سینمای ایران تا اینجا كه 7 ماه از سال گذشته، 71 جایزه از جشنوارههای ریز و درشت جهانی دریافت كرده است
بـازار داغ جـوایــز پلاستیکی
چه كسی است كه از جایزه و تحسین بدش بیاید؟ به ویژه اینكه اهل سینما باشد كه اساسا ذات و ماهیتش با دیدهشدن عجین است. برپایی و برگزاری انبوه جشنوارهها و مراسم سینمایی و رقابت برای دریافت جوایز و برگزیدهشدن، بخش مهمی از شور و حال جهان پرزرق و برق سینماست. در این میان حضور در جشنوارههای جهانی به ویژه آنها كه معتبرتر و مشهورتر باشند، خواهان بیشتری هم دارد. البته هرچقدر جشنوارهها نامآشناتر و بزرگتر باشند، شرایط و امكان حضور در آنها سختتر و پیچیدهتر است و هر فیلمی موقعیت و بخت شركت در این رویدادها را ندارد. به جز جشنوارههای واقعا مهم و اسم و رسمدار كه تعدادشان به زحمت از انگشتان دو دست بیشتر است، بیشتر جشنوارهها از اهمیت كمتری برخوردارند. تعداد رویدادهای گمنام و بیاسم و رسم به قدری زیاد است كه حتی شمارش آنها را به كار سختی بدل میكند. همه این جشنوارهها به خوراك سینمایی نیاز دارد و انبوه تولیدات سینمایی در جهان، چنین نیازی را تامین میكند. طبیعی است اگر افتخاری هم باشد بیشتر مربوط به كسب جایزه و حضور در جشنوارههای مشهور و معتبر است. این افتخار در جشنوارههایی با درجههای كمتر اهمیت هم به هرحال و تا حدودی وجود دارد و میتوان دست روی مواردی چون دیپلماسی فرهنگی، افتخارآفرینی، دستاورهای مالی و بحث اقتصادی و... گذاشت. اما این موارد درباره جشنواره بینام و نشان و گمنام رنگ میبازد و شاید دیگر چندان نتوان درباره افتخار و اعتبار صحبت كرد و تنها شاید بحث مالی یا كسب اعتبار جعلی یا به هر قیمتی مطرح باشد. سینمای ایران جایگاه معتبری در سینمای جهان به ویژه در فضای جشنوارهای دارد و معمولا یك پای ثابت جشنوارههای جهانی است. افتخارات زیادی در طول سالها نصیب سینمای ایران شده، در عین حال حضورها و افتخارات كماهمیت و نهچندان مهم هم كم نداشتهایم، جشنوارههایی كه كمتر كسی نام آنها را شنیده یا از سازوكار و رویكردشان باخبر است. فیلمهای ایرانی امسال هم به سیاق سالهای گذشته در جشنوارههای ریز و درشت جهانی شركت و جوایزی دریافت كردهاند. با این تفاوت مهم كه به دلیل شیوع كرونا برخی جشنوارهها برگزار نشده و این باعث شد هم با تعداد رویدادهای رقابتی كمتری روبهرو باشیم و هم طبیعتا افتخارآفرینی و تعداد جوایز كسبشده، بهمراتب كمتر از سالهای گذشته باشد. سرانگشتی كه حساب كردیم، تا اینجای سال و با گذشت هفت ماه، سهم سینمای ایران (فیلم سینمایی، فیلم كوتاه، فیلم مستند و انیمیشن) 71 جایزه بوده است. البته اینها صرفا جوایزی است كه در رسانهها اطلاعرسانی شده است. به جز این تعداد احتمالا خبر دریافت برخی جوایز هم مطرح نشده، البته قطعا جایزه اگر مهم و معتبر بوده خبر آن هم رسانهای شده است. بنابراین این عدد چندان هم دور از واقعیت نیست و میتوان آن را به عنوان یك رقم حدودی درنظر گرفت.
