سفر علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه به روسیه در مسیر کدام هدف قابل تحلیل است؟
همگرایی تهران - مسکو برای دور جدید مذاکرات وین
رایزنیهای دیپلماتیک از اروپا تا روسیه پیش از شروع مذاکرات جدید وین به شکل فشرده در جریان است و معاون سیاسی وزیر خارجه نفر اصلی این رایزنیهاست، علی باقری معاون سیاسی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران که بلافاصله بعد از سفر به بروکسل و رایزنی با انریکه مورا، معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام به دعوت سرگئی ریابکوف، معاون وزارت خارجه فدراسیون روسیه به مسکو سفر کرد، سبب شد بسیاری حضور در مسکو را در باب رایزنیهای جدید برای مذاکرات برجامی تلقی کنند، تا جایی که میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمانهای بینالمللی مستقر در وین پنجشنبه شب در پیامی توییتری درباره دلایل این سفر اعلام کرد که سفر علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسکو برای گفتوگو با مقامات روسیه، به معنای ایجاد یک مسیر مجزا از مذاکرات احیای برجام نیست و صرفا در راستای انجام مشورتهای دوجانبه صورت میگیرد. البته این دیپلمات ارشد روس در حساب کاربری خود در توییتر نوشت برای جلوگیری از گمانهزنیها میتوانم به شما اطمینان دهم که این سفر به معنای ایجاد یک مسیر مجزا از مذاکرات درباره [احیای] برجام نیست. این تنها یک رویه عادی از مشورتهای دوجانبه -شبیه آنچه میان ایران و اتحادیه اروپا در بروکسل انجام شد- است. او در پایان توییت خود این نکته را هم تصریح کرد که مشتاقانه در انتظار از سرگیری مذاکرات وین هستند. آنطور که دیروز علی باقری هم در توییتر خود خبر داد در یک جلسه مثبت و ثمربخش با سرگئی ریابکوف، تحولات اخیر را مرور کرده و در مورد مذاکرات برای لغو تحریمهای غیرقانونی و ظالمانه به تبادل نظر پرداخته و تصمیم گرفتند رایزنیهای خود را در سطوح مختلف برای تقویت مواضع مشترک ادامه دهند.
جمعه، روز اصلی دیدارها با مقامات روسیه بود؛ علی باقری معاون سیاسی وزیر خارجه دیروز جمعه ابتدا با میخائیل بوگدانف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور خاورمیانه و شمال آفریقا و معاون وزارت خارجه این کشور دیدار و گفتوگو کرد و دو طرف درباره مناسبات دو جانبه، رفع مسائل و مشکلات موجود، گشایش دریچههای جدید در روابط دوجانبه و ارتقای همکاری در عرصههای مختلف بحث و تبادل نظر کردند. او البته در بدو ورود به مسکو گفته بود: دیدگاههای خودمان را درباره اقتضائات و الزامات دور جدید گفتوگوها برای لغو تحریمها با دوستان روس به اشتراک میگذاریم تا با نگاه مشترک وارد گفتوگوها شویم.
معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان دیروز دیدار دیگری هم داشت؛ او با سرگئی ریابکوف دیدار کرد. باقری در این دیدار هم گفت که ایران و روسیه دیدگاههای نزدیکی در خصوص مسائل منطقهای، بینالمللی و به خصوص برجام دارند. البته باقری این نکته را هم خاطرنشان کرد که یک نگاه بود و هست که ما به صورت دوجانبه با کشورهای عضو گروه ۱+۴ در همین چارچوب صحبت کنیم و بر همین اساس در گام اول طبق توافقی که با آقای ریابکوف (معاون وزیر خارجه روسیه) انجام شد و دعوتی که ایشان به عمل آوردند، قرار شد به مسکو بیایم و دیدگاههای خودمان را درباره اقتضائات و الزامات دور جدید گفتوگوها برای لغو تحریمهای غیرقانونی و ظالمانه با دوستان روس به اشتراک بگذاریم تا با نگاه مشترک وارد گفتوگوها در دور جدید شویم. با توجه به روابط گسترده و متنوع دوجانبهای که با روسیه داریم، بخش قابل توجهی از سفر به صحبت و گفتوگو با آقای بوگدانف، معاون وزیر خارجه روسیه درباره مناسبات دوجانبه ایران و روسیه اختصاص داشت، باقری ضمن بیان این مطلب تاکید کرد که در مورد مسائل و مشکلاتی که در مناسبات فیمابین وجود دارد و رفع این موانع و مشکلات و همین طور درباره گشایش دریچههای جدید در مناسبات دوجانبه به منظور ارتقای همکاریها در عرصههای مختلف بتواند منافع دو کشور را در زمینههای مورد علاقه دو کشور تامین کند.
هماهنگی با روسیه برای اتخاذ مواضع جدید در مذاکرات آتی وین
برای بررسی و رمزگشایی دقیق این سفر و ارتباط آن با مذاکرات پیش رو و رایزنیهای اخیر در بروکسل با عبدالرضا فرجیراد که پیش از این مسؤولیت مدیرکلی حوزه ریاست شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان را بر عهده داشته و سفیر پیشین ایران در نروژ هم بودهاست گفتوگو کردیم.
