زبالههای مراكز درمانی دامپزشكی دركنار زبالههای خانگی جمعآوری میشود
بلاتكلیف مثل زبالههای دامپزشكی
قطع عضو، جراحی عقیمسازی یا خارج كردن رحم، تخمدان و... اینها برخی خدماتی است كه از سوی مراكز دامپزشكی ارائه میشود كه با تولید پسماندهایی از جمله پانسمان، سرنگ و وسایل مصرفشده جراحی و حتی اعضای قطعشده بدن حیوانات همراه است. پسماندهایی كه به نظر میرسد نظارت مناسبی روی جمعآوری آنها نمیشود به همین دلیل كارشناسان هشدار میدهند این پسماندهای ویژه منابع آب،خاك و بهداشت شهروندان را به خطر انداختهاند. آیا زبالههای مراكز دامپزشكی بهصورت بهداشتی تفكیك، ضدعفونی و دفع میشود یا این پسماندها نیز مانند زبالههای عادی، بدون طی فرآیندهای بیخطرسازی به سطلهای شهرداری ریخته میشود؟ این سوال مهمی است كه این گزارش در پی یافتن پاسخی برای آن است، زیرا بهدلیل وجود بیماریهای مشترك بین انسان و حیوان، زبالههای تولیدشده در مراكز دامپزشكی را میتوان جزو پسماندهای عفونی به حساب آورد كه اگر بهطور اصولی مدیریت نشود، میتواند به محیطزیست و سلامت شهروندان آسیب وارد كند.
تناقض اول در ارائه آمارها، وقتی مشخص میشود كه از دو مسؤول، یكی در شهرداری و دیگری در دامپزشكی، درباره میزان پسماندهایی در مراكز دامپزشكی پایتخت تولید میشود، سوال میكنیم. نفر اول رضا شعبانی، مدیر پسماندهای پزشكی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران است كه از حجم دقیق این زبالهها اطلاع ندارد و بعد از بررسی آمارهای سازمان متبوعش نیز فقط به ذكر یك عدد حدودی بسنده میكند و میگوید مراكز دامپزشكی طرف قرارداد با آنها در حدود 4000 كیلوگرم در ماه زباله تولید میكنند.
نفر دوم هم فرانك رودحله، رئیس اداره تشخیص و درمان دامپزشكی استان تهران است كه بهشدت با آمار اعلامشده از سوی شعبانی مخالفت میكند. او سراغ آمارهای سازمان خودش میرود و با استناد به آنها میگوید مراكز تحت نظرشان در طول یك سال 20 هزار و 50 كیلوگرم پسماند تولید میكنند. رودحله تاكید میكند این آمار فقط مربوط به مراكز دامپزشكی شهر تهران نیست و همه بیمارستانها، درمانگاهها، كلینیكها، مطبها و آزمایشگاههای دامپزشكی و همچنین مراكز مایهكوبی دام و طیور در سطح استان را شامل میشود و به همین دلیل او معتقد است میزان پسماندهای دامپزشكی تولیدشده در پایتخت، بسیار كمتر از آماری است كه سازمان مدیریت پسماند اعلام میكند.
بیاعتمادی مراكز دامپزشكی به پیمانكاران شهرداری
اما حجم زبالههای تولیدشده در مراكز دامپزشكی، تنها محل اختلاف در صحبتهای مدیر پسماندهای پزشكی سازمان مدیریت پسماند و رئیس اداره تشخیص و درمان دامپزشكی استان تهران نیست و بین آمارهای ارائهشده از سوی این دو مسؤول، میتوان موارد متناقض دیگری را نیز پیدا كرد.
یكی از این دوگانگیها، مربوط به آمار تعداد مراكز دامپزشكی است كه برای دفع زبالههای خود با سازمان مدیریت پسماند قرارداد بستهاند. شعبانی این آمار را 66 مركز اعلام میكند، اما رودحله میگوید 112 مورد از مراكز زیرنظر آنها برای دفع زبالههای خود با سازمان مدیریت پسماند قرارداد دارند.
رئیس اداره تشخیص و درمان دامپزشكی استان تهران در میان صحبتهای خود به آمار تعداد مراكز دامپزشكی فعال در پایتخت هم اشاره میكند و میگوید: در سطح شهر تهران، 211 مركز دامپزشكی، شامل 22 بیمارستان، 188 كلینیك، مطب و درمانگاه و یك پلیكلینیك دامپزشكی فعال هستند.
این صحبت رودحله نشان میدهد حتی اگر بهجای 66 مركز، 112 مركز دامپزشكی نیز برای دفع پسماندهای خود با سازمان مدیریت پسماند قرار بسته باشند، بازهم حداقل 99 مركز دامپزشكی، زبالههای خود را بهطور مستقیم به دست پیمانكاران این سازمان نمیسپارند.
وقتی از مدیر پسماندهای پزشكی سازمان مدیریت پسماند میپرسیم از نظر او، این دسته از مراكز دامپزشكی با زبالههای خود چه میكنند، شعبانی خیلی رك جواب میدهد: احتمالا این مراكز، پسماندهای عفونی خود را مانند دیگر زبالهها به سطلهای مكانیزه شهرداری میریزند.
او البته تاكید میكند از طریق شهرداریهای مناطق و اداره محیطزیست شهر تهران به مراكز متخلف نامه زده و از آنها خواستهاند هرچه سریعتر برای جداسازی و دفع زبالههایشان با سازمان پسماند قرارداد امضا كنند.
