محمدرضا رضائیان، تهیه‌کننده جوانی است که او را با تهیه برنامه کتاب‌باز شبکه نسیم می‌شناسیم. او همزمان با برنامه كتاب‌باز كه روی آنتن شبكه نسیم دارد، مسابقه پرهیجان سیم آخر را هم تهیه و كارگردانی می‌كند كه پخش آن با اجرای رضا رشیدپور از شب پنجشنبه 15 آبان شروع شده است.با او درباره «سیم آخر» صحبت کرده‌ایم.

مسابقه سیم آخر الهام‌گرفته از یك مسابقه بین‌المللی به نام بوم است كه بسیار هم پربیننده است و در كشورهای مختلف هم اجرا شده است. چطور شما تصمیم گرفتید این مسابقه را ایرانیزه كنید و با بهره بردن از پلتفرم مسابقه خارجی، روانه آنتن شبكه سه كنید؟ مسابقه‌ای كه به لحاظ تكنولوژی هم دشواری‌های خاص خودش را داشت؟ ایده از شما بود یا شبكه؟
پیشنهاد ساخت این مسابقه از طرف من بود. برنامه اتفاق را با هدف آگاهی‌بخشی مخاطب، اسفند 98 روانه آنتن كردیم. ضمن این‌كه نمی‌خواستیم صرفا بیننده را سرگرم كنیم، بلكه در كنار جذابیت‌های برنامه، علاقه‌مند بودیم، برنامه تخصصی بی‌روح نباشد و همراه با هیجان برای مخاطب باشد. به همین دلیل ماه‌ها برنامه‌ریزی و سردبیری شد و یك گروه حرفه‌ای پای كار بود. تا این‌كه به كرونا برخورد كردیم و این ویروس مانع حضور جمعیت در برنامه بود. در حالی كه اساس برنامه شبیه سخنرانی بود و متاسفانه به خاطر ویروس كرونا و نگرانی‌های ناشی از آن نمی‌شد تماشاگر بیاوریم. به همین دلیل عملا كارایی خودش را از دست داد. البته در ماه رمضان موضوعات و محورهای دیگر را می‌خواستیم روی همان ساختار در برنامه اجرا كنیم، اما احساس كردیم با فضا همخوانی ندارد. تا این‌كه بعد از جلسه‌ای كه با مدیران شبكه سه داشتم، تاكید كردم از آنجایی كه مردم در خانه هستند و روحیه‌شان هم پایین آمده، بهتر است مسابقه‌ای تولید كنیم كه هم فضای آگاهی‌بخشی را حفظ كنیم و هم با تغییر ساختار، هیجان را بالا ببریم. در برنامه اتفاق هم می‌خواستیم ذائقه‌سازی كنیم كه نیازمند زمان و صبوری بود، مثل برنامه كتاب‌باز كه كم‌كم جای خودش را پیدا كرد. در نهایت بعد از صحبت با دوستان شبكه سه در جلسه جمع‌بندی قرار شد مسابقه سیم آخر را تولید و روانه آنتن كنیم. البته قرار شد ارائه‌ها را كوتاه كنیم و اطلاعات علمی در طول هفته پخش شود.
یعنی اطلاعات عمومی در قالب میان‌برنامه در هفته پخش می‌شود؟
بله. در قالب میان‌برنامه‌های 10 دقیقه‌ای پخش می‌شود كه این میان‌برنامه‌ها مقدمه‌ای است تا مخاطبان بیشتر با سوالات مسابقه سیم آخر آشنا شوند و شركت‌كنندگان هم از دل چنین برنامه‌ای بیرون می‌آید. علاوه‌بر آن باید تاكید كنم كه سوالات مسابقه راحت نیست و نیازمند اطلاعات عمومی فراتر از سطح عموم است. همچنین سوالات در همه حوزه‌ها اعم از علمی، اجتماعی، معارفی، ورزشی و... است.
