عزیزا... حمیدنژاد، كارگردان مجموعه «بانوی عمارت» در گفت‌وگو با جام‌جم:
مطمئن بودم بانوی عمارت مخاطب را جذب می کند
شما در شروع فعالیت هنری‌تان در تلویزیون، دو سال قبل مجموعه اپیزودیك چرخ فلك را كارگردانی كردید و به فاصله كمی از آن، از سال قبل مشغول ساخت بانوی عمارت شدید كه مضمونی تاریخی دارد و در فضایی متفاوت با سریال قبلی و حتی آثار سینمایی‌تان روایت می‌شود. داستان این مجموعه بر چه مبنایی شكل گرفت؟
بعد از پایان ساخت سریال چرخ فلك، ایده این مجموعه كه آن زمان هنوز در حد سیناپس بود به من پیشنهاد شد و وقتی فیلمنامه را مطالعه كردم، به دلایلی این پیشنهاد را نپذیرفتم. چون فیلمنامه هنوز كامل نبود و با توجه به برآورد مالی كه برایش در نظر گرفته شده بود هم آن را قابل اجرا نمی‌دیدم. با این حال این پیشنهاد یك سال بعد دوباره از جانب آقای مولایی (تهیه‌كننده مجموعه) مطرح شد و پس از بررسی و بازنویسی چندباره فیلمنامه وارد مرحله پیش‌تولید شدیم.
در این مراحل بازنویسی چقدر با احسان جوانمرد، فیلمنامه‌نویس پروژه در ارتباط بودید و از نظرات هم استفاده می‌كردید؟
طی جلسات متعددی كه برگزار شد، با هم صحبت می‌كردیم، بنده و آقای مولایی نظراتمان را می‌گفتیم و سیناپس هر قسمت فیلمنامه بر اساس این صحبت‌ها توسط نویسنده اصلاح شده و نوشته و پرداخته می‌شد. در نهایت وقتی فیلمنامه آماده شد، طبق صحبتی كه از قبل با تهیه‌كننده كرده بودم و در همه كارهایم انجام می‌دهم، قرار شد بنده كار اصلاح فیلمنامه را انجام دهم. در این مرحله بنا بر سلیقه كارگردانی‌ام و به این خاطر كه فیلمنامه را به دنیای بصری خودم نزدیك كنم، فیلمنامه را حك و اصلاح كردم. البته همین‌جا اشاره كنم كه فیلمنامه به جهت نگارش دیالوگ‌ها آن‌قدر از جانب آقای جوانمرد خوب پرداخت شده بود كه این انگیزه را در من زنده كرد كه آن را كار كنم؛ حدود 20 قسمت آماده شد، فیلمنامه را كلید زدیم و بعد قسمت‌های بعدی نوشته شد.
تغییر نام مجموعه از آهو به بانوی عمارت و عوض كردن چینش شخصیت‌ها و میزان نقشی كه در قصه داشتند در كدام مقطع رخ داد؟
به مرحله پیش‌تولید نزدیك شده بودیم كه آن تغییر را انجام دادیم و نام فیلمنامه تغییر پیدا كرد. در همان مقطع فخرالزمان و شازده ارسلان به عنوان شخصیت‌های برجسته و دیگر شخصیت‌ها به عنوان شخصیت‌های اصلی و مكمل مجموعه انتخاب شدند.
حالا كه كار ساخته و پخش شده از این تغییر راضی هستید؟ در موفقیت و دیده شدن كنونی مجموعه شكی نیست، اما فكر نمی‌كنید اگر شخصیت اصلی مجموعه آهو می‌ماند، كار موفق‌تر می‌شد؟
به عقیده من این‌كه فاز اول مجموعه بر محوریت شخصیت فخری پیش رفت، اتفاق درستی بود و مجموعه را موفق‌تر كرد.
شما در مجموع در سینما هم كارگردان گزیده‌كاری محسوب می‌شوید و البته ورودتان به تلویزیون هم دیر اتفاق افتاد. این جدایی از تلویزیون به چه دلیلی بود؟ نوع این رسانه را نمی‌پسندیدید یا دلیل دیگری در كار بود؟
كارهای من عمدتا در عرصه سینما بودند و در تلویزیون فقط چند كار مستند را كارگردانی كرده بودم. عرصه سینما برایم جدی‌تر بود و فضای تلویزیون را تا حدی بسته می‌دیدم و به عنوان یك فیلمساز، سلیقه‌هایم با این عرصه همخوانی نداشت.
چه عاملی موجب شد كه ترغیب شوید و به تلویزیون بیایید؟
موضوعاتی كه اخیرا به من پیشنهاد شدند، موضوعات مهمی بودند. عمده موضوعاتی كه قبلا پیشنهاد می‌شدند، چندان جذاب نبودند یا من ارتباطی با آنها برقرار نمی‌كردم. ولی هنگامی كه پیشنهاد چرخ فلك مطرح شد، چند قسمتی از فیلمنامه آن را خواندم؛ دیدم موضوعات اجتماعی و جذابی داشت كه دغدغه خودم هم بود و تصمیم به همكاری گرفتم.