به گفته شعبانی، بیتوجهی به این قرارداد نوعی تخلف است، زیرا براساس قانون، شهرداری تنها مرجع مسؤول جمعآوری و امحای پسماندهای پزشكی و دامپزشكی است و طبق مقررات خود سازمان دامپزشكی نیز بستن این قرارداد برای همه مراكز دامپزشكی الزامی است.
اما تاكید رودحله بر این است كه بیشتر حجم زبالههای مراكزی كه با سازمان مدیریت پسماند قرارداد ندارند، به سطلهای شهرداری ریخته نمیشود و از مسیرهای دیگری فرآیندهای دفع بهداشتی را طی میكند. او در این باره توضیح میدهد: بعضی از مراكز ما ترجیح میدهند بهجای این كه خودشان با پیمانكاران سازمان پسماند قرارداد ببندند، زبالههایشان را به بیمارستانهای اطراف بسپارند تا آنها پسماندهای دامپزشكی را لابهلای زبالههای بیمارستانی به این پیمانكاران تحویل دهند.
وقتی از رئیس اداره تشخیص و درمان دامپزشكی استان تهران علت بیاعتمادی این دسته از مراكز دامپزشكی به پیمانكاران سازمان مدیریت پسماند را میپرسیم، او به گلایههای مراكز زیر نظرش از نحوه پایبندی این پیمانكاران به قراردادهایشان اشاره میكند و میگوید: همكاران ما میگویند خیلی از اوقات پیمانكارانی كه مسؤول جمعآوری زبالهها هستند، به زمانبندی مشخصشده در قرارداد عمل نمیكنند و فقط زمانی كه مراكز دامپزشكی با آنها تماس میگیرند، به خود زحمت میدهند و برای جمع كردن زبالهها نیرو میفرستند.
بیتوجهی محیطزیست به ارائه برنامه عملیاتی
اختلاف بین مراكز دامپزشكی و پیمانكاران سازمان مدیریت پسماند بر سر هرچه باشد، دود آن به چشم شهروندان میرود، زیرا از همه بیشتر آنها را در معرض خطر قرار میدهد و سلامتشان را تهدید میكند.
این نگرانی را با محمدحسین بازگیر، رئیس اداره محیطزیست شهر تهران در میان میگذاریم. او ابتدای صحبتهایش دست روی قانون مدیریت پسماند میگذارد و میگوید براساس این قانون، همه تولیدكنندگان زبالههای پزشكی و دامپزشكی موظفند پسماندهای خود را جداسازی، بستهبندی و امحا كنند.
از نظر بازگیر، تعیین تكلیف پسماندهای مراكز دامپزشكی به عهده خود این مراكز است و اداره محیطزیست صرفا وظیفه دارد بر نحوه تفكیك و ضدعفونی این زبالهها نظارت كند.
او توضیح میدهد همه مراكز دامپزشكی باید میزان تولید پسماندهای عفونی خود را به اداره محیطزیست اظهار كنند و همچنین برنامه عملیاتی مدیریت پسماندهایشان را نیز به این اداره تحویل دهند. اما وقتی از رئیس اداره محیطزیست شهر تهران میپرسیم چه تعداد از مراكز دامپزشكی فعال در شهر تهران، چنین برنامهای را به اداره محیطزیست تحویل دادهاند، او پاسخ دقیقی ارائه نمیدهد و فقط این جملات را
بر زبان میآورد: بیشتر این مراكز برنامه عملیاتی خود را به ما تحویل دادهاند، اما نمیتوان انكار كرد كه به هر حال بعضی از آنها این برنامه را ارائه نكردهاند.
در این زمینه از رئیس اداره تشخیص و درمان دامپزشكی استان تهران هم سؤال میكنیم. رودحله از اساس با نظر بازگیر مخالف است و میگوید: از نظر ما، اصلا نباید مراكز دامپزشكی، دستورالعمل مربوط به جمعآوری و دفع پسماندهایشان را به اداره محیطزیست ابلاغ كنند، بلكه این وظیفه خود محیطزیست است كه پروتكلی در این زمینه تهیه كند و آن را به مراكز زیر نظر ما و سازمان مدیریت پسماند تحویل دهد.
اما آنطور كه او میگوید، اداره محیطزیست زیر بار تدوین این پروتكلها نرفته است و به همین دلیل، اكنون حتی بیمارستانهای دامپزشكی نیز برنامه عملیاتی مشخصی برای دفع زبالههای عفونی خود ندارند و فقط به توصیههای بهداشتی اداره دامپزشكی در این زمینه توجه میكنند.
از نظر رودحله، نبود این پروتكلها باعث شده است حتی پیمانكاران سازمان مدیریت پسماند نیز ندانند كه دقیقا باید براساس چه روشی، پسماندهای مراكز دامپزشكی را ضدعفونی و امحا كنند و از این جهت نمیتوان به بهداشتی بودن شیوه دفع زبالههای دامپزشكی از سوی این پیمانكاران نیز
اعتماد كرد.
از صحبتهای این مسؤولان میتوان به وجود اختلافات فراوان بین ادارههای دامپزشكی، محیطزیست و سازمان مدیریت پسماند درباره نحوه جمعآوری و دفع زبالههای مراكز دامپزشكی پی برد. اختلافاتی كه باعث شده است پسماندهای عفونی بسیاری از این مراكز بلاتكلیف بماند و كسی از سرنوشت این زبالهها خبر نداشته باشد.