كرونا ساعت ندارد

محدودیت در ساعت تردد، طرح تازه ستاد مقابله با كرونا برای مهار این بیماری است

كرونا ساعت ندارد

«محدودیت‌های ساعتی كرونایی» عنوان تازه‌ترین تدبیر ستاد ملی مقابله با كرونا در رابطه با وضعیت كنونی فراگیری ویروس در كشور است؛ طرحی كه بنا به گفته‌های اعضای ستاد ملی مقابله با كرونا احتمال تصویب آن هم بسیار بالاست. هنوز از جزئیات طرح چیزی منتشر نشده، اما آن‌طور كه شنیده می‌شود قرار است امروز در جلسه ستاد مقابله با كرونا درباره آن تصمیم‌گیری شود. به این شكل که این طرح از 20 آبان به مدت یك‌ماه در مراكز استان‌ها اجرا خواهد شد. بر‌اساس این طرح مشاغل غیر‌ضروری ساعت 6عصر تعطیل می‌شود و همچنین رفت و آمد از ساعت 21تا 4بامداد ممنوع خواهد بود. البته هنوز این طرح روی كاغذ است اما باز هم موافقان و مخالفانی پیدا كرده است. استدلال مخالفان علاوه بر همان انتقادهای همیشگی مبنی بر عدم‌نظارت بر هر محدودیتی در چند ماه گذشته و تعلل دولت در رابطه با تصمیم قاطع موارد تازه‌ای هم داشته است، مهم‌ترینش این‌كه آنها معتقدند محدودیت‌های رفت و آمد در جوامع و كشورهایی تاثیر دارد كه در آنها به نوعی زیست شبانه جریان دارد؛ در حالی كه در ایران چنین سبك زندگی وجود ندارد و بنابراین محدودیت در اجرای آن تاثیری در چرخه سرایت نخواهد داشت. موافقان اما این شیوه را نسبت به تعطیلی دو هفته‌ای كم‌هزینه‌تر می‌دانند.‌ به باور آنها با تشكیل قرارگاه عملیاتی در ستاد ملی مقابله با كرونا حالا بازوی اجرایی چنین تصمیمات و طرح‌هایی هم وجود دارد و می‌توان به اجرای صحیح و نظارت بر این طرح امیدوار بود.‌ کارشناسان این حوزه پیرامون این موضوع پیشنهادهایشان را به جام‌جم گفتند.

طرح تازه چه می‌گوید؟
در جلسه روز پنجشنبه روسای كمیته‌های ستاد ملی مبارزه با كرونا، پیشنهاد كمیته‌های امنیتی و اجتماعی و بهداشت و درمان در‌خصوص اعمال محدودیت‌های شدیدتر برای مدیریت سریع‌تر مقابله با شیوع بیماری، موضوع تعطیلی كسب‌و‌كارهای غیرضروری در همه مراكز استان‌ها از ساعت۱۸ هر روز از ۲۰آبان تا ۲۰آذر و ممنوعیت تردد خودروهای شخصی در همه مراكز استان‌ها از ۲۰آبان تا ۲۰آذر سال جاری از ساعت ۲۱ تا ۴بامداد مورد بحث و بررسی قرار گرفت و مقرر شد برای تصویب به جلسه امروز ستاد ملی ارائه شود.
آنچه واضح است این‌كه تاثیرات احتمالی این طرح را باید در آمار اعلام شده دوهفته بعد از اجرا به چشم دید و بنابراین آنچه امروز در بیمارستان‌ها برداشت می‌كنیم، حاصل عملكرد اجتماعی دو تا سه هفته گذشته است و همان‌طور هرچه امروز تصمیم بگیریم، در هفته‌های آتی اثر خود را نشان خواهد داد. اما فارغ از تصویب این طرح یا رد آن چقدر این طرح می‌تواند در مهار چرخه سرایت موثر باشد؟ چقدر با سبك زندگی جامعه ایرانی همخوان است‌؟ و البته این‌كه چقدر زیرساخت‌های اجرای آن مهیاست و ابزار نظارتی برای تخلفات احتمالی از این طرح چگونه است؟