10 فیلم سینمایی ایرانی تا این نوبت از سال توانستند درمجموع 15 جایزه به دست بیاورند. مهمترین جوایز سینمای ایران تا اینجا از جشنواره معتبر ونیز به دست آمده؛ هرچند اهمیت این جوایز به اندازه جوایز اصلی نیست اما به هرحال نام ونیز برای افتخار كافی است. «خورشید» مجید مجیدی با نگاه انسانی و شاعرانه به كودكان كار -حكه موضوع و معضلی جهانی است- دیده شد و جوایز بهترین بازیگر نوظهور (مارچلو ماسترویانی) و جایزه فانوس جادویی را در بخش جنبی به دست آورد. فیلمهای «جنایت بیدقت» شهرام مكری و «دشت خاموش» علی بهرامی هم به ترتیب جایزه بهترین فیلمنامه اورجینال و بهترین فیلم بخش افقها را دریافت كردند. به نظر میرسد بخشی از دلایل موفقیت این دو فیلم، فارغ از وجوه و امتیازات فنی آنهاست و به ویژه درباره
دشت خاموش شاید روایت طرح دشواریها و چالشهای محیط كارگری در ایران كه در این چند وقت اخیر معمولا حاشیهساز بوده هم در انتخاب و برگزیدهشدن اثر دخیل بود. جالب این كه این فیلم مورد پذیرش و تایید هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر قرار نگرفت و شهرام مكری هم اصلا فرم جشنواره فیلم فجر را پر نكرد و حتی این احتمال وجود دارد كه نمایش این فیلم در ایران با چالشهایی روبهرو باشد.
از مهمترین فیلمهای سینمای ایران كه امسال برنده جایزه جهانی شد یكی هم متری شیش و نیم سعید روستایی است كه روز گذشته جایزه بزرگ نهمین دوره جشنواره فیلم بوردو فرانسه را به دست آورد. به جز فیلم خورشید كه تا اینجا دو جایزه دریافت كرده، فیلمهای «بیگاه» ساخته پویا اشتهاردی و «یلدا» ساخته مسعود بخشی و «درخت خاموش» به كارگردانی فیصل سویسال و تولید مشترك بنیاد سینمایی فارابی هم دو جایزهای هستند.
فیلم كوتاه؛ 25 جایزه
همچون سالهای قبل پرچمدار جایزه، عرصه فیلم كوتاه است. تعدد جشنوارههای مختلف و انبوه تولیدات، نقش مهمی در كمیت همیشه بالای فیلم كوتاه دارد. فیلم كوتاه «بهتر از نیل آرمسترانگ» به كارگردانی علیرضا قاسمی و «آخر هفته» به كارگردانی آریو متوقع تا اینجا با دریافت چهار جایزه در صدر هستند و فیلم كوتاه «كلاس رانندگی» به كارگردانی مرضیه ریاحی با دریافت سه جایزه در رده دوم قرار دارد.
فیلم انیمیشن؛ 19 جایزه
هرچقدر صنعت پویانمایی ایران تقریبا نوپاست و تجربیات جدیدی انجام میدهد، اما آثار كوتاه انیمیشن ایران خلاقانه است و طرفدارانی در جهان دارد و همواره بخش مهمی از حضورها و جوایز جهانی مربوط به همین عرصه است. آثار پویانمایی تا اینجای سال با دریافت 19 جایزه جهانی بعد از فیلم كوتاه در رتبه دوم قرار دارد.
انیمیشن «ملكوت» به كارگردانی فرنوش عابدی با دریافت 8 جایزه پیشتاز است (این تعداد جوایزی است كه در رسانهها اطلاعرسانی شده، وگرنه کارگردان در گفتوگو با ما تعداد جوایز را بسیار بیشتر از این رقم میداند) و انیمیشن «گرگم و گله میبرم» به كارگردانی امیرهوشنگ معین با دریافت دو جایزه در رده دوم قرار دارد.