یكی از نقدهایی كه به مسابقات تلویزیونی می‌شود، این است كه برخی مواقع شاهد هستیم شركت‌كنندگانی در مسابقه حضور پیدا می‌كنند كه اطلاعات عمومی در سطح معمولی هم ندارند و مجریان كمك می‌كنند. شما برای این‌كه درگیر چنین آسیبی نشوید، از چه راهكاری در سیم آخر استفاده می‌كنید؟
عنصر فعال و جذاب در صحنه، شركت‌كنندگان و سوالات و جواب‌هاست. البته مسابقه ایجاب می‌كند كه برخی شركت‌كنندگان نتوانند سوالات را جواب بدهند و شكست بخورند، اما این‌طور نیست كه شركت‌كنندگان راحت بتوانند راهی مسابقه سیم آخر شوند. گروه سردبیری و محتوا حتما به روی شركت‌كننده لیدر توجه می‌كنند، چون شركت‌كننده به همراه دو نفر دیگر در برنامه حضور پیدا می‌كند. به همین دلیل شركت‌كننده اصلی یا اول را صحت‌سنجی می‌كنیم و از پروتكل‌هایی كه تعریف كرده‌ایم، باید عبور كند و حداقل آگاهی‌های لازم را برای شركت در مسابقه داشته باشد.
معمولا جوایز نقدی مسابقات هم با حرف و حدیث‌های زیادی همراه می‌شود، اما با پخش دو قسمت از این مسابقه مشخص شد شما قرار نیست جایزه نقدی به شركت‌كنندگان بدهید. در این باره توضیح بدهید چطور به اجماع رسیدید؟
مبنای برگزاری مسابقات در كل دنیا روی میلیونر شدن شركت‌كنندگان است، حتی جوایز نقدی مسابقات یكی از عناصر جذابیت محسوب می‌شود. با توجه به این‌كه از همان ابتدا هدف برنامه، آگاهی‌بخشی تعریف شده، احساس كردیم اگر بخواهیم جایزه نقدی برای سیم آخر بگذاریم همسو با اهداف‌مان نخواهد بود و نمی‌خواهیم فرد شركت‌كننده یك‌شبه ره صدساله را طی كند. بنابراین جوایز مسابقه سیم آخر با روحیه كار و تلاش شركت‌كنندگان مغایرت ندارد. البته جایزه سیم آخر اندك نیست، اما باید شركت‌كنندگان مطالعات قوی داشته باشند تا از جایزه 60 میلیون اعتباری ما بهره‌مند شوند. البته این‌طور نیست كه فرد برگزیده جایزه نقدی را به خانه ببرد. جایزه ما به این صورت است كه شهریه دانشگاه یا كلاس‌های مهارتی در هر حوزه‌ای را به مدت سه سال و با همان مبلغی كه گفته‌ام، پرداخت می‌كنیم. طبق اساسنامه‌ای كه تعریف كرده‌ایم، فرد باید مراجعه به دانشگاه، كارگاه یا موسسه‌ای كه می‌خواهد مهارتی یاد بگیرد، داشته باشد و بعد از هماهنگی ما هزینه مهارت و یادگیری او را به حساب همان موسسه یا دانشگاه واریز خواهیم كرد. در واقع با این اقدام بساط میلیونر شدن را جمع كردیم.
به غیر از جایزه كدام بخش‌های دیگر را ایرانیزه كرده‌اید؟
محتوای مسابقه كاملا متفاوت و براساس آگاهی‌بخشی است. در حالی كه در مسابقه بین‌المللی بیشتر جنبه سرگرمی تعریف شده است، اما ما سعی كرده‌ایم هم مخاطبان را سرگرم كنیم و هم به دانش آنها اضافه كنیم تا مسابقه برای‌شان جنبه كاربردی هم داشته باشد.
وقتی شما مسابقه را به لحاظ محتوا و جایزه كاملا ایرانی كردید، پس چرا رضا رشیدپور به عنوان مجری در مسابقه مرتب این جمله را تكرار می‌كند كه این مسابقه جهانی است. هدف چیست كه این جمله بارها تكرار می‌شود و ما می‌شنویم؟
اساس مسابقه جهانی است و پلتفرم آن از مسابقه بین‌المللی‌اش گرفته شده است. به همین دلیل به این موضوع اذعان داریم و سعی داریم روشن و شفاف این موضوع را بگوییم. بنابراین رضا رشیدپور در بخش‌هایی از مسابقه این جمله را تاكید می‌كند و می‌گوید این یك مسابقه جهانی است. از سوی دیگر مفهوم برنامه برای ما نیست و پلتفرم آن جهانی است. از سوی دیگر مخاطب ما باید بداند وقتی مسابقه‌ای در رسانه‌های دنیا ساخته می‌شود و ملت‌های مختلف از آن لذت می‌برنند، ما هم این توان رسانه‌ای را در كشور داریم تا چنین مسابقاتی را تولید و روانه آنتن كنیم و آن هم در بالاترین كیفیت كه حتی سقف برنامه‌سازی در تلویزیون را بالا ببریم. این اتفاق در برنامه عصر جدید رخ داده است. مخاطب امروز ما به فراتر از فرم‌های ساده برنامه‌سازی نیاز دارد. البته منظورم این نیست كه برنامه‌های گفتگومحور نباشند. این برنامه‌ها هم مهم و بایدی است، اما نباید از كورس برنامه‌سازی هم عقب بمانیم. به همین دلیل باید سقف برنامه‌سازی را ارتقا دهیم.
