وقتی مردم با هنر پای کار می‌آیند
تبیین حقایق درباره زن‌ایرانی
تبیین مسائل فرهنگی در کشور یکی از موضوعات مغفول است که این روزها با تاکیدات مقام معظم رهبری همراه شده. این رویکرد می‌تواند روشن‌کننده آینده کشور باشد، زیرا با تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی است که می‌شود به نقش تحول اندیشه‌ای و نگاه مستتر در جامعه که با انقلاب صورت‌گرفت، رسید.
بی‌شک یکی از دستاوردهای مهم انقلاب توجه به جایگاه زن ایرانی، نقش اجتماعی زنان، نقش مادر در خانواده و تربیت نسل فردای ایرانی ــ اسلامی است که آن‌قدر در این چهار دهه اخیر محکم در هم تنیده شده که می‌بینیم با توجه به هجمه‌های جهانی با انواع و اقسام رسانه‌ها هنوز هیچ قدرتی نتوانسته گسستی در میان جامعه ایرانی پدید آورد که قطعا نقش اصلی در این همگرایی جامعه ایرانی، زنان و مادرانی هستند که همواره در پشت انقلاب اسلامی ایستاده‌اند اما نباید فراموش کرد که کمتر نقش این زنان فداکار در کشور دیده شده است و تولیدات هنری که در این چهار دهه داشتیم نتوانسته‌اند به‌طور کامل سیمای زن ایرانی را معرفی کنند. حال در غفلت صورت‌گرفته، شاهد هستیم که از دل جامعه فیلمسازان نوپایی ظهور کرده‌اند تا ادای دینی ویژه به جامعه زنان داشته باشند. سیزدهمین جشنواره فیلم مردمی عمار که این روزها در حال برگزاری است و فردا به‌مناسبت میلاد دخت عزیز رسول‌اکرم(ص)، مراسم اختتامیه‌اش برگزار می‌شود، با شعار «زن ایرانی» برپا شد و توانست با آثاری از خود مردم نقش زنان در جامعه امروز کشور را نیز تبیین کند.
جشنواره مردمی عمار در طول 13 دوره همواره میزبان آثار بسیاری از موضوع زنان بوده و حتی در میان جوایز خود نیز یک جایزه ویژه ارزشمند «ننه‌عصمت» هم دارد و در این دوره نیز شعار و رویکرد خود را بر روایت زن ایرانی گذاشت و با توجه به ناآرامی‌های کشور نشست‌های مختلفی نیز در این زمینه برگزار کرد. به همین بهانه، زن ایرانی را از میان اندیشه دبیر و برخی شرکت‌کنندگان این جشنواره مرور می‌کنیم.
روایت زن ایرانی باید تبیین شود
سهیل اسعد، دبیر سیزدهمین جشنواره مردمی عمار در مورد «روایت زن ایرانی» که از محورها و موضوعات اساسی این دوره جشنواره است به جام‌جم گفت: مثل هر پدیده‌ای، این محور و طرح این موضوع در قالب جشنواره و آثار فرهنگی و هنری یک تاثیر نسبی در جامعه دارد. بالاخره هر گامی که برای بهبود اوضاع و حاکم‌کردن آرامش برداشته شود، کمک می‌کند. البته تاثیرگذاری آن معمولا نسبی و زمان‌بر است، مخصوصا برخی مسائل که برای درست‌شدن به یک منظومه کامل نیاز دارد. مسائل اجتماعی خیلی پیچیده است و طبیعتا نه یک نفر، نه یک فیلم، نه صد فیلم و نه یک جشنواره می‌توانند کل مشکلات را حل کنند. باید همه دست به دست هم بدهند تا با ایجاد فضا و عناصر مختلف آنها را به‌صورت تدریجی حل کنند. یعنی مسئول حل‌کردن این مسائل نه جشنواره عمار است و نه یک بعد خاصی از یک انقلاب، باید کل منظومه انقلاب برای حل مشکلات اجتماعی فعال شود. وضعیت خیلی حساس است. ما درباره فضایی صحبت می‌کنیم که الان همه چیز ملتهب است. گاهی این التهاب نیاز به یک حالت انتظار دارد تا در یک فرصت مناسب‌تر و با نوع تفکر متفاوت‌تری، معالجه منطقی‌تری داشته باشیم اما حداقل از باب القای حجت، این فیلم‌ها می‌توانند موثر باشند و قائل هستم که این حقایق باید تبیین شود و کسانی که واقعا دنبال حق هستند، می‌توانند در فرصت‌هایی مثل جشنواره عمار این ارزش را پیدا کنند و با حق و حقیقت آشنا شوند. طرح حقایق با انصاف و اعتدال، فرصتی برای نزدیک‌شدن مردم و مخاطبان به حقیقت است. این فرصت در عمار وجود دارد اما باید بعد از دیده‌شدن فیلم‌ها ارزیابی کنیم که چه تاثیری داشته است، وگرنه ما نه علم غیب داریم و نه علم به آینده و نه می‌توان خیلی تحلیل کرد اما اکران فیلم‌ها به‌صورت گسترده حتما موثر بوده است. به نظرم جشنواره‌هایی مثل عمار در امتداد زمانی می‌توانند موثر باشند و مثل هر تغییر و تحول فرهنگی نیاز به زمان دارند. مسائل آن‌قدر ساده نیست که با یک فیلم یا یک جشنواره بتوانید اوضاع را عوض کنید. بااین‌حال امیدوارم با امثال این جشنواره بتوانیم حداقل یک کمک مختصری درباره بهبود اوضاع داشته باشیم.
