وزیر خارجه کشورمان در گفت‌وگوی دیروز خود با پرس‌تی‌وی درباره بدعهدی کشورهای اروپایی و آمریکا به تعهدات برجامی گفت: «قرار بود در قبال اقدامات ایران در خصوص برنامه هسته‌ای، عادی‌سازی در روابط ایران و جهان ایجاد شود اما شرایط فعلی نشان می‌دهد که تغییری در این خصوص ایجاد نشد و ما نیز در همین راستا تعهدات خود را در قبال برجام کاهش دادیم.»
وی در خصوص آغاز مذاکرات احتمالی جمهوری اسلامی ایران با ایالات‌متحده گفت: «ایران تضمین می‌خواهد که اقدامات ایالات متحده مجددا تکرار نمی‌شود. آنها در موقعیتی هستند که باید تضمین دهند، ما کار خود را انجام داده‌ایم.»
ظریف سپس در خصوص احتمال بازگشت‌پذیری اقدامات برجامی ایران توضیح داد: «تمامی گام‌های ما برگشت‌پذیر است...ایالات متحده باید به توافق بازگردد و تحریم‌ها را بردارد. ایالات متحده به تحریم و فشار و قلدری اعتیاد پیدا کرده است اما باید بداند که ما تسلیم فشارها نمی‌شویم.»
ظریف با تأکید به عدم پایبندی کشورهای اروپایی به تعهداتشان در قبال برجام تأکید کرد: «کشورهای اروپایی نه تنها به تعهداتشان قبل از خروج آمریکا از برجام عمل نکردند، بلکه به تعهداتشان در قبال این توافق بعد از خروج آمریکا نیز پایبند نبودند و آنها مجبورند برای هرگونه تصمیم‌گیری منتظر تأییدیه ایالات متحده باقی بمانند.»
وی با تأکید بر پایبندی روسیه و چین به تعهداتشان در قبال برجام گفت: «۱۲۰شرکت چینی (برای تعامل با ایران) مورد تحریم قرار گرفت و شرکت‌های روسی زیادی تحریم شدند. اما تعداد انگشت شماری از شرکت‌های اروپایی تحت تحریم قرار گرفتند و این معیاری برای سنجش این مطلب است که چه کسی به تعهداتشان در قبال برجام پایبند بوده و چه کسی پایبند نبوده است.»
بایدن سیاست ترامپ را دنبال می‌کند
وزیر خارجه جمهوری اسلامی با تأکید بر این‌که هیچ تغییری در سیاست آمریکا در قبال ایران ایجاد نشده گفت: «رئیس‌جمهوری بایدن همچنان سیاست ترامپ را دنبال می‌کند و به ایران اجازه خرید غذا و دارو نداد، به صندوق بین‌المللی پول اجازه نداد به ایران برای خرید داروی کووید-19 پول بدهد. به کره‌ای‌ها اجازه نداد پولی که ما آنجا داشتیم بدهند. آمریکایی‌ها پول‌های ما را در کشورهای دیگر مسدود کرده‌اند. این سیاست باید تغییر کند. ایران تنها زمانی وارد گفت‌وگو می‌شود که تحریم‌ها لغو شود و ایالات متحده رفتار خود را تغییر دهد.»
ظریف در ادامه تأکید کرد در صورت عدم بازگشت کامل ایالات متحده به تعهدات برجامی ایران ظرف دو ماه ایران میزان اورانیوم با درصد غنای20 را افزایش می‌دهد و این اقدامی اصلاحی در راستای برجام است.
وی با اشاره به تداوم سیاست‌های غلط دولت‌های آمریکا در قبال ایران گفت: «ایالات متحده و همپیمانان این کشور همچنان به پویش ضدایرانی خود ادامه می‌دهند....اما آمریکا دیر یا زود به این مساله پی می‌برد که سیاست‌های این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایران نتیجه‌ای در پی نداشته است و باید سیاست‌های خود را تغییر دهد.»
ترفند مذاكرات غیررسمی
با وجود اینگونه مواضع صریح از سوی مقامات کشورمان مبنی بر ضرورت لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا پیش از انجام هرگونه مذاکره‌ای، اروپا و آمریكا در دوره بایدن از ترفند جدیدی استفاده كرده و با توجه به مخالفت ایران با حضور آمریكا در گفت‌وگوها، بحث مذاكرات غیررسمی را مطرح كردند. در همین چارچوب پس از نشست مجازی كه پنجشنبه گذشته میان وزیران خارجه تروئیكای اروپایی و آمریكا برگزار شد، زمینه‌چینی برای حضور نماینده آمریكا در مذاكرات شروع شد و انریك مورا، معاون دبیركل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا اعلام كرد برجام در موقعیت حساسی قرار گرفته و به مذاكرات فشرده‌ای با حضور تمام اعضا و آمریكا نیاز است.