روایت یك تناقض
وجود تناقض در گفته و عمل مسؤولان برای شهروندان از جهت تكرار دارد به روالی عادی بدل می‌شود. مصداق‌های این تناقض‌ها هم در طول همه مدتی كه از شیوع كرونا می‌گذرد آنقدر زیاد است كه نیاز به یادآوری نباشد، آخرین آن در محدودیت‌های اعمال شده برای منع سفر است كه بدون هیچ نظارتی همراه شده بود. طرح تازه ستاد ملی مقابله با كرونا هم فارغ از محاسن و معایبش، فارغ از این‌كه چقدر می‌تواند در مهار یا كند شدن چرخه سرایت موثر باشد شامل این تناقضات می‌شود. همین دیروز سیما سادات‌لاری، سخنگوی وزارت بهداشت و درمان گفته است، «درخواست ما از هموطنان كشورمان این است كه حتی‌الامكان از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده نكنند.» او در حالی شهروندان را از استفاده از مترو و اتوبوس منع كرده كه در طرح تازه ستاد ملی مقابله با كرونا استفاده از خودروی شخصی ممنوع شده است! توصیه‌های وزارت بهداشت برای شهروندان فاصله بسیاری با واقعیت جاری در جامعه دارد؛ به‌عنوان مثال او به شهروندان توصیه كرده وارد اتوبوس و متروی شلوغ نشوند. برای هر شهروندی این توصیه منطقی است و حال سوال اینجاست وقتی مترو و اتوبوس خلوتی پیدا نمی‌شود چه باید كرد؟ یا در رابطه با رعایت فاصله دو متری در اتوبوس‌های شهری نگاهی گذرا به ناوگان حمل و نقل شهری نشان می‌دهد چنین توصیه‌ای قابلیت اجرا شدن ندارد.

موافقان و مخالفان طرح تازه چه می‌گویند؟
ممنوعیت رفت و آمد از ساعت 21 تا 4بامداد محور طرح تازه ستاد ملی مقابله با كروناست. محدودیت ساعتی كه پیش از این در بسیاری از كشورهای اروپایی اعمال شد و اتفاقا تاثیر مثبتی هم در كاهش چرخه سرایت در آن جوامع داشت اما سوال اینجاست كه این طرح چقدر با سبك زندگی جامعه ایرانی همخوانی دارد؟ برخی كارشناسان می‌گویند این محدودیت سنخیتی با نوع زندگی ایرانی ندارد و به باور آنها دلیل موفقیت این طرح در كشورهای اروپایی مرتبط به زندگی شبانه مردمان این كشور است در حالی كه در بسیاری از شهرهای ایران چنین زندگی‌ای معمول نیست. در واقع كرونا حق انتخابی به شهروندان نمی‌دهد كه گمان كنیم پیش از ساعت21 كسی مبتلا نشود. گروه دیگری از كارشناسان معتقدند‌ اجرای چنین طرحی هر چند شاید بتواند در روند چرخه سرایت تاثیر داشته باشد، اما با توجه به شرایط موجود ما نیاز به نوعی سخت‌گیری داریم تا محدودیت ساعتی شبانه. به باور این عده از كارشناسان اعلام ساعت محدودیت چندان برای افرادی كه به مهمانی‌ها و دید و بازدیدهایشان ادامه داده‌اند اهمیتی ندارد و حتی شاید باعث شود زمان این مهمانی‌ها را افزایش دهند.

تك ستاد و پاتك شهروندان
از آنچه در ستادملی مقابله با كرونا می‌گذرد می‌توان متوجه شد حالا مدتی است اساس طرح‌های پیشنهادی این ستاد مبتنی با رفتار شهروندان است. وقتی این ستاد در برهه‌ای شهر را تعطیل كرد شاهد شلوغ شدن جاده‌ها بودیم، چرا كه بسیاری از شهروندان با وجود تعطیلی راهی سفر می‌شدند.
در مرحله بعدی، اما این ستاد علاوه بر تعطیلی و اعمال محدودیت مشاغل دست به محدود كردن سفر زد. جالب این‌كه این بار هم شهروندان به جای گشت و گذار در بیرون از شهرها در سطح شهر تردد می‌كردند. در گفته‌های ایرج حریرچی هم این كلافگی از رفتار شهروندان به آشكاری دیده می‌شود. او در یك برنامه تلویزیونی گفت: «در حال حاضر مردم به دلیل منع مسافرت و بسته بودن جاده‌ها، در شهرها می‌گردند و شاهد شلوغی خیابان‌ها و پارك‌ها هستیم.» با این اوصاف، ‌طرح تازه ستاد ملی مقابله با كرونا را می‌توان تدبیر تازه‌ای مبتنی بر حرف‌های حریرچی قلمداد كرد.
به این مفهوم كه حالا علاوه بر محدودیت‌های شغلی و بسته بودن جاده‌ها قرار است در رابطه با گشت و گذارهای درونشهری هم ممنوعیت‌هایی اعمال شود. این‌كه شهروندان برای دور زدن این محدودیت چه خلاقیتی را به كار می‌بندند هم جالب توجه است و آن را شاید در طرح بعدی ستاد ملی مقابله با كرونا متوجه شد.