مردمیبودن و تاثیرات فرهنگی
قطعا وجه «مردمیبودن» جشنواره عمار و اکران‌های آثار در مساجد، هیات‌های مذهبی، مدارس، دانشگاه‌ها و ... به‌خوبی می‌تواند کمک کند تا مسائل فرهنگی به‌ویژه موضوعات مرتبط به زنان به شکل گسترده‌تری وارد جامعه شود. سهیل اسعد درباره این موضوع تاکید می‌کند: ارتباط جشنواره با مردم یک ارتباط دوطرفه است و مثل یک ازدواج می‌ماند. در تشکیل یک خانواده، باید دو طرف قضیه فعال شوند. چون ارتباط مسئولان با مردم، ارتباط از بالا به پایین نیست. ما در جشنواره عمار بالا و پایین نداریم و قهرمان اصلی و فعالان جشنواره عمار خود مردم هستند. بنابراین خود مردم باید تصمیم بگیرند و هرکس که بخواهد، می‌تواند از فرصت جشنواره عمار برای رشد این ارتباط استفاده کند. در جشنواره عمار به روی همه باز است و ما در ورودی سینما را روی مردم باز کردیم، بقیه دیگر به مسئولیت خود مردم برمی‌گردد. قرآن‌کریم در مسائل مربوط به اجتماع هم می‌فرماید: لیقوم الناس بالقسط. یعنی خود مردم باید قیام و حرکت کنند اما با اقبالی که من در این سال‌ها از جشنواره عمار دیدم و با افزایش کمی‌وکیفی آثار عمار، افق و آینده خوبی پیش روی این جشنواره است، مخصوصا در باب کشف استعداد و تربیت فیلمساز که دارد اتفاق می‌افتد.
چادرم مانع فیلمسازی نشد
توجه جشنواره عمار به کشف استعدادهای سینمایی و هنری در این سال‌های برگزاری به‌خوبی اثبات شده است. این موضوع در میان سینماگران زن هم قابل‌توجه بوده است، همان‌گونه که در میان 3400 اثر این رویداد در سیزدهمین دوره فیلمسازان بسیاری حضور دارند. عاطفه جعفری یکی از این فیلمسازان است که با مستندی قابل‌توجه با موضوع اعتیاد در این رویداد حضور دارد. کارگردان مستند «زندگی پس از مرگ» که فیلم خود را در یک محیط سخت ساخته در مورد نقش زنان در عرصه فیلمسازی می‌گوید: «فیلمسازی برای زنان قطعا سخت‌تر است اما من به‌عنوان یک زن محجبه فیلم ساخته‌ام و این فیلم دیده شده است. من با همین پوشش در ساعات مختلف شبانه‌روز با افراد معتاد تصویربرداری داشتم و پوشش چادر من مانع فیلمسازی من نشد. در اقع با حجاب هم می‌توان فیلم ساخت و کارگردانی کرد.»او درباره نگاه یک بانوی هنرمند به مسائل کشور برای فیلمسازی گفت: «برخی فکر می‌کنند جشنواره عمار مختص حوزه دفاع‌مقدس و انقلاب است، درحالیکه این جشنواره رویکردهای قابل‌توجهی به مسائل اجتماعی و فرهنگی دارد، مثل کار من که در این جشنواره دیده شد و هدفش امیدآفرینی برای جامعه بود. درواقع جشنواره همه جوانب کشور را زیرنظر دارد و از هر موضوعی که به محکم‌شدن پایه‌های انقلاب کمک کند، مورد حمایت قرار می‌دهد.
