درحالی که هرگونه دخل و تصرف در یک اثر ثبت‌ملی‌شده غیرقانونی است، طرح لوله‌کشی گاز در مسجد جامع فاخر و 700ساله ورامین و روی دیوارهای فرتوت آن اجرا شده است
پیچک‌های فولادی روی تن رنجور مسجد
گاهی ابهت و شکوه یک اثر و بنای تاریخی باعث می‌شود گمان کنیم همیشه مقاوم و پابرجا خواهند ماند و از تهدید هر بلای طبیعی و غیرطبیعی جان سالم به‌در خواهند برد؛ آنقدر که هر رفتاری دلمان خواست و هر طرحی به نظرمان صحیح آمد، رویشان اجرا کنیم و انتظار داشته باشیم همچنان قد خم نکنند و صدها و بلکه هزاران سال دیگر سرپا بمانند و به روی ما و نسل‌های آینده لبخند بزنند. مثال و مصداق‌هایش متاسفانه در کشورمان کم نیست اما آخرین مورد که موجب بهت و حیرت همه نخبگان و فعالان میراثی‌شده بلایی است که بر سر مسجد جامع ورامین آمده است؛ مسجدی بزرگ و باشکوه و زیبا که از چند سال پیش تاکنون هربار با یک تهدید روبه‌رو بوده است؛ از فرونشست زمین‌های اطراف گرفته تا تخریب دیوارها به دلیل شکست لوله اصلی انتقال آب و امروز هم خبر رسیده که این بنای 700ساله چهارایوانی که باید در ناز و نوازش حفظ و نگهداری شود با اجرای طرح لوله‌کشی گاز هم منظر بصری‌اش ازبین‌رفته و هم احتمالاتی چون نشت گاز و... آینده آن را در معرض تهدید جدی قرار داده است.
هفت قرن را پشت سر گذرانده و همچنان بیدار و باابهت اما پیر و کم بنیه، در جنوب شرق تهران بزرگ، شهر ورامین را زیر سایه نگاه پرنفوذش گرفته است. تزئینات و گچبری‌هایش از زیباترین نمونه‌های گچبری ایرانی است و هوشبر و دلربا. می گویند در دوره سلطان محمد خدابنده(از حکمرانان ایلخانی) و پسرش جان گرفته و هنوز جان شیرین در بدن دارد و مایه فخر میراث ایران زمین است. این هویت پرافتخار اما هر سال باید یک جای تنش بلرزد و هربار خم به ابرو نیاورد و از خود تاب و توان نشان دهد. اگر به موارد همین چند سال اخیر اکتفا کنیم، برمی‌گردیم به آذر97 و اخباری که از فرونشست زمین در اطراف مسجد حکایت داشت؛ البته همان زمان دلاور بزرگ‌نیا، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران خبر فرونشست را تکذیب کرد و به رسانه‌ها گفت لوله اصلی انتقال آب هفته‌گذشته مقابل محوطه ضلع شمالی مسجد جامع ورامین به دلیل اجرای طرح محوطه‌سازی شهرداری شکسته و به دنبال آن حجم زیادی آب در مقابل مسجد جمع‌شده که با تلاش شهرداری و اداره آبفا، آب موجود در محوطه مقابل مسجد جامع تخلیه شد اما نفوذ آب، تخریب دیواره‌های غیرتاریخی دور سازه اصلی بنا را به‌دنبال داشت، گرچه نفوذ آب به محوطه مسجد به هیچ عنوان به سازه اصلی آسیبی واردنکرده و خطری این مسجد تاریخی را تهدید نمی‌کند.مهر سال 98 خبری دیگر نگاه‌ها را سمت مسجد جامع ورامین برد که باز هم به فرونشست زمین اطراف مسجد برمی‌گشت. آن زمان هم حسین کاغذلو، فرماندار شهرستان ورامین دراین‌باره به رسانه‌ها گفت: در فاصله 10متری ورودی در مسجد به علت ساخت و سازهای شهرداری برای بهسازی، زمین حدود یک‌متر در یک‌متر و به عمق نیم‌متر فرونشست کرده اما به مسجد جامع شهرستان ورامین که یکی از آثار تاریخی ایران است هیچ خسارتی وارد نشده و فرونشست مربوط به محوطه بیرونی مسجد است.
