رکوردی که توسط مرکل شکسته نشد
با برگزاری قدیمی‌ترین و پرشکوه‌ترین مراسم نظامی تاریخ آلمان، مردم این کشور از آنگلا مرکل خداحدافظی کردند. بر اساس گزارش خبرگزرای فرانسه، مراسم تودیع با حضور رئیس‌جمهور، وزیران چهار کابینه مرکل، همسران آنها و گروهی از شخصیت‌های سیاسی دیگر در محل وزارت دفاع آلمان برگزار شد. هنگام پخش این مراسم، ده‌ها میلیون آلمانی پای تلویزیون نشسته‌بودند تا با زنی خداحافظی کنند که اگر مراسم ادای سوگند جانشین او در مجلس فدرال تا ١٧ دسامبر عقب می‌افتاد، رکورد طولانی‌ترین دوران صدراعظمی آلمان را شکسته‌بود. تنها هلموت کهل با ١۶ سال و ٢۶ روز حکومت، ١١ روز بیش از او در قدرت ماند.
آنگلا مرکل از فردای برگزاری انتخابات پارلمانی در روز ٢۶ سپتامبر امسال دیگر نه به عنوان صدراعظم، بلکه به عنوان سرپرست دولت رهبری آلمان را به عهده دارد. ماموریت او در عمل روز هشتم دسامبر با ادای سوگند اولاف شولتس در مجلس فدرال به عنوان صدراعظم جدید پایان می‌یابد، هر چند مراسم تودیع وی شش روز زودتر برگزار شد.



مرکل شکست نخورد اما ...
آنگلا مرکل تنها صدراعظم آلمان است که پس از چهار دوره پیروزی در انتخابات به خواست خود و بدون شکست قدرت را ترک می‌کند. هفت صدراعظم پیشین آلمان، همه پس از شکست از رقبا صحنه سیاسی کشور را ترک کرده‌اند. مرکل رفتار قهرمانی را پیشه کرد که ترجیح می‌دهد در اوج شهرت و پیش از آن که طعم تلخ شکست را بچشد، صحنه را ترک کند. او یک‌سال پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی امسال با قاطعیت اعلام کرد به سن بازنشستگی رسیده و دیگر نامزد مقام صدراعظمی نخواهدشد.
در همین روز هفته‌نامه فوکوس نوشت: «سیاستمداری بازنشسته می‌شود که در سال‌های گذشته همواره زیر فشار بود. مرکل باید هر روز خود را برای نشست هیات‌دولت، مذاکرات، معاملات و شرایط اضطراری آماده می‌کرد. او باید در هر ثانیه در دسترس می‌بود تا سرنوشت کشور را هدایت کند. اکنون برای نخستین بار پس از ١۶ سال صدراعظم می‌تواند لم بدهد و سیاست را به سیاستمداران دیگر بسپارد.»
اما در ماورای توصیفاتی که از سوی رسانه‌های غربی مطرح می‌شود، واقعیتی وجود دارد که نمی‌توان آن را انکار کرد. در انتخابات سراسری امسال در آلمان، حزب متبوع مرکل سخت‌ترین شکست را متحمل شد. این در حالی بود که مرکل به صورت تمام قد از حزب دموکرات مسیحی حمایت کرده‌بود. بسیاری از رسانه‌های محافظه‌کار در آلمان تاکید کرده‌بودند رای به حزب متبوع آنها، به معنای تایید عملکرد مرکل در طول 16 سال اخیر است اما نتیجه انتخابات به گونه‌ای دیگر رقم خورد. حزب سوسیال دموکرات در انتخابات پارلمانی، 7/25 درصد آرای انتخاباتی را از آن خود کرد و از حزب اتحادیه دموکرات مسیحی که 1/24درصد آرا را کسب کرد، پیشی گرفت. حزب اتحادیه دموکرات مسیحی در این انتخابات عملکرد ضعیفی از خود نشان داد و به نوعی بدترین شکست تاریخ خود را تجربه کرد. پایگاه نیوز استیتزمن در گزارشی با عنوان «بحران محافظه‌کاری در آلمان» به این موضوع پرداخته و می‌نویسد «شکست شکننده حزب آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان در انتخابات ماه گذشته نشان داد راست میانه با تهدیدی جدی در آلمان روبه‌روست.»