وی درخصوص دلایل و اهمیت سفر علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان به مسکو و دیدار با مقامات روسیه میگوید: با توجه به گفتوگوهای انجام شده در بروکسل این سفر نیز حائز اهمیت است، البته من بعید میدانم که روسها از جزئیات سفر بروکسل مطلع نباشند اما به هرحال شاید بتوان گفت آقای علی باقری به سه دلیل به روسیه سفر کرده است.
این کارشناس مسائل بینالملل بر همین اساس میافزاید: روسها در دو سه هفته اخیر یک مقدار نسبت به مواضع ما نقد داشتند، به ویژه در مقابل اظهارنظر مقامات ایرانی دست به انتقاد میزدند، مانند صحبتهای آقای اولیانوف، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین که پس از کلمات «بهزودی» که توسط مقامات کشورمان گفته شدهبود، واکنش نشان داد. این مسائل بیانکننده آن بود که روسها به نوعی دچار ابهام هستند و آخرین بحثی هم که داشتند این بود که چرا ایران میگوید ما میخواهیم از ابتدا شروع کنیم در حالی که تاکنون بحثهای مهمی شده و نباید آنها را کنار بگذاریم.
وی با تاکید بر این که آقای باقری به مسکو رفته تا طرف روس را توجیه کند که ما چرا در از سرگیری مذاکرات وین تاخیر داریم و چه زمانی آن را شروع خواهیمکرد، میگوید: نکته دوم همان مباحثی است که آقای باقری در بروکسل داشته مبنی بر اینکه ما مواضع جدیدی داریم؛ به این معنا که قرار نیست همه مسائلی را که در مذاکرات دوره آقای عراقچی در وین گفته شده، بپذیریم و بر مسائل بیشتری حساسیت داریم؛ لذا او میخواهد این موضوعات را به روسها منتقل کند و عکسالعمل آنها را بسنجد و در عین حال ببیند چقدر بر سر این موضوع میایستند.
فرجی راد تاکید میکند: برای مثال اگر این بار ایران بخواهد بر بحث اعتمادسازی و تعهد پافشاری زیادی کند، میخواهد مطمئن شود آیا روسها تا آخر میایستند یا خیر؛ البته روسها در بیان خود، یک حمایت ضمنی داشتند اما چون مذاکرات حداکثر قرار است تا یک ماه دیگر شروع شود و جدید خواهدبود باید ببینند موضع روسها دقیقا چیست.
این کارشناس مسائل بینالملل درخصوص موارد جدیدی که قرار است در مذاکرات وین مطرح شود نیز میگوید: آن چیزی که میتوان حدس زد این است که ایران بر تعهد آمریکا و عدم خروج مجدد از برجام تاکید خواهدکرد و این موضوع بیش از گذشته است لذا طرف ایرانی تعهدی را میخواهد که بهشکلی ایران را قانع کند.
وی خاطرنشان میکند: مساله بعدی این است که آمریکاییها در این اواخر مساله برجام را با مساله منطقه بهویژه پرونده موشکی ایران ارتباط دادند؛ درحالی که ایران روی این موضوعات خیلی حساس است و نمیخواهد این دو موضوع ادامهدار شود، ضمن اینکه آمریکاییها میخواهند تا جایی که میتوانند تعداد افراد بیشتری را فهرست تحریم قرار دهند.
فرجی راد با بیان اینکه مذاکرات آغاز خواهدشد و بسیار خوب شد ایران ماه دقیق شروع مذاکرات را اعلام کرد، یادآور میشود: با توجه به حضور بایدن در گروه ۲۰ و اینکه کشورهای اروپایی و بایدن قرار است در رابطه با مذاکرات وین صحبت کنند، اینکه ایران زمان خاصی را اعلام کرد بسیار خوب بود چرا که ممکن بود آنها نوعی یکپارچگی علیه ایران ایجاد کنند اما اعلام تاریخ باعث بر هم خوردن این معادلات و حتی استقبال ضمنی آنها از مذاکرات وین شد.
این کارشناس مسائل بینالملل درخصوص اینکه سفر روسیه چه تاثیری بر مذاکرات جدید برجامی خواهدداشت، تصریح میکند: چون پیش از این روسها شرایط را سخت گرفته بودند، ایران میخواهد یک مقدار نزدیکتر شود تا موضع روسها را تعدیل کند؛ چرا که آنها داشتند به اروپاییها و آمریکاییها نزدیک میشدند.
وی میافزاید: حتی به نظر میرسید روسیه از اینکه ایران به صورت مجزا با اتحادیهاروپا صحبت کرده ناراحتی خود را منتقل کردهاند؛ بنابراین ایران میخواهد به نوعی فضا را آرام کند و در عین حال ببینند مواضع جدیدی که قرار است در مذاکرات آتی داشته باشد با چه رویکردی از جانب روسیه همراه میشود. لذا لازم بود از این بابت این هماهنگی صورت گیرد و ممکن است آقای باقری پس از روسیه با چینیها نیز مشورت کند.