9 ماه از شیوع ویــروس كــرونــا در ایران گذشته و هنرمندان هنرهای تجسمی همچنان میخواهند هنر نیمهجانشان را زنده نگه دارند؛ حتی با خود كرونا
دیگر تو جزئی از ما شدهای كرونا !
لابد شما هم شنیدهاید كه گاهی میگویند شیوع ویروس كرونا با همه آسیبهای اقتصادی و اجتماعی كه بهبار آورده، جان بسیاری از عزیزان ما را ستانده و فعالیتهای هنری را نیز به مانند دیگر فعالیتها دچار مشكلات خانمانبرانداز كرده، اما خوبیهایی هم دارد! شاید شما هم گاه مثل ما، از شنیدن این گزاره تسامحآلود و متساهلانه، عصبانی شدهاید كه چطور میتوان در میانه بلاهایی كه كرونا بر سرمان آوار كرده، از خوبیهایش گفت؟ كدام خوبی؟ چه بسا ما هم با كسانی كه چنین باوری را برنمیتابند، همسو و همنظر باشیم، اما این را هم باید ببینیم كه كرونا، همروزگار ماست و عجالتا گمانهزنیها درباره پایان عصر این ویروس منحوس، هیچ تاریخی را اعلام نمیكنند. بنابراین، نمیتوان در وااسفای سیاهیهای آن، گیر كرد و باید در این میان، به روزنهها نیز دست یازید. از كجا معلوم؟ شاید واقعا استقرار این ویروس در جهان، برآیندهای مثبتی هم برای ما به دنبال داشته باشد. از این ساحت كلی اگر بگذریم و به ساحاتی خردتر بپردازیم، مثلا به هنر، آیا میتوانیم پیامدهای مثبت كرونا را رصد كنیم؟ وسط نابودی بسیاری از كسب و كارهای مرتبط با هنر، در میانه تعطیلی بسیاری از مراكز فرهنگی و هنری و لغو و تعویق بسیاری از رویدادها، چطور میتوان از مزایای شیوع ویروس كرونا در جامعه حرف زد؟ ظاهرا میشود! مثلا چندی پیش هنرمندی یكی از پیامدهای مثبت شیوع ویروس كرونا را در این دیده بود كه این ویروس باعث شده بازدید از نمایشگاههایی كه دیدن آنها در انحصار عدهای خاص بود، در دسترس عموم مردم قرار بگیرد. این هنرمند براساس فعال شدن بازدید آنلاین گالریها، این را گفته بود كه حالا گالریها بازدید آنلاین را فعال كردهاند و اینگونه است كه همه به تماشای آثار دسترسی دارند. این از این. تازه، بحثی هم مطرح شده بود كه حالا وقتی نمایشگاهها در دسترس عموم قرار گرفتهاند، كار هنرمندان سختتر شده چراكه هنرمند میداند مخاطب بیشتری دارد و ناچار است با حساسیتهای بیشتری تولید كند و همین امر میتواند منجر به افزایش كیفی آثار شود. دیدید؟ از این زوایا نیز میشود به ماجرا نگاه كرد. ما عجالتا در این گزارش، رفتهایم سراغ هنرهای تجسمی و ارتباطی كه در این مدت با ماجراهای ویروس كرونا برقرار كرده است. این دسته از آثار خواستهاند به جای پذیرش تعطیلی و انزوا، عامل تعطیلی و انزوا را سوژه كار خود كنند و امید را زنده نگه دارند.
چراغ اول را در فروردینماه گالری گلستان روشن كرد؛ چراغ رویدادهایی را كه قرار بود از آن زمان تا حالا با محوریت موضوع شیوع ویروس كرونا برپا شوند. این گالری، ماجرا را با یك مسابقه در پیش گرفت و از كودكان زیر ده سال خواست تا نقاشیهایشان را با موضوع كرونا به دبیرخانه این جشنواره ارسال كنند. نهایتا هم 26 برنده این مسابقه نقاشی كه «قرنطینه» نام داشت، اعلام شدند. این برندهها از بین یك هزار اثری كه بچهها از ایران، آمریكا، فرانسه، انگلیس، قطر و عمان فرستاده بودند، انتخاب شدند. آثار هم كه خب معلوم است، به صورت آنلاین به نمایش درآمدند.
پوسترهای كویید - 19
در اردیبهشت امسال بود كه رویدادهای هنری با محوریت موضوع كرونا رونق گرفتند و چند نمایشگاه و جشنواره در این باره برپا شد. ابتدا موسسه ایده مسابقهای بینالمللی برای طراحان پوستر راه انداخت، با عنوان كووید- 19. البته فراخوان در اسفندماه منتشر شده و تعداد 579 شركتكننده
از 26 كشور جهان آثار خود را ارسال كرده بودند كه در نهایت 62 اثر از 58 هنرمند برای شركت در نمایشگاه انتخاب شدند.