وی پس از این مقدمه به نمایندگی از مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از اعضای برجام و آمریكا برای شركت در یك جلسه غیررسمی برای گفت‌وگو درباره مسیر حركت به جلو دعوت كرد و ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریكا نیز بلافاصله پس از این اظهارنظر گفت كه ایالات متحده دعوت نماینده اتحادیه اروپا را خواهد پذیرفت. وزارت خارجه كشورمان هم بلافاصله نسبت به این اظهارات موضع گرفت و سعید خطیب‌زاده با یادآوری خروج آمریكا از برجام، در مطلبی نوشت: «١+5 دیگر وجود ندارد و اكنون تنها ایران و ١+4 است. برای احیای ١+5، آمریكا باید عمل كند و تحریم‌ها را بردارد.» وی سپس راهكار احیای 1+5 را به این ترتیب عنوان كرد: «تعهد، اقدام، جلسه.»
احیای 1+5 بدون مقدمات
اما به نظر می‌رسد آمریكایی‌ها به دنبال به كرسی نشاندن حرف خود هستند و می‌خواهند احیای 1+5 را از آخرین مرحله یعنی برگزاری جلسه، كلید بزنند و باتوجه به مخالفت صریح ایران، صحبت از مذاكرات غیررسمی یا حضور به عنوان عضو ناظر به میان آورده‌اند.
البته با توجه به مواضع قبلی مقامات جمهوری اسلامی ایران، می‌توان این‌گونه تحلیل كرد كه پاسخ ایران به برگزاری چنین جلسه‌ای منفی است و بر همین اساس مهدی‌ محمدی، مشاور رئیس مجلس شورای اسلامی با انتشار مطلبی در فضای مجازی تاكید كرده كه چنین درخواستی را باید پیشاپیش ردشده دانست. وی درباره دلایل طرح چنین پیشنهادی از سوی آمریكا و اروپا هم توضیح داده است: «برای آمریكا احیای مذاكره حتی از احیای برجام هم مهم‌تر است و دولت آمریكا می‌خواهد به برجام برگردد، اما بدون لغو تحریم یا برداشتن گامی كه بیش از یك عمل نمادین ارزش داشته باشد.»
با این‌حال موضعی‌ كه معاون سیاسی وزیر خارجه در برنامه تلویزیونی نگاه یك داشت، به این قاطعیت نبود. عراقچی در پاسخ به این‌كه آمریكا چه زمانی می‌تواند به این مذاكرات بازگردد، گفت: موضع ما روشن است كه الان چیزی تحت عنوان 1+5 نداریم و آن‌چیزی كه وجود دارد 1+4 است. آقای بورل هماهنگ‌كننده مذاكرات هسته‌ای هم هستند و از اعضای فعلی برجام برای یك جلسه غیررسمی دعوت كرده، از آمریكا هم خواسته به عنوان مهمان حضور یابد تا گفت‌وگویی برای نقشه راه آینده انجام شود.»
عراقچی افزود: «بورل چون موضع ایران را در مخالفت با حضور آمریكا می‌داند، این ابتكار را به خرج داده، ما در حال بررسی این پیشنهاد هستیم و با سایر شركا یعنی چین و روسیه در حال مشورت هستیم.»
معاون سیاسی وزیر خارجه افزود: «اما تصور می‌كنیم كه بازگشت آمریكا به برجام و رفع تحریم‌ها به مذاكره‌ای احتیاج ندارد. اگر می‌خواهند برگردند، تحریم‌ها را بردارند و به برجام بازگردند. این دعوت به گفت‌وگو از نظر ما مبهم است. اصولا نیاز به گفت‌وگو نداریم و ممكن است ترتیبات عملی و فنی نیاز باشد، اما اصولا نیاز به گفت‌وگو نیست. با این حال در حال بررسی پیشنهاد آقای بورل هستیم.»
چه نیازی به مذاكره است
 فواد ایزدی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌كه اجرایی شدن تعهدات آمریكا و لغو تحریم‌ها نیازی به مذاكره ندارد می‌گوید گرچه عنوان شده كه آمریكا قرار است در این جلسه غیررسمی به عنوان عضو ناظر حضور یابد، اما آمریكا نشان داده كه معمولا از چنین جلساتی سوءاستفاده می‌كند.»
