چند ماهی می‌شود که زنگ خطر کمبود سرم و آنتی‌بیوتیک در کشور به صدا درآمده است. ریشه‌های ماجرا هم به طرح دارویار باز‌می‌گردد. با اجرای دارویار و حذف ارز ترجیحی برای تولید دارو، داروسازان منتظر اصلاح قیمت‌ها هستند و برای تولید دارو دست نگه داشته‌اند. خروجی این ماجرا برای مردم کمبود دارویی و نسخه‌هایی است که پیچیده نمی‌شود! با آغاز فصل سرد سال و شیوع بیماری‌های تنفسی همچون آنفلوآنزا و چالش قدیمی کرونا و موج‌های جدید آن حالا کمبود آنتی‌بیوتیک و سرم برای مردم به یک معضل تبدیل شده است به‌خصوص این‌که آنفلوآنزا هم رخ‌نمایی تازه‌ای از خود نشان داده و به گفته پژمان بختیاری‌نیا، سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز، سه نفر در این شهر در پی ابتلا به آنفلوآنزا جان خود را از دست داده‌اند. 

ریشه کمبودهای دارویی
ماجرای کمبودهای دارویی به حذف ارز ترجیحی و اجرای طرح دارویار بازمی‌گردد. به گفته علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران با اجرای طرح دارو قیمت خرید مواد اولیه تولید دارو‌ها افزایش یافته‌است و سهم مواد اولیه آنتی‌بیوتیک‌ها ۷۰درصد و بیش از سایر دارو‌های دیگر افزایش یافته‌است و همین مسأله هم دلیل اصلی کمبود آنتی‌بیوتیک است.
بهرام دارایی، رئیس مستعفی سازمان غذا و دارو هم چرایی کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها را به مشکلاتی در مواد اولیه، قیمت‌گذاری و همچنین قیمت مواد جانبی مهم ارتباط داده بود و گفته بود مشکلات رفع و داروی کافی تولید شده و قرار بود به‌زودی این دارو‌ها وارد بازار شوند اما این اتفاق رخ نداد و کمبودهای دارویی ادامه یافت تا جایی که پای سازمان بازرسی را به ماجرا کشاند. 

امتناع داروسازان از تولید دارو!
ایروان مسعودی‌اصل، بازرس‌کل امور بهداشت و درمان سازمان بازرسی کل کشور با تأکید بر این‌که کمبود اقلام دارویی یک مسأله ملی و بسیار حائز اهمیت است، می‌گوید: «در طرح «دارویار» که از ۲۳ تیر امسال اجرا شد و قرار بود طی یک برنامه دو تا سه ماهه با تعامل سازمان غذا و دارو و هلدینگ‌های حاکمیتی و شرکت‌های خصوصی فعال در حوزه تولید، دیگر شاهد کمبود دارو نباشیم ولی این موضوع در هفته‌ها و روز‌های اخیر سلامت عمومی کشور را تهدید کرده‌است.»
به‌گفته وی در نشست با داروسازان مشخص شد شرکت‌ها مواد اولیه کافی برای تولید محصول نهایی اقلامی را که با کمبود مواجه است، دارند! 
اشکان میرمحمدی، بازرس کل امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی سازمان بازرسی کل کشور هم با اشاره به بازدید خود از برخی شرکت‌های پخش دارو و شرکت‌های «مواد اولیه ساز» در پی بررسی کمبود اقلام دارویی تأکید کرد: «بررسی‌های میدانی حاکی از این است که ماده اولیه انواع آنتی‌بیوتیک در انبار‌ شرکت‌های تأمین‌کننده به‌طور کامل فراهم است. به‌طور نمونه در بازدید از یکی از شرکت‌های دارویی مشخص شد حدود ۳۰تن ماده اولیه «آزیترومایسین» در انبار این شرکت موجود است و حدود ۳۰ تن دیگر از مواد اولیه این شرکت در گمرک وجود دارد که در مجموع این مقدار برای نیاز شش ماه کشور کافی خواهد بود.»
میرمحمدی راجع به امتناع شرکت‌های دارویی از تولید اقلام دارویی آنتی‌بیوتیک گفت: در این بازدید‌ها «حذف ارز ترجیحی و عدم همسان‌سازی قیمت‌های جدید با افزایش ناشی از تغییر نرخ ارز جهت تهیه مواد اولیه» و نیز «افزایش هزینه‌های مرتبط با تولید محصولات دارویی» دو عامل مهم امتناع شرکت‌های دارویی از تولید برخی اقلام دارویی به‌واسطه عدم اصلاح به موقع قیمت‌ها توسط سازمان غذا و دارو منتج به زیان شرکت‌های تولیدکننده ناشی از آن عنوان شده‌است.