نام این مسابقه در ابتدا بمب بود، چطور به سیم آخر تغییر نام دادید، در حالی كه در ابتدا با همین نام اطلاع‌رسانی شده بود؟
ما چند گزینه برای نام مسابقه داشتیم اعم از سیم آخر، شمارش معكوس و... با توجه به این‌كه مفهوم برنامه به نام بوم بود، ما هم به این شكل اطلاع‌رسانی كردیم، اما احساس كردیم بهتر است نامی انتخاب كنیم كه ایهام هم داشته باشد. نام بین‌المللی برنامه فقط به میزانسن مربوط می‌شد، اما سیم آخر جامعیت دارد و با توجه به این‌كه قرار است ایده‌هایی به برنامه اضافه شود، نام بمب دست ما را می‌بست.
چطور شد اجرای این مسابقه را به رضا رشیدپور سپردید؟ به غیر از او گزینه دیگری هم داشتید؟
برای برنامه اتفاق همكاری و تجربه خوب و عالی با آقای رضا رشیدپور داشتیم. او در بالاترین رده مجریان هنرمند كشورمان قرار دارد و اگر بخواهیم دسته‌بندی كنیم جزو برترین‌ها هستند و همكاری با او باعث افتخار هست. ضمن این‌كه او مجری توانمندی است كه هم می‌تواند برنامه گفت‌وگومحور اجرا كند، هم مسابقه و در یك كلام ژورنالیست حرفه‌ای هم هست. بنابراین با این حجم توانمندی ما گزینه دیگری نداشتیم و از ابتدا به آقای رشیدپور فكر كردیم. از سوی دیگر در قامت اجرای مسابقه قرار نگرفته بود و مخاطب تصویر جدیدی از او می‌بیند. توانمندی متفاوت او در اجرا منجر به همكاری شد و خوشبختانه وقتی ایده مسابقه را با او طرح كردیم، دوست داشت و پذیرفت. به علاوه این‌كه ما نیاز به مجری برای این مسابقه داشتیم كه هر قسمت از برنامه، اطلاعات بداهه لازم باشد از طرف مجری داده شود و با توجه به این‌كه رضا رشیدپور مهندس است و در كنار مهندسی در چند رشته دیگر هم تحصیل كرده، به همین دلیل بهترین انتخاب برای این برنامه بود.




فرصت‌های آموزشی در قالب جوایز
در هر قسمت از مسابقه سیم آخر دو گروه سه نفره وجود دارد كه هر سه نفر با هم نسبت دارند. به عنوان مثال در نخستین قسمت از این رقابت گروه اول شامل یك زوج و خاله‌شان بود و گروه دوم، سه همكلاسی دانشگاهی. بنابراین از این نظر می‌توان یك رقابت دوستانه یا خانوادگی را در این مسابقه شاهد بود كه باعث تقویت روحیه كار گروهی در شركت‌كننده‌ها نیز می‌شود.
