درباره کتابی از «امین معلوف»
«بندرهای شرق» یک بیانیه سیاسی است
امین مألوف(یا معلوف) نویسنده لبنانی ساکن پاریس، اولین تاریخپژوهی نیست که به دام وسوسه نوشتن داستان و رمان افتاده است. او که در دهه 70 میلادی نوشتن را با کار روزنامهنگاری شروع کرده بود، اولین کتابش را با عنوان «جنگهای صلیبی از دیدگاه اعراب» در سال 1983 منتشر کرد.
در سالهای بعد مألوف از دادههای تاریخی برای نوشتن روایتهای داستانی استفاده کرد و یک جهانگرد مسلمان اسپانیایی، عمر خیام و مانی نقاش ایرانی، سوژه داستانهایش شدند. «صخره طانیوس» رمانی بود که جایزه ادبی گنکور را در سال1993 برای او به ارمغان آورد. داستان این اثر در لبنان اتفاق میافتد و شرح تلاش و ماجراهای پدر و پسری روستایی است که مألوف در خلال آن به شکلی استعاری به مسائل روز اجتماعی و سیاسی لبنان پرداخته است.«بندرهای شرق» داستان ماجراهای زندگی فردی به نام «عصیان» است که از پدری ترک و اصالتا از خاندان پادشاهی عثمانی و مادری ارمنی به دنیا آمده است. شروع کتاب کنجکاویبرانگیز است و از زبان فردی روایت میشود که به شکلی اتفاقی با شخصیت اصلی روبهرو شده و او را وادار میکند داستان زندگیاش را تعریف کند. تقریبا در تمامی داستان که از زبان عصیان تعریف میشود، ما با لحن یکنواخت راوی اول شخص مواجه هستیم که تکخطی و گاه خستهکننده است. به نظر میرسد نویسنده در انتخاب این لحن گزارشگونه و بیروح، نوعی روزنگاری را در نظر داشته است. او تلاش کرده در قالب رمانی که بازه زمانی چندین دهه را بیان میکند، از دیدگاه خود تاریخ سیاسی و اجتماعی لبنان را تعریف کند. نکته برجسته مورد نظر او، اختلافات دینی و قومی در این کشور است که در قرن بیستم نمود و اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
اما نویسنده از کنار اتفاقات زندگی شخصیتها به سادگی و در حد چند خط عبور کرده، آنقدر که به نظر میرسد زندگینامهای در دست داشته و خواسته است به هر ضرب و زوری که شده آن را به صورت یک داستان تعریف کند. یا از آن بدتر اینکه تلاش کرده است یکسری اطلاعات و نظرات تاریخی را در قالب یک داستان به مخاطب بقبولاند. در این رمان اتفاقات تاریخی فقط تعریف میشوند، بدون این که شخصیتها و فضاها بهخوبی برای خواننده شناسانده شوند.همه چیز در این کتاب بهصورت اتفاقی پیش میآید. راوی داستان اتفاقی به دنیا میآید، اتفاقی مهاجرت میکند، اتفاقی به مبارزه کشیده میشود، عاشق میشود و... . «بندرهای شرق» یک بیانیه سیاسی است که شکل رمان به خود گرفته است و در این شکلگیری چندان هم موفق نیست.
پونه فضائلی - منتقد ادبی
اما نویسنده از کنار اتفاقات زندگی شخصیتها به سادگی و در حد چند خط عبور کرده، آنقدر که به نظر میرسد زندگینامهای در دست داشته و خواسته است به هر ضرب و زوری که شده آن را به صورت یک داستان تعریف کند. یا از آن بدتر اینکه تلاش کرده است یکسری اطلاعات و نظرات تاریخی را در قالب یک داستان به مخاطب بقبولاند. در این رمان اتفاقات تاریخی فقط تعریف میشوند، بدون این که شخصیتها و فضاها بهخوبی برای خواننده شناسانده شوند.همه چیز در این کتاب بهصورت اتفاقی پیش میآید. راوی داستان اتفاقی به دنیا میآید، اتفاقی مهاجرت میکند، اتفاقی به مبارزه کشیده میشود، عاشق میشود و... . «بندرهای شرق» یک بیانیه سیاسی است که شکل رمان به خود گرفته است و در این شکلگیری چندان هم موفق نیست.
پونه فضائلی - منتقد ادبی