خاطرات ٣٢ سال حضور در عالم سیاست
بیشتر مفسران آلمانی پیش‌بینی کرده‌اند نوشتن خاطرات ٣٢ سال فعالیت سیاسی مرکل در مقام دبیرکلی حزب، نمایندگی مجلس، وزارت و صدراعظمی بی‌تردید یکی از سرگرمی‌های مهم او در دوران بازنشستگی خواهدبود. زنی که با این همه سابقه همچنان همراه همسرش پروفسور یوآخیم زاور در یک آپارتمان اجاره‌ای در برلین زندگی می‌کند، در آلمان شرقی سوسیالیستی سابق زیر نظر یک پدر کشیش بزرگ شد. مرکل در آستانه فروریختن دیوار برلین به حزب دموکرات مسیحی پیوست، به عنوان تحصیلکرده رشته فیزیک وارد عالم سیاست شد و ١۶ سال جامعه‌ای را اداره کرد که به لحاظ اقتصادی یکی از بازیگران اصلی در اروپا و شاید جهان محسوب می‌شود.
مرکل پس از حضور در صدها نشست بین‌المللی، دیدار و گفت‌وگو با ده‌ها سیاستمدار برجسته جهان و مراوده و تبادل نظر با دانشگاهیان و کنشگران انجمن‌های غیردولتی بی‌شمار، بی‌گمان گفتنی‌های زیادی دارد.





آیا مرکل بحران اقتصادی را به خوبی راهبری کرد؟
سوال اصلی اینجاست آیا آنگلا مرکل در مواجهه با بحران‌های اقتصادی در اتحادیه‌اروپا و منطقه یورو عملکردی مثبت داشته‌است؟ به عبارت بهتر، آیا نظر شهروندان اروپایی در خصوص مرکل و صدارت وی در برلین نیز مانند برخی شهروندان آلمانی مثبت است؟ پاسخ این سوال منفی است.
مطابق نظرسنجی‌های صورت گرفته، حدود 60 درصد شهروندان اروپایی مخالف سیاست‌های ریاضتی مرکل در اتحادیه‌اروپا و منطقه یورو بوده‌اند. کریستین اودِندال، اقتصاددان ارشد مرکز اصلاحات اروپا در بررسی عملکرد مرکل، به بحران یورو می‌پردازد که به موجب آن، آلمان شکاف‌های عمیقی در اتحادیه‌اروپا باز کرد و پرچم ریاضت اقتصادی را برافراشت. بحرانی که به ویژه اقتصاد کشورهای جنوبی از جمله اسپانیا را به شدت تحت تاثیر قرار داد. اودندال در این خصوص می‌گوید:«این دوره خیلی طولانی بود و در نهایت نتیجه‌ای که در برداشت این‌که مرکل به اروپا و بانک‌مرکزی اجازه داد خودشان خطوط قرمز آلمان را دور بزنند و نادیده بگیرند. مرکل همان کاری را انجام داد که هر صدراعظم آلمان انجام می‌داد. او سعی کرد اقتصاد را نجات دهد و از پس‌اندازهای آلمانی‌ها محافظت کند.»
نشریه اسپانیایی ال پاییس نیز در خصوص سیاست‌ها و اقدامات مرکل در دوران صدارت اعظمی سرزمین ژرمن‌ها به نکات قابل‌تاملی اشاره می‌کند:« سیاست‌های ریاضت اقتصادی آلمان در اروپا یا اجازه ورود بیش از یک میلیون پناهجو به این کشور در دوره ملی‌گرایان بیگانه‌هراس آلمانی به عنوان «لکه پاک نشدنی» دوران مرکل تلقی می‌شوند. ارزیابی میراث و جایگاهی که صدراعظم آلمان در کتب تاریخ اشغال خواهدکرد هنوز به زمان نیاز دارد اما فراتر از سیاست‌های انتقاد برانگیز، به نظر می‌رسد آلمان در حال حاضر تمایلی به ورق زدن این صفحه از تاریخ خود ندارد.