هر شركت‌كننده به نوبت مسؤول خنثی كردن بمب‌ها می‌شود و هم‌گروهی‌هایش پشت میزی كه برای این منظور در نظر گرفته‌شده، قرار می‌گیرد. بدین ترتیب كه سوالات به همراه گزینه‌هایی كه شامل پاسخ‌های درست و غلط است، روی نمایشگر قرار می‌گیرد كه هر كدام از پاسخ‌ها با یك رنگ مشخص شده‌اند. شركت‌كننده با دادن پاسخ‌ها به ترتیب سیم‌های همرنگ همان پاسخ را می‌چیند تا بمب خنثی‌شده یا منفجر شود. برای سوال نخست پاسخ‌های چهارگزینه‌ای در نظر گرفته‌شده اما در سوالات بعد گزینه‌ پاسخ‌ها بیشتر شده و به همین دلیل هیجان بازی هم بیشتر می‌شود. سوالات همگی مربوط به اطلاعات عمومی است و هر كسی كه تصور می‌كند می‌تواند به این سوالات كه در زمینه‌های مختلف فرهنگی، دینی و مذهبی و حتی ریاضی است، پاسخ دهد، قابلیت شركت در این رقابت را دارد تا اطلاعات عمومی خود را محك بزند. اما همین جا بگوییم كه هیچ پول نقدی به برنده‌ها داده نمی‌شود و یكی از تفاوت‌های این مسابقه با سایر رقابت‌های تلویزیونی در همین نكته است كه در نهایت مجموع امتیازها محاسبه شده و به عنوان یك فرصت آموزشی در اختیار شركت‌كننده‌ها قرار می‌گیرد و آنها نیز تا سه سال زمان دارند تا از این فرصت آموزشی استفاده كنند. بدین معنی كه امتیازها تبدیل به شهریه‌های آموزشی برای دانشگاه و یا كلاس‌های آزاد آموزشی در همه زمینه‌ها می‌شود. بنابراین اگر در این رقابت به دنبال كسب پول نقد هستید، بی‌خیال شركت در این مسابقه شوید و صرفا از تماشای آن لذت ببرید.



طراحی سوالات «سیم آخر» پیچیده است
احسان عمادی سرپرست نویسندگان و طراح سوالات این مسابقه در این‌باره می‌گوید: فرمت این مسابقه با فرمت سایر مسابقه‌ها متفاوت است. چون در هر مسابقه‌ای كه سوالات چند گزینه‌ای وجود دارد، یك گزینه جواب صحیح وجود دارد و باقی جواب‌ها اشتباه است. اما اینجا برعكس است و شركت‌كننده قرار است پاسخ‌های اشتباه را پیدا كند و بقیه جواب‌ها صحیح هستند.
وی همچنین ادامه می‌دهد: این اتفاق هم بحث هیجان كار را برای شركت‌كننده‌ها بالا می‌برد و هم طراحی سوالات را پیچیده‌تر می‌كند. من پیش از این برای مسابقه «ثانیه‌ها» كه سال‌ها پیش از شبكه دو پخش شد، كار طراحی سوال انجام داده بودم. اما شكل طراحی سوال این مسابقه خیلی متفاوت است. این‌كه هر سوال تعدادی پاسخ صحیح و پاسخ غلط داشته باشد، كار را از آنچه فكر می‌كردیم، پیچیده‌تر می‌كرد.
عمادی درباره محتوای سوالات نیز توضیح می‌دهد: ما در طراحی سوالات سعی كردیم سراغ موضوعات و حوزه‌هایی برویم كه شركت‌كننده‌ها در طول دوران تحصیل اولیه یعنی تا دیپلم با آن برخورد كرده باشند و خیلی سراغ اصطلاحات تخصصی نرفته‌ایم تا برای مخاطبان هم قابل درك و فهم باشد. به عنوان مثال سراغ شاعری در قرن ششم نرفتیم كه فقط دانشجویان ادبیات او را می‌شناسند. این خیلی برای یك مسابقه مهم است كه سوالات نه خیلی آسان باشد و نه خیلی سخت و تخصصی. در طراحی به سراغ سوالاتی رفتیم كه به یك شكلی این سوالات به گوش شركت‌كننده‌ها و بیننده‌ها خورده باشد. البته سوالات اول ساده‌تر است و در بمب طلایی سوالات سخت‌تر می‌شود. اما همان‌طور كه گفتم تخصصی نیست. فقط به اطلاعات عمومی شركت‌كننده‌ها برمی‌گردد تا در كنار بحث سرگرمی و هیجان‌انگیز بودن، بتواند دانشی را هم به مخاطبان بیاموزد.
وی در پایان نیز درباره تیم طراح سوالات هم می‌گوید: از آنجایی كه فرم سوالات و فرم مسابقه خاص است، اینگونه نبوده كه سوالات را دوستان هر حوزه طرح كنند. بلكه ما منابع اطلاعاتی خام را از دوستان گرفتیم و با یك گروه دو سه نفره سوالات را طراحی كردیم. چون هفت سوال ما از هفت حوزه و موضوع متفاوت انتخاب شده‌اند.