدهاند. علتش هم این بوده كه عملكرد خوبی نداشتهاند، یا به دلایل متنوع توسعهشان متوقف شده یا گزینه بهتری جای آنها را گرفته است. معمولا بیشتر این نرمافزارها خیلی زود فراموش میشود. اما در میان آنها نرمافزارهایی است كه هنوز به یاد آوردنشان برای ما جالب و خاطرهانگیز است، زیرا فعلا هیچ نرمافزاری بهخوبی آنها عرضه نشده، یا اولین نرمافزارهایی بودند كه در زمان آشنایی با دنیای رایانه و فناوری دیجیتال با آنها آشنا شدهایم. بیش از 40 سال از راهاندازی غول رایانهای بزرگ جهان یعنی مایكروسافت میگذرد كه در پیشینه خود میراثی از نرمافزارها را بهجا گذاشته است. اخیرا مایكروسافت اعلام كرد بهزودی برنامه مرورگر اینترنت اكسپلورر نیز به جمع نرمافزارهای منقرضشده این شركت خواهد پیوست. تقریبا پنج سال پیش مایكروسافت در ویندوز 10، برنامه اِج (Edge) را به عنوان مرورگر جدید خود معرفی كرد. از همان زمان میشد حدس زد اینترنت اكسپلورر 11 آخرین نسخه ارائهشده خواهد بود تا اینكه مایكروسافت به طور رسمی اعلام كرد از 26 مرداد 1400 اینترنت اكسپلورر پس از 25 سال برای همیشه كنار گذاشته خواهد شد. به همین مناسبت سراغ نرمافزارهایی رفتهایم كه روزگاری اقبال زیادی به آنها میشد اما بعدا از صفحه روزگار محو شدند.
مایكروسافت فوتو ادیتور، برنامهای ساده و كاربردی بود كه برای ویرایش عكسهای عادی استفاده میشد. همراه با مایكروسافت آفیس 97 در سال 1379 ارائه شد و تا ویندوز ایكسپی(XP) حضور داشت. اما در مایكروسافت آفیس 2003 برنامه دیگری بهنام (Microsoft Office Picture Manager) جایگزین آن شد كه ویژگیهای اندكی برای تصحیح و ویرایش تصویر داشت. گرچه پیكچر منیجر تمام قابلیتهای فوتو ادیتور را مانند برجستهسازی تصویر، كاهش نویز، مدل رنگی RGB، گزینه دقت گاما، روتوش و پوششدهی تیره نداشت، در مقابل امكان اشتراكگذاری تصاویر از طریق ایمیل یا فرستادن مستقیم عكسها به ورد (Word)، پاور پوینت و اكسل را ممكن میكرد.
ویژگیهای اصلی پیكچر منیجر نیز شامل تصحیح رنگ، برش، برعكس كردن، تغییر اندازه تصویر و چرخش بود. ویژگیهای دیگری مثل تنظیم روشنایی، كنتراست، سایه رنگ و میزان اشباع یا غلظت رنگها، فشردهسازی تصویر و از بین بردن قرمزی چشم در عكسها از قابلیتهای پیشرفتهتر آن بود. این برنامه در سال 1392 بازنشسته شد و در حال حاضر مایكروسافت آفیس از ابزار ویرایشگر تصویر در نسخههای خود استفاده نمیكند و كاربران باید ویرایشگر تصویری مستقل بارگزاری كنند.
اگر هنوز هم با فوتو ادیتور خاطره دارید و دوست دارید از آن استفاده كنید، میتوانید از نسخه قابل حمل (Portable) آن روی درایو USB یا كارت SD استفاده كنید.
ادوبی مدیا پلیر (Adobe Media Player)
اگر فیلم جالبی را در یكی از صفحههای وب ببینیم، چرا یك نرمافزار چند رسانهای نداشته باشیم تا بتوانیم فیلمهای دلخواه خود را در آن جمعآوری و مدیریت كنیم بدون اینكه مرورگر وب، صفحه نمایش را شلوغ كند؟ این سوالی بود كه یكی از كارمندان شركت ادوبی از خودش میپرسید و به این ترتیب ادوبی مدیا پلیر در فروردین 1387 متولد شد.
ادوبی مدیا پلیر فایلهای صوتی و تصویری را در فرمتهای مختلف روی كامپیوترهای خانگی پخش میكرد و به كاربران خود اجازه میداد تا با محتوای رسانهای خود تعامل داشته باشند و آن را مدیریت كنند. همچنین به پخشكنندههای محتوا امكان ایجاد برند تجاری خود و تبلیغ آن را در محتوایشان میداد. ادوبی بههنگام تماشای فیلمها چه به صورت آنلاین و چه به صورت آفلاین، تبلیغات را پخش میكرد. بهعلاوه این پخشكننده به كاربران امكان دنبالكردن وبكستهای (پخشكنندههای صوت و تصویر به صورت اینترنتی) تولیدكنندههای مختلف را میداد تا هم به صورت آنلاین و هم پس از دانلود آفلاین تماشا كنند. صفحه اصلی گویا و ساده آن و امكان دسترسی سریع به قسمتهای مختلف مانند فیلمهای برجسته و ژانرهای محتوایی از دیگر ویژگیهای خوب این اپلیكیشن بودند كه در 25 شهریور 1389 بازنشسته شد.