این استاد دانشگاه می‌افزاید: «مشكل آنجا پیش می‌آید كه آمریكا كه حكم ناظر در این جلسه را دارد، بخواهد در حین مذاكرات، درخواست‌هایی را مطرح كرده و حتی به بحث‌های غیربرجامی ورود پیدا كند.»
ایزدی با اشاره به این معضلات می‌گوید: «نفس حضور آمریكا به عنوان ناظر در جلسه غیررسمی مشكلی ندارد، اما اگر چنین نشستی برگزار شود و نماینده ایران هم در آن حضور یابد، باید نسبت به سوءاستفاده آمریكا هوشیار باشد و به محض طرح مطالب نامرتبط از سوی آمریكا، جلسه را ترك كند.» اما برخی دیگر از كارشناسان حتی برگزاری چنین جلسه‌ای بدون حضور آمریكا را نیز لازم نمی‌دانند، چه برسد به حضور آمریكا در آن.
 علی خضریان، نماینده تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «باید پرسید بحث فعلی مذاكره‌كنندگان بر سر برجام درباره چیست؟ مگر آنها به تعهدات خود عمل كرده‌اند كه اكنون قرار باشد در مذاكرات جدید پیرامون آن بحث كنند؟»
وی با بیان این‌كه سیاست رسمی جمهوری اسلامی ایران این است كه تن به هیچ گفت‌وگویی بر سر موضوعات جدید و توافق تازه نمی‌دهد، افزود: «از این‌رو تا وقتی طرف‌های مقابل هنوز به توافقات قبلی عمل نكرده‌اند، دیگر نیازی به مذاكره جدید نیست. آنچه اهمیت دارد، اجرایی شدن كامل مصوبات مجلس درخصوص اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها است و باید منتظر توقف اجرای پروتكل الحاقی بود.»
تداوم سیاست ترامپ
نكته قابل توجه این‌كه آمریكایی‌ها در حالی برای حضور در نشست غیررسمی درباره برجام اعلام آمادگی كرده‌اند كه جو بایدن از زمان حضور در كاخ سفید هنوز هیچ اظهارنظری درباره بازگشت به برجام نكرده و صرفا نسبت به حضور در مذاكرات ابراز تمایل كرده است. این رویکردی است که وزیر خارجه کشورمان از آن به ادامه فشار حداکثری علیه ایران یاد کرده است.
ادامه سیاست‌های ترامپ در دولت بایدن و تلاش برای نشاندن ایران پای میز مذاكره، همان چیزی است كه در دوره ترامپ هم وجود داشت و ایران زیر بار آن نرفت. حسن روحانی در آن مقطع گفته بود: «آنها فكر می‌كنند كه با فشار حداكثری می‌توانند در حال ضعف ما را پای میز مذاكره ببرند، اما این كار امكان‌پذیر نیست و ما هیچگاه با ضعف پای میز مذاكره نخواهیم رفت.» اكنون هم كه به گفته وزیر خارجه كشورمان، سیاست فشار حداكثری در دولت بایدن تغییری نكرده، انتظار آن است كه سیاست ایران هم تغییری نكند.

محمدجواد ظریف وزیرخارجه ایران در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «پرس تی‌وی» در ابتدای مصاحبه خود در خصوص ضرب‌الاجل پنجم اسفندماه ایران برای توقف اجرای پروتکل الحاقی گفت: «ما این اقدامات را در راستای برجام انجام داده‌ایم، ما برجام را نقض نکرده‌ایم...مجلس شورای اسلامی با جهان حرف نمی‌زند، با ما به‌عنوان مجریان قانون حرف می‌زند و می‌گوید تا زمانی‌که نتوانید به ما نشان دهید که طرف‌های برجام به تعهدات‌شان در قبال ایران پایبند بوده است، بنابراین دیگر نمی‌توانید به تعهدات اختیاری خود ذیل برجام پایبند باشید این یک ضرب‌الاجل نیست بلکه اولتیماتوم است.»
ظریف در خصوص پیامدهای خروج ایران از پروتکل الحاقی گفت: «ما با گروسی درباره همه مسائل مهم و اقدامات بعدی ایران برای کاهش تعهدات برجامی مذاکره می‌کنیم ولی آنها اجازه نخواهند داشت تا زمانی‌که ایالات متحده به پایبندی کامل به تعهدات برجامی بازگردد، تصاویر دوربین‌های مراکز هسته‌ای ایران را دریافت کنند. اقدامات دیگری را نیز در دست بررسی داریم.»