آثاری كه گفتید قبلا به شما پیشنهاد می‌شدند، اما آنها را نمی‌پذیرفتید در چه موضوعاتی بودند؟
موضوعاتشان مختلف بود؛ بعضی آثار تاریخی بودند، برخی جنگی و بعضی دیگر خانوادگی. فیلمنامه‌های هیچ‌كدام آن‌قدر قوی نبودند كه در من انگیزه‌ای برای كار به وجود بیاورند.
و با استناد به همان معدود آثارتان در عالم سینما، به نوعی می‌توانیم شما را كارگردانی با دغدغه پرداختن به موضوعات جنگی
-ذالبته با نگاهی متفاوت- بدانیم. اساسا در كارگردانی كردن در وهله اول ترجیح می‌دهید سراغ چه موضوعاتی بروید و چه محتوایی شما را بیشتر برای كارگردانی جذب می‌كند؟
در وهله اول پررنگ بودن روابط انسانی در فیلمنامه برایم جذاب است. در تمام فیلم‌هایم سعی كرده‌ام به روابط انسانی بها بدهم و این از جمله دلایل انتخاب یك فیلمنامه برای من است.
بُعد تاریخی بودن در بانوی عمارت چقدر مد نظرتان بود؟ به نظرتان نمی‌شد همین حرف و قصه را در فضا و زمان حال روایت كرد؟
این مقطع تاریخی برایم جذابیت خاصی داشت. در زمان حال و دوران معاصر زیاد كار شده است و از نگاه من فضاهای تكراری برای كار دارد؛ مگر این‌كه موضوع جذابی پیدا و انگیزه ایجاد شود. لذا خودم هم دوست داشتم در همان فضا یك داستان عاشقانه را به تصویر بكشم و فیلمنامه این فضا را در اختیارم قرار داد و به من انگیزه بخشید.
عده‌ای از منتقدان معتقدند كه این بُعد تاریخی، كاركرد چندانی در قصه ندارد و اصطلاحا خوب از آب درنیامده است؛ توضیحتان در این خصوص چیست؟ قبول دارید؟
ما بنا نداشتیم صرفا كاری تاریخی بسازیم. از طرفی معتقدم مناسبات اجتماعی آن زمان با اكنون فرق می‌كند. بنابراین اگر آن قصه را معاصر و امروزی كنیم، از نظر جذب مخاطب جوابی از آن نمی‌گیریم. در آن دوران مناسبات دیگری بر روابط و فرهنگ مردم حاكم بوده است.
و نكته دیگری كه البته به‌نظرم جای تحسین هم دارد، نقش پررنگ زنان در قصه است. شاید عده زیادی این‌طور فكر می‌كردند كه زنان در طول تاریخ آن دوره جایگاه برجسته‌ای در جامعه و خانواده نداشتند، اما ما داستان بانوی عمارت را از دید زن‌های قصه می‌بینیم و این عاملی است كه روایت این مجموعه را جذاب‌تر هم كرده است.
قصه ما زن‌محور است؛ بیشتر شخصیت‌ها زن هستند و نقش تعیین‌كننده دارند و همین یكی از عوامل جذابیت سریال است. البته نباید از شخصیت‌های مرد قوی مجموعه صرف‌نظر كنیم كه آنها هم به اندازه كافی پرداخته شده‌اند؛ برای مثال ارسلان میرزا، میرزا اسد، جهانبخش و طبیب‌الاطباء كه شخصیت‌های كمرنگی نیستند و در روند قصه تاثیرگذارند.
به عنوان یك كارگردان فكر می‌كنید در داستانی كه در بستر تاریخ پیش می‌رود، چقدر رعایت كردن تاریخ آن مقطع و همه جزئیاتش مهم است؟ این‌كه لباس‌ها حتما لباس‌های آن دوره باشند، لحن گفتار رعایت شود یا گریم بازیگران با تاریخ تطابق داشته باشد؛ اتفاقی كه در بانوی عمارت شاهدیم موجب اعتراض عده‌ای شده و گفته‌اند چرا زنان این مجموعه برخلاف زنان دوره قاجار، زیبا و آراسته به تصویر كشیده شده‌اند!