اجرای پروتكل‌های همیشگی
مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی
شكی نیست هر نوع محدودیتی در چرخه سرایت ویروس تاثیر دارد. همین حالا به دلیل باز بودن رستوران‌ها شاهد تجمع عجیب شهروندان در این مكان‌ها هستیم. طرح مطرح شده خیلی زودتر از اینها باید اجرا می‌شد، هر چند حالا هم جای شكرش باقی است كه اقدام كرده‌اند. نمی‌توان مردم را در این راه تنها مقصر ماجرا اعلام كرد، هنوز مردم كل دنیا به چنین شرایطی عادت نكرده‌اند. اما نكته اینجاست كه حالا 9ماه از این وضعیت گذشته است وقتی هنوز نتوانسته‌ایم خودمان را با این شراط عادت بدهیم پس باید منتظر چنین محدودیت‌هایی باشیم. نباید از كارشناسان این حوزه پیشنهاد تازه‌ای طلب كنید. ما باید بر اعمال همان پروتكل‌هایی كه داریم اصرار بورزیم. باید بتوانیم حتی با اعمال منع آمدوشد همان پروتكل‌های موجود را به‌درستی اجرایی كنیم. وضعیت كنونی وضعیت بسیار ناگواری است و هر گونه سختگیری در شرایط موجود لازم است. فارغ از این‌كه این محدودیت چه باشد لزوم آن بسیار احساس می‌شود.

اعمال محدودیت به‌جای ایده‌ تازه
شریف مطوف، كارشناس مدیریت بحران

پر واضح است كه ویروس باید محدود شود و چون آدم‌ها آن را منتقل می‌كنند هر قدر راه انتقال محدود بشود در مهار سرایت موثر است. بنابراین طرح پیشنهادی تازه موثر است، اما كافی نیست. ضمن این‌كه نباید شهروندان را به نوعی از استفاده از خودروی شخصی منع كرد و به سمت استفاده از ناوگان حمل و نقل شهری سوق داد. این بلاتكلیفی می‌تواند برای شهروندان آسیب‌زا باشد. ضمن این‌كه یك قانون ثابت را نمی‌توان به همه شهرهای ایران تعمیم داد، منع رفت و آمد از ساعت 21 شاید در تهران و شهرهای بزرگ توجیه داشته باشد، اما در شهری مثل یاسوج چندان توجیهی ندارد و نمی‌تواند در مهار فراگیری موثر باشد. به نظر می‌رسد این محدودیت ساعتی به نوعی یك كپی‌برداری صرف از طرح اجرا شده در شهرهای اروپایی است بی‌آن‌كه به نوعی ایرانیزه شود. بهترین پیشنهاد برای این طرح استفاده بیشتر و تمركز بر قرارگاه اجرایی است كه مورد نظر رهبر معظم انقلاب هم بود. با این پیش‌شرط كه بدنه دانشگاهی این قرارگاه را بیشتر كنیم و این قرارگاه را در حد یك نهاد تزئینی تنزل ندهیم.

تنها چاره؛ تعطیلی كامل 2هفته‌ای
مسعود مردانی، عضو كمیته علمی ستاد ملی مقابله با كرونا
طرح تازه ستاد اصلا نمی‌تواند در مهار چرخه سرایت موثر باشد، ممكن است تاثیر اندكی داشته باشد به واسطه این‌كه محدودیت در هر تجمعی سرعت این چرخه را كند می‌كند، اما نباید انتظار شگفتی از اعمال آن داشت. این‌كه فكر كنیم از صبح تا 9شب فعالیت معمول را انجام بدهیم و از ساعت 9 به بعد در خانه بمانیم چرخه سرایت قطع می‌شود، ساده‌انگاری است. ابتلا به ویروس ساعت مشخص ندارد كه فكر كنیم تا ساعت 6 بعد از ظهر ایمن هستیم و از آن ساعت به بعد وضعیت خطرناك می‌شود. هر چند این طرح می‌تواند چرخه را كاهش دهد، اما چشمگیر نخواهد بود. به‌جای اعمال چنین محدودیت‌هایی باید به تعطیلی كامل شهرهای درگیر به‌ویژه تهران رو بیاوریم. فارغ از همه پیامدهای اقتصادی و غیره آن اگر می‌خواهیم این چرخه از جایی قطع شود آن قطع زنجیره فقط و فقط با تعطیلی كامل تهران به دست می‌آید. شاید طرح ممنوعیت رفت و آمد شبانه به واسطه جلوگیری از جمع‌های خانوادگی باشد، اما همان جمع اگر هر روز تا ساعت 6 بعد از ظهر در تجمع‌های شهری حضور داشته باشد ماندن یا نماندن شبانه‌اش در منزل چندان تاثیری در قطع زنجیره سرایت ندارد. با گذشت حدود 9ماه از آغاز این فراگیری همچنان پیشنهاد ما تعطیلی كامل شهر به مدت حداقل دو هفته است.