تاکید رئیسی برای تامین دارو 
ماجرای کمبودهای دارویی حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس را هم دست به قلم کرد تا از رئیس‌جمهور بخواهد به موضوع ورود کند. سید‌ابراهیم رئیسی در جلسه هیات دولت با اشاره به گزارش‌های دریافتی از کمبود برخی اقلام دارویی، مسئولان مربوط را مکلف کرد ضمن تامین سریع اقلام دارویی مذکور و رفع نیاز مردم، دلیل قصور احتمالی را به‌طور دقیق پیگیری کرده و با هر فرد یا مجموعه‌ای که در این زمینه کوتاهی داشته به شکل مناسب برخورد کنند.

عقب‌نشینی وزیر و استعفای معاونش 
اجرای نصفه‌نیمه طرح دارویار بی‌تردید یکی از اصلی‌ترین دلایل کمبودهای دارویی است طرحی که بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت خودش را از آن کنار کشید و در آیین نکوداشت روز بیمه سلامت گفت: «اگر طرح دارویاری شکست بخورد، من شکستش ندادم، بلکه سازمان‌هایی که باید کمک کنند و نکردند آن را شکست دادند. این موضوعات به کمک همگانی نیاز دارد.»
این طرح لااقل بهرام دارایی رئیس سازمان غذا و دارو را شکست داد و وی را مجبور به استعفا کرد. حالا وزیر بهداشت در حاشیه اجلاس رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی با اشاره به کمبود شماری از داروها که در جریان موج آنفلوآنزا و عدم تولید کافی دارو در داخل ایجاد شده از واردات ۵۰ تن دارو برای تعادل در بازار دارویی کشور خبر داده است. وی با بیان این‌که البته تمایلی به واردات دارو نداریم، تصریح کرد: «با این حال وقتی شرکت‌های تولیدکننده داخلی به هر دلیل به میزان مورد نیاز تولید نمی‌کنند، برای جلوگیری از لطمه به مردم ناچار به واردات هستیم.»

کمبودهای دارویی ادامه خواهد داشت اگر...
مهدی پیرصالحی، عضو هیأت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع دارو‌های انسانی، اما از ریشه‌ کمبودهای دارویی می‌گوید. به گفته وی حدود ۶۰۰میلیون دلار مواد اولیه دارویی به علت هزینه بالای مالیات برارزش افزوده در گمرک مانده و شرکت‌های دارویی به علت کمبود نقدینگی توان ترخیص آن را ندارند. وی با تاکید بر این‌که قرار بود با اجرای طرح دارویاری علاوه بر حذف ارز دارو کار‌های دیگری از جمله کاهش مالیات برارزش افزوده و تأمین نقدینگی کارخانه‌های دارویی نیز انجام شود، تاکید می‌کند: «فقط حذف ارز دولتی انجام شد. در حالی که سازمان برنامه‌و‌بودجه و بانک مرکزی قول داده بودند، نقدینگی مورد نیاز شرکت‌های دارویی را تأمین کنند اما هنوز به این تعهد خود عمل نکرده‌اند. در حالی که با حذف ارز دولتی و جایگزیتی ارز نیمایی، نقدینگی مورد نیاز شرکت‌های دارویی برای خرید مواد اولیه شش برابر شده‌ است.»بر این اساس به نظر می‌رسد اگر مشکلات اساسی شرکت‌های دارویی مثل تأمین نقدینگی و اصلاح مالیات برارزش افزوده حل نشود، کمبود‌های دارویی ادامه خواهد داشت.

زهرا چیذری - دبیر گروه جامعه