گوگل پلاس (+ G یا + Google)
گوگل پلاس چهارمین تلاش گوگل برای ساخت شبكهای اجتماعی پس از سه تجربه چندان ناموفق و كنار گذاشتن گوگل فرند كانكت (Google Friend Connect) در 1390، اوركات (Orkut) در سال 1393 و گوگل باز (Google Buzz) در 1398 بود. گوگل پلاس در ابتدای راهاندازی از تیر 1390 شبكه اجتماعی برای رقابت با دیگر شبكههای اجتماعی مانند فیسبوك و پیوند با دیگر محصولات گوگل مثل یوتیوب، گوگل درایو (Google Drive)، جیمیل، نقشه و تقویم گوگل بود. اما كمكم تبدیل به محصولی جانبی برای ثبتنام در دیگر سرویسهای گوگل شد. به همین دلیل در سالهای ابتدایی تعداد كاربران فعال آن بهشدت رشد كرد اما زمان میانگینی كه هر كاربر در این وبگاه میگذاراند كسر كوچكی در مقایسه با شبكههای اجتماعی رقیب بود. برای مقایسه از همان ابتدا این مقدار در گوگل پلاس 3/3 دقیقه و در فیسبوك 7ساعت و نیم بود.
این پیامرسان قابلیتهایی مانند ارسال عكس، میزگردها، گروههای مختلف دوستانه (Circles)، گپ متنی و ویدئویی به نام هنگاوتس (Hangouts)، رویدادها، برچسبگذاری موقعیت مكانی و... داشت. تا اینكه در بهمن 97 بازنشسته شد. علتش تعامل اندك كاربران با آن (90 درصد كاربران كمتر از پنج ثانیه از این وبگاه استفاده میكردند)؛ سختی برآوردهكردن انتظارات كاربران و همچنین تشخیص نقصی در رابط با برنامهنویسی (API) بود كه میتوانست اطلاعات خصوصی كاربران را فاش كند. اما با این حال نشریه والاستریت ژورنال (Wall Street Jounal) در مقالهای مدعی شد كه در فروردین 97 اطلاعات 500 هزار كاربر مثل نام، نشانی ایمیل، آدرس، شغل، سن و جنسیت فاش شده است. اما گوگل بهدلیل فشارهای نظارتی و جلوگیری از خدشهدار شدن اعتبارش آن را مخفی نگه داشت.
گوگل ریدر (Google Reader)
با گسترش استفاده از اینترنت نویسندهها، عكاسان و خبرنگاران زیادی شروع به فعالیت وبلاگ نویسی كردند. با رشد وبلاگها، یافتن و دنبالكردن محتواهای خوب كار سختی به نظر میرسید و نیاز به بستری احساس میشد كه محتوای مورد نظر ما را از میان وبلاگها و وبسایتها جستوجو و جمعآوری كند.
گوگل ریدر، برنامهای تحت وب و ابزاری كاربردی برای پیگیری اخبار و اطلاعات بود كه توسط گوگل در مهر 1384 عرضه شد و كمكم جایگاه خود را بین كاربران بهعنوان بستری برای خبرخوانی به دست آورد. امكان دستهبندی، تگگذاری، اشتراكگذاری با دیگران، مرور اجمالی چند مورد به طور همزمان، افزودن محتوای ویدئویی از یوتیوب و گوگلویدئو (Google Video)، جستوجو در تمام فیدها، ستارهدار كردن آیتمها و بارگیری آیتمها و خواندن آنها به صورت آفلاین از قابلیتهای این نرمافزار بودند.
یاهو مسنجر (Yahoo! Messenger یا Y!M)
یاهو مسنجر از قدیمیترین و از اولین برنامههای پیامرسان جهانی بود كه پس از 20 سال بازنشسته شد. این سرویس در ابتدا با نام Yahoo! Pager در اسفند 1376 راهاندازی شد و سال بعد به یاهو مسنجر تغییر نام داد. كاربران میتوانستند با یك شناسه یاهو (Yahoo ID) در آن عضو شوند و به دیگر سرویسهای یاهو مثل «یاهو میل» دسترسی داشته باشند. امكان ارسال صدا، فایل، استفاده از وبكم، سرویس پیامرسان متنی و اتاقهای گفتوگو (چَتروم) از ویژگیهای مختلف این پیامرسان نوستالژیك بودند.