باید بحران را هدایت کنیم
الهام امینی،کارشناس مدیریت بحران

ما زمان بسیاری را برای مقابله با کرونا از دست داده‌ایم و به آشکاری، زمان در حوزه مدیریت بحران، اهمیت بالایی دارد. ما مرحله پیشگیری را در فراگیری کرونا از دست داده‌ایم و هیچ تمهیدی برای این مرحله به کار نبستیم. نه کنترل نظارتی داشتیم و نه بحث‌های فرهنگی و اجتماعی‌مان را تقویت کردیم و نه از همان ابتدا نقاط بحرانی را کنترل کردیم. این ناکارآمدی‌ها باعث شد با این شیوع مواجه بشویم. اما در مرحله مواجهه هم عملکرد خوبی نداشتیم. در این مرحله باید یک برآورد اطلاعاتی به دست می‌آوردیم که کانون‌های بحرانی را شناسایی کنیم و در این مرحله هم موفق نبودیم. حالا اما در مرحله مقابله هستیم. در این مرحله باید دو کار صورت بگیرد که اولینش اقدامات قهری است. طرح پیشنهادی ستاد هم مبتنی بر همین امر است؛ هر چند نمی‌توان همخوانی صحیحی بین این طرح و جامعه درگیر پیدا کرد. ما هنوز آموزش لازم را به شهروندانمان در رعایت پروتکل‌های بهداشتی نداده‌ایم و افراد گاه از یک ماسک تا 10 بار استفاده می‌کنند. این شرایط به شکلی است که شاید نتوانیم به‌زودی به مرحله ترمیم و بازسازی برسیم. بحث دیگر در مقابله با این شرایط هدایت بحران است. در این مرحله هم باید بیاییم روی افکار عمومی کار کنیم که تجربه 9ماه اخیر نشان می‌دهد در این مرحله هم ناتوان بودیم و هنوز هم مردم از فضای اجتماعی در این مورد اطلاعات کسب می‌کنند و هنوزم هم به یکدیگر راهکار می‌دهند.

مراقبت در خانه
حمید سوری/ متخصص اپیدمیولوژی
طرح‌هایی مانند طرح اخیر ستاد مقابله با کرونا طبیعتا وقفه‌ای در اپیدمی ایجاد می‌کند، اما این وقفه ماندگار نیست و صرفا در حکم خریدن زمان است برای برنامه‌هایی که باید صورت بگیرد. این محدودیت همچون یک فنر فشرده عمل می‌کند که بعد از رهاکردن، وضعیت را به شرایط بدتری خواهد برد. استراتژی ما برای کنترل اپیدمی به جای تعمیم به جمعیت 80میلیونی باید متمرکز بر گروه‌های پرخطر باشد. پیشنهاد من این است به جای مراقبت در مراکز درمانی، مبنا را بر مراقبت در خانه بگذاریم. نکته دیگر این که اصل را در طرح‌های پیشنهادی بر پیشگیری بگذاریم تا درمان و سومین پیشنهاد بنده این است که بتوانیم گروه‌هایی که بیشترین تاثیر را در رخداد یا اپیدمی انتشار ویروس دارند، شناسایی کنیم تا بتوانیم عدد سرایت را که حالا بیش از شش‌نفر است کاهش دهیم. به جای این‌که این تعداد افراد مجبور به مراجعه به مراکز درمانی باشد در خانه مراقبت کنیم حداقل می‌توانیم عدد سرایت را کاهش بدهیم. با این روش، علاوه بر این‌که از تعداد مرگ و میرها کاسته می‌شود، به تاب‌آوری مراکز درمانی ما هم منجر خواهد شد.