به هر حال ما داریم فیلم می‌سازیم و فیلمسازی، زیباشناختی خاص خودش را دارد، دنیایی را ترسیم می‌كند كه شیرین‌تر از دنیای واقعی است و همین مخاطب را جذب می‌كند. بنابراین نباید صرفا مستندسازی كنیم؛ فقط از اسناد تاریخی در جهت نزدیك كردن فضا به آن دوران استفاده می‌كنیم و هدفمان رعایت نعل به نعل تاریخ نیست. در دوخت و دوز لباس‌ها، رنگ‌آمیزی‌شان، طراحی صحنه، نوع گویش بازیگران، نورپردازی و ... سعی كردیم به فضای دوران قاجار نزدیك بشویم. به عقیده من در همین حد شباهت كفایت می‌كند و اگر بخواهیم بیشتر نزدیك بشویم، دست‌وبال من كارگردان بسته می‌شود و مخاطب آن اثر را پس می‌زند.
و این سوال را از جانب مخاطبان كمی سختگیرتر مجموعه می‌پرسم؛ این به معنای تحریف تاریخ نیست؟
نه، تحریف تاریخ به موضوع برمی‌گردد. اگر شما یك شخصیت حقیقی تاریخی را دستمایه روایت قرار بدهید اما پرداختتان طور دیگری باشد، این به معنای تحریف است. اما اگر به فرض نوع لباس بازیگران را از آن دوران الهام بگیرید و زیباتر جلوه بدهید، اسمش زیبایی‌شناختی بصری می‌شود و این اتفاقی است كه در فیلمسازی همه جای دنیا دیده می‌شود.
به نظرم اصلی‌ترین ریسكی كه در ساخت بانوی عمارت كردید، بهره جستن از بازیگران غیر چهره بود. افرادی كه گرچه اكثرا در عالم تئاتر سرشناس هستند، اما برای مخاطب تلویزیون تازگی دارند و در كنارشان نقش اصلی مجموعه‌تان را هم به بازیگری دادید كه اولین نقش حرفه‌ای‌اش را تجربه می‌كرد. البته نقطه عكس این قضیه را هم در چرخ فلك شاهد بودیم كه برای نقش‌های كوتاه و اپیزودیك، از بازیگران عمدتا چهره بهره جستید. انتخاب بازیگران چگونه صورت گرفت؟ آیا بر چهره نبودنشان تاكید داشتید؟
من تجربه كار با بازیگران تئاتری و نابازیگرها را قبلا در آثار مختلف تجربه كرده بودم و حتی در چرخ فلك هم در بعضی اپیزودها برای برخی نقش‌ها كه اتفاقا نقش اصلی هم بودند، سراغ چهره‌های نابازیگر رفتم. در بانوی عمارت تركیبی از بازیگران تلویزیون، سینما، تئاتر و نابازیگرها در كنار هم قرار گرفتند. من در انتخاب بازیگرانم به تركیبشان در كنار هم فكر می‌كنم و این‌كه این چینش درست در كنار هم بنشیند، برای مخاطب قابل قبول باشد و هارمونی زیبایی داشته باشد. لذا ناگزیر از استفاده از تیپ‌های مختلف هستم.
از انتخاب‌هایتان راضی بودید؟ بعدا كه كار جلوتر رفت، از انتخاب كسی پشیمان نشدید؟
من از همه انتخاب‌هایم تقریبا راضی هستم، مگر در انتخاب برخی بازیگران نقش‌های فرعی كه دیالوگ‌های خیلی كوتاهی داشتند و طی زمانی اندك از بین هنروران انتخاب شدند. بازیگرانی كه از قبل انتخاب شدند، همه حساب‌شده و طبق اصولی تایید شده بودند و درست در كنار هم نشستند.
مجموعه این شب‌ها خیلی خوب دیده شده و حتی عده‌ای را برای اولین بار پای تلویزیون نشانده است. رمز این موفقیت را در چه می‌دانید؟ به نظرتان اصلی‌ترین عامل جذب بانوی عمارت چه بود؟
بهتر است این سوال را از خود مخاطبان بپرسید. من به عنوان یك كارگردان وظیفه دارم اثری بسازم كه مخاطبان دوست داشته باشند و از تماشایش لذت ببرند. با وجود تمام كمبودهایی كه این پروژه داشت، تلاش كردم كار را در سطح بالایی به لحاظ كیفی بسازم. لذا تقریبا مطمئن بودم كه بانوی عمارت عوامل لازم را برای جذب مخاطب خواهد داشت.
صحبت‌هایی هم مبنی بر ساخت فاز دوم مجموعه شنیده می‌شود. این حرف‌ها چقدر جدی است؟
این صحبت‌ها در همان حد حرف و شایعه است، دست‌كم از جانب من صحت ندارد و با توجه به شرایطی كه بر ما گذشت، هیچ‌گاه تصمیمی برای كارگردانی فصل دوم نداشته‌ام.
یعنی اگر فصل دومی ساخته بشود، شما كارگردانش نخواهید بود؟
با این شرایط نه. بانوی عمارت شرایط ساخت آسانی نداشت و با سختی ساخته شد.