بازی مرکل در زمین کاخ‌سفید
زمانی که آنگلا مرکل به عنوان صدراعظم زمام امور سیاسی آلمان را به دست گرفت، یکی از اهداف سیاست خارجی که در صدر برنامه‌اش قید شده‌بود، بهبود روابط میان آلمان و آمریکا بود. رابطه این دو کشور در زمان گرهارد شرودر، صدراعظم پیشین آلمان، و جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، به دلیل مخالفت آلمان با شرکت در جنگ عراق به سردی گرایید.
مرکل، رئیس حزب محافظه‌کار دموکرات مسیحی آلمان، برخلاف شرودر، در زمان حکومت حزب محافظه‌کار جمهوریخواه بوش به سرعت در جهت بهبود روابط و نزدیکی سیاست‌ دولت خود با آمریکا کوشید.
صدراعظم آلمان به لحاظ امنیتی ، برلین را متغیری وابسته به واشنگتن می‌دانست و بارها این ادعای خود را به صورت علنی تکرار کرده‌بود. به عنوان مثال، یک بار در جریان خروج دولت ترامپ از برجام، آنگلا مرکل در خصوص رویکرد اتحادیه‌اروپا در خصوص احیای توافق هسته‌ای گفته‌بود:«ما نباید بر سر موضوعاتی مانند احیای توافق هسته‌ای با واشنگتن وارد منازعه شویم. ما به لحاظ امنیتی وابسته به آمریکا هستیم و باید این حقیقت را مدنظر قرار دهیم.»




پرونده جنجالی
شنود مکالمات تلفنی مرکل
سال 2013 میلادی، دایان فاین‌اشتاین، رئیس دموکرات کمیته اطلاعاتی در کنگره آمریکا رسما اعلام کرد تلفن همراه خانم آنگلا مرکل صدراعظم آلمان از سال ۲۰۰۲ میلادی به این‌سو از سوی آژانس امنیت‌ملی آمریکا شنود می‌شده‌است.
خانم فاین‌‌اشتاین که از سناتورهای متنفذ آمریکاست، خواستار بررسی کامل همه برنامه‌های سرویس‌های مخفی ایالات متحده آمریکا شد. وی گفت:«کنگره باید دقیقا بداند سرویس‌های مخفی ما چه می‌کنند. با توجه به جمع‌آوری اطلاعات درباره رهبران سیاسی کشورهای متحد آمریکا از جمله فرانسه، اسپانیا، مکزیک و آلمان، من این فعالیت‌ها را کاملا رد می‌کنم.»
رئیس کمیته اطلاعاتی کنگره آمریکا این نوع فعالیت‌های جاسوسی را درصورتی مجاز دانست که یک کشور به‌طور مشخص مناسبات خصمانه با آمریکا داشته‌باشد. وی در عین‌حال اطمینان داد  باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت آمریکا از شنود مکالمات تلفنی آنگلا مرکل صدراعظم آلمان بی‌خبر بوده‌است. فاین‌اشتاین افزود کاخ سفید به او تضمین داده‌است که تحت‌نظر گرفتن دولت‌های متحد آمریکا ادامه نخواهدیافت. او خواستار آن شد از این پس این گونه اقدامات، پیشاپیش به‌تایید رئیس‌جمهور برسد.
پس از آن، روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی تازه نوشت آژانس امنیت‌ ملی آمریکا نه تنها اطلاعات مربوط به ارتباط‌های تلفن همراه صدراعظم آلمان، بلکه جزئیات مکالمات وی را نیز شنود می‌کرده‌است.در گزارش نیویورک‌تایمز تقریبا محرز شد برش‌هایی از مکالمات خانم مرکل در گزارش‌های سرویس امنیت‌ملی به کاخ سفید منعکس شده‌است. افسران امنیتی به نیویورک‌تایمز گفته‌اند با توجه به این که تلفن‌همراه صدراعظم آلمان مدتی طولانی شنود می‌شده، بخشی از مکالمات وی ضبط و ثبت شده‌است.
اگرچه دولت آلمان، شنود تلفن همراه و شخصی مرکل توسط آژانس امنیت‌ملی آمریکا را محکوم کرد اما در عمل ، مرکل اقدامی در راستای استیفای حقوق خصوصی خود و کشورش به عنوان صدر اعظم آلمان صورت نداد و از کنار این جرم محرز و آشکار به سادگی گذشت. یکی از مهم‌ترین دلایلی که منجر به بی‌تفاوتی مرکل در قبال این پرونده شد، بازی مستقیم امنیتی برلین و دستگاه امنیتی آلمان در زمین سازمان سیا و آژانس امنیت‌ملی آمریکا بود. مقامات آمریکایی، به مرکل و همراهانش هشدار دادند پیگیری این پرونده، به افشای برخی همکاری‌های پشت پرده صدر اعظم آلمان با نهادهای امنیتی آمریکا منجر می‌شود. بخشی از این همکاری‌ها، مربوط به در اختیار دادن اطلاعات شخصی بسیاری از شهروندان آلمانی به سازمان سیا ( به بهانه رصد فعالیت‌های اجتماعی و امنیتی آنها) بوده‌است.