لوله‌های آهنی روی دیوار
خلاصه که تهدید و تعرضات به محوطه‌های اطراف مسجد تاکنون کم نبوده است اما خبر و تصاویری که اخیر از بنای اصلی مسجد منتشر شده، حکایت دیگری است. اجرای طرح لوله‌کشی گاز طوری که لوله‌های سخت و زمخت و بدترکیب آهنی ریشه بدوانند روی دیوارهای آجری 700ساله فرسوده چیزی نیست که آن را به محوطه های بیرونی و تهدیدات خیلی دور نسبت دهند. اصلا پرسش این است که چگونه به ذهن اجراکنندگان طرح لوله‌کشی مسجد جامع ورامین نرسیده که درصورت پوسیدگی یک لوله کل این بنای تاریخی و فاخر ایلخانی به هوا می‌رود؟ چگونه به ذهن‌شان نرسیده این اثر فاخر ملی متعلق به کل ملت ایران در عصر حاضر و آینده است و آنها حق ندارند با سلیقه شخصی این‌چنین از چپ و راست و بالا و پایین آن لوله گاز رد کرده و به یک اثر ثبت ملی‌شده تعرض کنند؟ کاری که به پای همه نهادهای مربوط از میراث‌فرهنگی ورامین و تهران گرفته تا فرمانداری و اوقاف و امور مساجد و اداره گاز برمی‌گردد، آن‌هم وقتی که مقرر شده بود با بودجه نهاد ریاست‌جمهوری مرمت شود.
میراث ما و میراث آنها
حکمت‌ا... ملاصالحی، استاد باستان‌شناسی در خصوص چرایی چنین اتفاقات و نمونه‌هایش در کشورهای دیگر به ما می‌گوید: اتفاقا در اروپا این کلیساییان بوده‌اند که در صف‌مقدم بسط و گسترش جهانی تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های اروپایی ایستاده‌اند. امیدواریم که فکر و ذهن روحانیون ما نیز به تاریخ و مواریث و هویت تاریخی حساس بشود و در صیانت از آنها از خود حساسیت بیشتری نشان بدهند. ملاصالحی می‌گوید: متأسفانه معضل عظیم دیگری که جامعه پساانقلابی ما با آن دهه‌هاست دست در گریبان است فقدان و فقر گفت‌وگو و تعامل میان سازمان‌ها و نهادهای مختلف است،طوری که نهادها و سازمان‌های اجتماعی و فرهنگی ما گویا همه رویاروی هم برای نبرد صف کشیده‌اند و تعاملی در میان نیست. این باستان‌شناس ادامه می دهد که نهاد میراث‌فرهنگی در یونان فوق‌العاده نیرومند است. دو نهاد در یونان میراث‌فرهنگی و کلیسای ارتدکس که یکی محورش تاریخ است و فرهنگ و مواریث فرهنگی و دیگری محورش دیانت و معنویت از نفوذ و قدرت فوق‌العاده‌ای در جامعه معاصر یونان برخوردارند. در حالی که در ایران ما شرایط 180درجه متفاوت است. این بازسازی‌های امامزاده‌های ما را ببینید چه بر سر میراث گرانقدر این مملکت آورده است. در خیلی از مواقع نیت خیر است و می‌خواهند ظاهر امامزاده آبرومند شود اما باید با میراث فرهنگی گفت‌وگو کنند نه این که هر طرحی را که دوست دارند با سلیقه شخصی خود اجرا کنند! شما به کشور یونان که وارد می‌شوید هیچ بنایی به لحاظ زیبایی، استحکام و وسعت یارای برابری با کلیساهای یونان را ندارد. وقتی قرار است جایی کلیسا ساخته شود تمام طرح زیرنظر کارشناسان میراث‌فرهنگی یونان ارائه می‌شود و هزینه را کلیسا پرداخت می‌کند و این خیلی مهم است. آنچه مربوط می‌شود به حوزه مرمت و بازسازی هم تمام زیرنظر میراث فرهنگی اجرا می‌شود. بین کلیسا و میراث‌فرهنگی تعاملی عمیق وجود دارد. میراث‌فرهنگی با هزینه کلیسا همه مرمت‌ها را به شکلی اصولی به عهده می‌گیرد. درحالی که اینجا هر کسی برای خودش یک تصمیمی می‌گیرد و فکر می‌کنند اگر هم قرار به گفت‌وگو است و فرضا گفته می‌شود فلان کار را انجام ندهید تعمد یا غرض‌ورزی در کار است.
ملاصالحی با اشاره به این که میراث‌فرهنگی باید کل موارد و مصادیق میراث‌فرهنگی را در بر بگیرد، تاکید می‌کند: باید در حوزه ساخت اماکن متبرکه، بقاع یا مساجد و بهسازی گورستان‌های تاریخی، اوقاف، خود را ملزم و موظف به همکاری با سازمان میراث‌فرهنگی و... بداند.