گرافیك علیه كرونا
در همین ماه، فرزاد ادیبی از جمله طراحان گرافیك شناختهشده، انتشار طرحهایی را با موضوع كرونا در فضای مجازی، جدیتر دنبال كرد و در تلاش برای ارائه راهكارهایی برای مقابله با بیماری بود. او به این نتیجه رسیده بود كه پیامهای بهداشتی و پیشگیری را به زبانی ساده و قابل فهم برای مخاطب عام طراحی كند. بعد از این، او كارش را با راهاندازی پویشی، عمومیتر كرد. با اهدافی چون آگاهیبخشی به گروه كمتوجه جامعه بود و مشغول كردن گروهی از طراحان جوان كه در خانه بمانند و كار كنند و به اجتماع آگاهی بدهند. هر شب ساعت 9 آثار او و دیگرانی كه در این پویش شركت كرده بودند، در اینستاگرام با هشتگ گرافیك_علیه_كرونا منتشر میشد.
این طرحها به ما یادآوری كرد كه رسالت گرافیك همین آگاهی بخشی با تصویر است. در چنین مواقعی هیچ هنر دیگری به اندازه گرافیك نمیتواند مؤثر واقع شود. محصولاتی مثل پوستر، با شیوههای نمایشی مثل موشنگرافیك میتواند بهخوبی آگاهیبخش باشد و پیامهای بهداشتی را مفهوم و ملموس كند.
دستمالكاغذی در آمریكا، كاریكاتور در حوزه هنری
رویداد بعدی اردیبهشتماه را حوزه هنری برگزار كرد؛ مسابقهای برای كارتونیستها با عنوان «ما كرونا را شكست میدهیم». مسعود شجاعیطباطبایی كه در همین ستون سمت راست امروزمان، خبری از او میخوانید، دبیر این مسابقه بود. نزدیك به 4300 اثر از ۸۸ كشور به دبیرخانه این جشنواره رسید و آثار نیز به صورت آنلاین به نمایش درآمد. دو میلیون نفر از این آثار بازدید كردند. اگر یادتان باشد آن روزها بحث بر سر كمبود دستمال كاغذی در آمریكا و اروپا مطرح شده بود و همین باعث شده بود این ماجرا، سوژه بسیاری از آثار باشد.
آثار حقیقی در فضای مجازی
خردادماه رسید و نوبت این شده بود كه ابراهیم حقیقی، آثار عجیبی که در صفحه شخصیاش منتشر میكند را به یك نمایشگاه بیاورد. همان روزها هم ما در جامجم با او به گفتوگو نشستیم و از او پرسیدیم چه شد كه به عنوان یك طراح گرافیك رفت سراغ مشهورترین نقاشیهای جهان و آنها را با موضوع كرونا تغییر داد. با شیوع بیماری كرونا و خانهنشینی اجباری برای كنترل این بیماری، بسیاری از هنرمندان فرصت یافتند تا خلاقیتهای خود را بهكار گیرند و آثاری را به وجود آورند كه متناسب با شرایط روز و تحتتاثیر یك بیماری همهگیر بودند. در این میان بسیاری از آثار تصویری كه بهوجود آمد برگرفته از شاهكارهای تاریخ هنر بود كه برای بیشتر مردم جهان شناخته شده هستند. ابراهیم حقیقی هنرمند گرافیست، نقاش، عكاس و مدیر هنری شناختهشده، با استفاده از برترین آثار تاریخ هنر، به خلق آثاری درباره كرونا پرداخت و آنها را در گالری گلستان به نمایش گذاشت.
پای دیگر هنرمندها در كفش تجسمی
اوایل تیرماه ماجرای استفاده از ماسك جدیتر شد و از همین رو یكسری از هنرمندان با ماسكهایشان كارهایی كردند تا آنها به اثر هنری تبدیل شود و محصولش شد نمایشگاه «ماسك بزن» با نمایش 70 ماسك نقاشیشده از 70 هنرمند كه در گالری كاما برپا شد. علاوهبر حضور هنرمندان هنرهای تجسمی، حضور چند هنرمند برجسته از دیگر حوزهها مثل امیرشهاب رضویان از سینما، شهرام گیلآبادی از تئاتر و كاوه آفاق از موسیقی باعث شد آثار این نمایشگاه بیشتر دیده شود.
جشنوارهای ملی برای شهدای سلامت
در شهریور هم شاهد برگزاری جشنواره ملی عكس و پوستر با عنوان «همدلی و مشاركت مردمی در مقابله با كرونا» بودیم كه البته این رویداد تا مهرماه هم ادامه یافت. این جشنواره فرصتی برای شهروندان ایرانی ایجاد كرد تا آنچه درخصوص واكنشهای اخلاقی، همدلی و همیاری ایرانیان در مواجه با بیماری كووید - 19 را ثبت و ضبط كردهاند، با زبان هنر، مستندسازی كرده و در نمایشگاه مجازی این جشنواره در معرض دید قرار دهند. آثار با این موضوعات ارسال شد: جلوههای حضور داوطلبانه و همكاری با كادر درمان و سازمانها و نهادهای مرتبط با ویروس كرونا، جلوههای همدلی با مردم آسیبدیده از ویروس كرونا، مشاركت مردم در رعایت اصول بهداشتی در ارتباطات اجتماعی، تجلیل از كادرهای درمان و صفوف مقدم، مبارزه با اپیدمی كرونا و تجلیل از شهدای سلامت.