فیلم مستند؛ 12 جایزه
مستندها همیشه حضور پرقدرت و باكیفیتی در جشنوارههای جهانی دارند. امسال اما این آثار تا اینجا كمترین سهم را در جایزههای جهانی سینمای ایران داشته و هیچ فیلمی دو جایزه دریافت نكرده است. با این حال كیفیت غالب مستندهایی كه تا این مقطع از سال یك جایزه جهانی كسب كردهاند، طوری است كه امكان دریافت جوایز دیگر را هم در ادامه دارند.
حال و هوای جوایز
وقتی گاهی جشنوارههای بسیار معتبری چون كن، برلین و ونیز و مراسمی چون اسكار هم رنگ و بوی سیاسی پیدا میكنند و انتخاب آثار و معرفی برگزیدهها حرف و حدیثهایی به همراه دارد، دیگر وجود برخی گرایشها و رویكردها در جشنوارههای كم اهمیتتر و بینام و نشانتر هم مطرح میشود. بنابراین احتمال اینكه برخی حضورها و بعضی انتخابها و جوایز جهانی سینمای ایران با برخی اهداف از پیش تعیین شده و جهتدار جشنوارهها صورت گرفته باشد، بعید نیست. اما با نگاهی اجمالی مجموع فیلمهایی كه تا اینجای سال در جشنوارههای جهانی جایزه گرفتهاند، آثاری نبودند كه خیلی بحثانگیز و شبههدار باشند و دریافت جایزه از آنها معنی خاصی داشته باشد.
مكانیسم كنترلی نداریم
پیشتازی تقریبا همیشگی فیلم كوتاه در دریافت جوایز جهانی باعث شد سراغ سیدصادق موسوی، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران برویم كه این روزها سخت در تلاش است كه جشنواره فیلم كوتاه تهران به بهترین شكل برگزار شود. رویدادی كه آثار حاضر در آن راهی جشنوارههای جهانی میشوند و گاه جوایزی هم كسب میكنند.
بیشتر جشنوارههای جهانی كه فیلمهای ایرانی هم در آن شركت میكنند و حتی جایزه میگیرند، اسم و رسمدار نیستند. آیا لزوما هر حضور جشنوارهای و هر كسب جایزهای مساوی با افتخارآفرینی است؟
نه لزوما، ابدا اینطور نیست. چه بسا جشنوارههایی باشند كه دنبال سیاهنمایی هستند. اگر ما در برخی فیلمها فضایی منفی داشته باشیم، آنها به دنبال برجستهكردن همانها هستند.
حضور فیلمها در جشنوارههای جهانی از سوی انجمن سینمای جوانان صورت میگیرد یا خود فیلمسازان در رقابتهای جهانی شركت میكنند؟
اگر فیلمسازی بخواهد درباره پخش جهانی از او حمایت میكنیم، اما به طور طبیعی فیلمسازان از ما اجازه میگیرند كه فیلمهایشان را در جشنوارههای مختلف ارائه كنند.
احیانا به عنوان مدیر انجمن رویكردهای جشنوارههای مختلف را رصد میكنید؟
جشنوارههای فیلم كوتاه در جهان خیلی زیاد است و بیش از چند هزار جشنواره داریم. رصد آنها كار عجیب و غریبی است و نمیتوانیم كنترل كنیم كه یك فیلم به چه جشنوارههایی میرود.
راهكاری برای حضور باكیفیت در جشنوارههایی حتی حدودا مهم و باكیفیت وجود دارد؟
همه جایزهها معتبر نیست
-
اقتدار توأم با مهربانی
-
صریح و صمیمی با رئیس پلیس پایتخت
-
چرا المپیادها خاطره شدند؟
-
بنخائن در بنگوریون
-
بـازار داغ جـوایــز پلاستیکی
-
در پناه یک قلب
-
دونده سفیدپوست در دوی ماراتن
-
عجیب است که نامم در فهرست داوران ایرانی است؟!
-
همه تلاششان برای حفظ وحدت بود
-
دکتر عبدا... در تهران، سفر از حاشیه به متن
-
هراس دشمن از شکلگیری قدرت اسلامی
-
بنخائن در بنگوریون