2018 تمام شد؛ از اس.پی.وی خبری نشد
آخرین روز از سال میلادی 2018 نیز گذشت، اما همچنان خبری از اجرایی شدن ساز و كار مالی اروپا نشد؛ ساز و كاری كه وعده آن بعد از خروج آمریكا از برجام و با علاقه‌مندی سه كشور انگلیس، فرانسه و آلمان همچنین اتحادیه اروپا برای باقی ماندن جمهوری اسلامی ایران در برجام مطرح شد.
اتحادیه اروپا تاكنون دو تاریخ رسمی برای اعلام و اجرایی كردن این ساز و كار اعلام كرده بود؛ اولین تاریخ 13 آبان و تاریخ بعدی براساس گفته‌های فدریكا موگرینی مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تا آخر دسامبر و قبل از ژانویه بود. اما باز هم همانند قبل شاهد خلف وعده اروپا در اجرایی كردن ساز و كار مالی هستیم و به‌رغم آغاز سال جدید میلادی این وعده اروپاییان محقق نشد. ساز و كاری كه البته برخلاف اهداف ابتدایی اعلام شده قرار بود امكانی برای مبادلات مالی با ایران و شركت‌های خریدار نفت و صادركننده كالا به ایران باشد، براساس برخی اخبار رسانه‌های خارجی شامل نفت نشده و صرفا به كالاهای بشردوستانه اختصاص دارد. البته بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه در واكنش به چنین اخباری گفته بود این سازوكار صرفا برای خرید دارو و مواد غذایی نیست و سرمایه‌گذاری صنعتی و اقتصادی هم باید جای خود را در این سبد كالایی پیدا كند.
طی چند ماهی كه از مطرح شدن اس.پی.وی می‌گذرد هر بار موضوعات مختلفی درباره تعلل اروپا در اجرایی كردن آن مطرح شد، موضوعاتی از جمله زیربار نرفتن كشورهای اروپایی برای استقرار دفتر اس.پی.وی و ناتوانی اروپا برای ایستادگی در مقابل فشارهای آمریكا در جهت اجرایی كردن ساز و كار مالی.
در رابطه با مقر اس.پی.وی ابتدا بنا شد اتریش میزبان آن باشد كه با توجه به فشارهای آمریكا از میزبانی انصراف داد و سپس كشورهای فرانسه و آلمان پذیرفتند كه این شركت در یكی از این دو كشور ثبت شود و مدیرعامل و هیات مدیره آن از كشور دیگر انتخاب شود تا به این شكل دو كشور مهم اروپایی و هم‌پیمان با آمریكا پشتوانه كار قرار گیرند.
به دنبال تعلل اروپا در مورد اجرایی كردن ساز و كار مالی، مباحثی از جمله تحت فشار بودن اروپاییان از سوی آمریكا و ترس اروپا از ایجاد این ساز و كار مطرح شد و همان‌طور كه مقامات وزارت خارجه كشورمان اعلام كردند اروپا در مقابل فشارهای آمریكا ناتوان است.
البته از ابتدا نیز برخی تحلیلگران و چهره‌های سیاسی تاكید داشتند راه‌اندازی این كانال مالی به‌خصوص در شرایطی كه آمریكا روز به روز فشار خود را بر اتحادیه اروپا و حتی شركت‌ها، مؤسسات مالی و بنگاه‌های اقتصادی بیشتر می‌كرد، سخت است و نباید امید چندانی به برقراری این ساز و كار وجود می‌داشت.
ضعف اروپا در مقابل آمریكا
به‌رغم این‌كه مقامات وزارت خارجه كشورمان در ماه‌های ابتدایی كه بحث سازوكار مالی اروپا مطرح شد نگاه مثبتی به آن داشته و چشم‌انداز روشنی را از اجرایی شدن آن ترسیم می‌كردند، اما بررسی برخی مواضع اخیر از جمله اظهارات وزیر خارجه طی هفته‌های اخیر نشان می‌دهد تقریبا امیدی به اجرایی شدن این ساز و كار وجود ندارد. چرا كه وی در گفت‌وگوی اخیر خود با روزنامه خراسان گفته است اروپایی‌ها فرصتی جدی در ایران داشتند و این فرصت را به خاطر بی‌عملی و انفعال در برابر آمریكا یا ناهماهنگی داخلی یا فرصت‌طلبی كه می‌خواستند هم از منافع استفاده كنند و هم هزینه‌ای ندهند از دست دادند.
وی همچنین از این‌كه اروپا آمادگی هزینه كردن ندارد ابراز تاسف كرد و افزود: این باعث می‌شود اروپایی‌ها نتوانند از شرایط بین‌المللی بیشترین استفاده را بكنند در شرایطی كه می‌توانستند و دیگران استفاده كردند. همچنین وزیر خارجه چندی پیش با این تعبیر كه نمی‌شود بدون این‌كه خیس شد شنا كرد، گفته بود الان اروپا و بقیه باید برای زحمات خود و امنیت جهانی سرمایه‌گذاری و هزینه كنند.
سخنگوی وزارت خارجه نیز دو روز پیش در گفت‌وگویی تاكید كرد قطعا به ساز و كار مالی با اروپا دل نبسته ایم و روی آن صد درصد حساب نمی‌كنیم. وی همچنین دیروز در نشست خبری با خبرنگاران از ناتوانی اروپا در مقابل فشارهای آمریكا گفت. قاسمی عنوان كرد: اروپاییان در عمل نشان دادند در مقابل فشار آمریكا نمی‌توانند كاری انجام دهند و نتوانستند در زمان مشخص تعهدات خود را اجرایی كنند. در عین حال ما مذاكرات را ادامه می‌دهیم و امیدواریم اروپا این آزمون را پشت سربگذارد، زیرا ایستادگی نکردن در برابر فشارهای آمریكایی موجب فشارهای بیشتر خواهد شد.
اروپا تنها انتخاب ایران نیست
حال با توجه به شرایط موجود به نظر می‌رسد ایران باید راه‌های جایگزین دیگری را در نظر داشته باشد؛ راهكارهایی از جمله نگاه مثبت به گسترش روابط با كشورهای روسیه، چین، هند و... همان‌گونه كه محمد جواد ظریف در گفت‌وگویی از گسترش روابط با كشورهای مختلف سخن گفت و افزود: اروپا یكی از انتخاب‌های ماست و تنها انتخاب ما نیست. روابط ما با روسیه، تركیه، عراق و دیگر همسایگان و روابط با چین هم به لحاظ حجم و قابل اعتماد بودن از روابط با اروپا مهم‌تر هستند.