لوله‌های آهنی روی دیوار
خلاصه که تهدید و تعرضات به محوطه‌های اطراف مسجد تاکنون کم نبوده است اما خبر و تصاویری که اخیر از بنای اصلی مسجد منتشر شده، حکایت دیگری است. اجرای طرح لوله‌کشی گاز طوری که لوله‌های سخت و زمخت و بدترکیب آهنی ریشه بدوانند روی دیوارهای آجری 700ساله فرسوده چیزی نیست که آن را به محوطه های بیرونی و تهدیدات خیلی دور نسبت دهند. اصلا پرسش این است که چگونه به ذهن اجراکنندگان طرح لوله‌کشی مسجد جامع ورامین نرسیده که درصورت پوسیدگی یک لوله کل این بنای تاریخی و فاخر ایلخانی به هوا می‌رود؟ چگونه به ذهن‌شان نرسیده این اثر فاخر ملی متعلق به کل ملت ایران در عصر حاضر و آینده است و آنها حق ندارند با سلیقه شخصی این‌چنین از چپ و راست و بالا و پایین آن لوله گاز رد کرده و به یک اثر ثبت ملی‌شده تعرض کنند؟ کاری که به پای همه نهادهای مربوط از میراث‌فرهنگی ورامین و تهران گرفته تا فرمانداری و اوقاف و امور مساجد و اداره گاز برمی‌گردد، آن‌هم وقتی که مقرر شده بود با بودجه نهاد ریاست‌جمهوری مرمت شود.
میراث ما و میراث آنها
حکمت‌ا... ملاصالحی، استاد باستان‌شناسی در خصوص چرایی چنین اتفاقات و نمونه‌هایش در کشورهای دیگر به ما می‌گوید: اتفاقا در اروپا این کلیساییان بوده‌اند که در صف‌مقدم بسط و گسترش جهانی تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های اروپایی ایستاده‌اند. امیدواریم که فکر و ذهن روحانیون ما نیز به تاریخ و مواریث و هویت تاریخی حساس بشود و در صیانت از آنها از خود حساسیت بیشتری نشان بدهند. ملاصالحی می‌گوید: متأسفانه معضل عظیم دیگری که جامعه پساانقلابی ما با آن دهه‌هاست دست در گریبان است فقدان و فقر گفت‌وگو و تعامل میان سازمان‌ها و نهادهای مختلف است،طوری که نهادها و سازمان‌های اجتماعی و فرهنگی ما گویا همه رویاروی هم برای نبرد صف کشیده‌اند و تعاملی در میان نیست. این باستان‌شناس ادامه می دهد که نهاد میراث‌فرهنگی در یونان فوق‌العاده نیرومند است. دو نهاد در یونان میراث‌فرهنگی و کلیسای ارتدکس که یکی محورش تاریخ است و فرهنگ و مواریث فرهنگی و دیگری محورش دیانت و معنویت از نفوذ و قدرت فوق‌العاده‌ای در جامعه معاصر یونان برخوردارند. در حالی که در ایران ما شرایط 180درجه متفاوت است. این بازسازی‌های امامزاده‌های ما را ببینید چه بر سر میراث گرانقدر این مملکت آورده است. در خیلی از مواقع نیت خیر است و می‌خواهند ظاهر امامزاده آبرومند شود اما باید با میراث فرهنگی گفت‌وگو کنند نه این که هر طرحی را که دوست دارند با سلیقه شخصی خود اجرا کنند! شما به کشور یونان که وارد می‌شوید هیچ بنایی به لحاظ زیبایی، استحکام و وسعت یارای برابری با کلیساهای یونان را ندارد. وقتی قرار است جایی کلیسا ساخته شود تمام طرح زیرنظر کارشناسان میراث‌فرهنگی یونان ارائه می‌شود و هزینه را کلیسا پرداخت می‌کند و این خیلی مهم است. آنچه مربوط می‌شود به حوزه مرمت و بازسازی هم تمام زیرنظر میراث فرهنگی اجرا می‌شود. بین کلیسا و میراث‌فرهنگی تعاملی عمیق وجود دارد. میراث‌فرهنگی با هزینه کلیسا همه مرمت‌ها را به شکلی اصولی به عهده می‌گیرد. درحالی که اینجا هر کسی برای خودش یک تصمیمی می‌گیرد و فکر می‌کنند اگر هم قرار به گفت‌وگو است و فرضا گفته می‌شود فلان کار را انجام ندهید تعمد یا غرض‌ورزی در کار است.
ملاصالحی با اشاره به این که میراث‌فرهنگی باید کل موارد و مصادیق میراث‌فرهنگی را در بر بگیرد، تاکید می‌کند: باید در حوزه ساخت اماکن متبرکه، بقاع یا مساجد و بهسازی گورستان‌های تاریخی، اوقاف، خود را ملزم و موظف به همکاری با سازمان میراث‌فرهنگی و... بداند.