یاهو مسنجر تا سال 88 نزدیك به 123 میلیون كاربر داشت اما با ورود تلفنهای هوشمند و پلتفرمهای پیامرسان فوری مانند واتساپ و فیسبوك مسنجر (Facebook Messenger) توانستند از آن پیشی گیرند و این سرویس در تیر 97 پایان كار خود را اعلام كرد. یاهو دلیلی برای توضیح پایان كار این پیامرسان ارائه نداد اما با توجه به تعداد زیاد پیامرسانهای محبوب در بازار، میتوان حدس زد احتمالا رقابت دشوار بوده است. شركت یاهو پس از یاهو مسنجر، سرویس جدید دیگری را با نام یاهو توگِدر (Yahoo Together) به بازار معرفی كرد كه این سرویس نیز یك سال بعد تعطیل شد. در اواخر دهه 70 شمسی بهدلیل رایگان بودن و آسانی استفاده از آن، یاهو مسنجر به یك نرمافزار محبوب، نهتنها بین عموم مردم بلكه بین تجار نفت و بازارهای مالی تبدیل شده بود و راه ارتباطی اصلی بین آنها بود.
كوتاهكننده لینك گوگل (Google URL Shortener یا goo.gl)
كوتاه كردن نشانی وب یكی از ترفندهای شبكه جهانی اینترنت است كه در آن آدرسهای طولانی وب كوتاهتر میشود و همچنان شما را مستقیم به صفحه مقصد هدایت میكند. با استفاده از كوتاهكنندههای لینك علاوهبر زیباتر شدن لینك، تعداد كاراكترهای پیامهای متنی كمتر میشود و برای یادداشت كردن نشانی وب از روی یك منبع چاپشده، راحتتر است.
goo.gl سرویس كوتاهكننده لینك گوگل بود كه از آذر 1388 در ابتدا به صورت نوار ابزاری در بالای صفحهی گوگل استفاده میشد و در شهریور 1389 به صورت وبگاهی جداگانه درآمد. كاربران با ورود به حساب گوگل خود میتوانستند به فهرست لینكهایی دسترسی داشته باشند كه پیشتر كوتاه كرده بودند. بهعلاوه تجزیه و تحلیل بیوقفه اطلاعات شامل ترافیك در طول زمان، بهترین بازدیدكنندهها و پروفایل آنها ثبت میشد. برای حفظ امنیت، گوگل سیستم اسپم خودكار مانند فناوری فیلترینگ استفاده شده در جیمیل را هم اضافه كرده بود. گوگل به قصد جایگزینی این سرویس با سرویس فایربیس پویا لینك (FDL سرواژه Firebase Dynamic Links)، سرویس كوتاهكننده لینك خود را در فروردین 1398 بازنشسته كرد. ولی پیوندهایی كه پیشتر با این سرویس ایجاد شدهاند، همچنان به مقصد قبلی خود هدایت میشوند. FDLها نشانیهای وب هوشمندی است كه به شما امكان هدایت مخاطبتان را به هر مكانی چه در iOS یا اندورید یا برنامههای وب قرار میدهد.
مایكروسافت پینت (Microsoft Paint)
پینت از اولین ویرایشگرهای گرافیكی است كه اولین نسخه آن با اولین نسخه ویندوز (ویندوز 1.0) در آبان 1364 عرضه شد و تا به امروز در تمام نسخههای ویندوز مایكروسافت وجود داشته است. به دلیل سادگی استفاده از آن، از همان اول به یكی از پركاربردترین برنامههای ویندوز تبدیل شد و هنوز هم برای ویرایشهای ساده تصاویر استفاده میشود. این برنامه ساده گرفیكی رایانهای دارای دو حالت رنگی و دو رنگ سیاه - سفید است و فایلها را در فرمتهای BMP (Windows bitmap)، JPEG، GIF، PNG و TIFF باز و ذخیره میكند. بهعلاوه دارای چند عملكرد مثل حالت تمبر (stamp mode)، حالت دنباله كشیدن (trail mode)، اشكال منظم و تصاویر متحرك است كه در بخش كمك (help) به آنها اشارهای نشده است.
مایكروسافت از مرداد 1396، پینت را به فهرست قابلیتهای منسوخشده ویندوز اضافه و اعلام كرد كه پینت دیگر به صورت پیش فرض روی ویندوز نصب نخواهد شد و از فروشگاه مایكروسافت (Microsoft Store) به صورت مستقل و رایگان قابل دانلود است. گرچه بعدا در ویندوز 10، همچنان پینت و در كنار آن Paint 3D قرار گرفت. Paint 3D نسخه بهروزرسانیشده پینت نبوده و امکان ساخت و ویرایش مدلها و تصاویر سهبعدی را فراهم میكند.
مایكروسافت هنوز زمان رسمی حذف پینت را مشخص نكرده ولی چه كاربران ویندوز از این موضوع خوشحال شوند یا ناراحت، تاریخ بازنشستگی پینت که یکی از قدیمیترین نرمافزارهاست، لحظه مهمی در تاریخ ویندوز خواهد بود.