نمایش چهره واقعی زن ایرانی
یکی دیگر از نشانه‌های مردمیبودن در جشنواره عمار، به‌روز بودن آن است. یعنی دغدغه و مسائل روز اجتماع را با دیدی هنری و اندیشمندانه بررسی می‌کند. مسائل این روزهای کشور و هجمه‌هایی که به ساحت زن ایرانی از سوی رسانه‌های بیگانه نشانه رفته است، رویکردی را در مقابل مردم قرار داد تا با نگره خود این موضوع را در یک رویداد هنری بررسی کنند. سعید ساروقی که با مستند «هپکوتیزم» در جشنواره عمار حضور دارد، دراین‌باره به جام‌جم گفت: شعار جشنواره سیزدهم بسیار پرمحتوا و ارزشمند است؛ این‌که این جشنواره به‌روز است و خودش را با اتفاقات روز جامعه همراه می‌کند نیز نشان از مردمیبودن آن دارد. با پرداختن به موضوع زنان در جامعه نیز درحالیکه همه می‌خواهند زن ایرانی را طور دیگری نشان دهند، گامی مثبت در این دوره برداشته شد. درحقیقت جشنواره عمار با آثار خود می‌تواند چهره واقعی زن ایرانی را به تصویر بکشد و به نمایش بگذارد.
رابطه پیاده‌روی اربعین با «اسم رمز مهسا»
این‌که جشنواره عمار چقدر به‌روز است را می‌توان در میان آثار سیزدهمین دوره آن به‌خوبی مشاهده کرد. در این جشنواره با توجه به اغتشاشاتی که در ماه‌های اخیر شکل گرفت، فیلم مستندی با عنوان «اسم رمز مهسا» به نمایش درآمده که به بررسی ناآرامی‌های کشور پرداخته است.
جواد یغموری، کارگردان این فیلم می‌گوید: اغتشاشات اخیر کشور در جهت عدم تبیین نقش زن ایرانی بود، زیرا این ناآرامی‌ها بر پایه حقوق زنان از نگاه غربی شکل گرفت که از سال‌ها پیش روی آن کار شده است. همه اعتراضات اخیر نیز با این اتهام که حقوق زنان در ایران ضایع شده مطرح گردید. در این راستا من در بخش فرهنگی مستند «اسم رمز مهسا» نگاهی داشتم به حقوق زنان در داخل ایران و حقوق زنان در غرب.
این مستندساز درباره دلایل ساخت این اثر گفت: در ایام اربعین در عراق بودم که متوجه اتفاقاتی در شبکه‌های اجتماعی شدم که در ابتدای آن ماجرای فوت رهبری مطرح و بعد از آن مرگ مهسا عنوان شد و درنهایت اغتشاشات را در پی داشت. من برای خودم و با یک نیروی درونی تحقیق کردم و درنهایت توانستم با مجموعه این تحقیقات فیلم اسم رمز مهسا را تهیه کنم. بعد از مشورت با دوستانم و نظر محسن افضلی تصمیم گرفتم راجع به جنگ ترکیبی در ایران فعالیت کنم و به بررسی ابعاد این جنگ ترکیبی که جنگ فرهنگی، اقتصادی، دیپلماتیک، رسانه‌ای، سیاسی و نظامی است، پرداختیم.
جهاد تبیین، وظیفه مسئولان فرهنگی و هنری
بررسی نقطه‌نظرات جمعی از فیلمسازان سیزدهمین جشنواره فیلم عمار نشان می‌دهد که چگونه هنر به‌عنوان بازوی اجرایی فرهنگ می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل روز جامعه باشد و نقش تبیین در کشور چگونه می‌تواند از بار هجمه‌های دشمنان بکاهد. حال که فیلمسازان جوان و مردمی این‌گونه پای کار هستند، نقش مسئولان فرهنگی و هنری برای حمایت از هنرمندان در جهت جهاد تبیین باید پررنگ‌تر شود تا وحدت ملی، امیدآفرینی و ساخت آینده بهتر ایران اسلامی در راستای نگاه حاکمیت قوت بگیرد.
جشنواره مردمی عمار در طول 13 دوره همواره میزبان آثار بسیاری از موضوع زنان بوده و حتی در میان جوایز خود نیز یک جایزه ویژه ارزشمند «ننه‌عصمت» هم دارد و در این دوره نیز شعار و رویکرد خود را بر روایت زن ایرانی گذاشت و با توجه به ناآرامی‌های کشور نشست‌های مختلفی نیز در این زمینه برگزار کرد. به همین بهانه، زن ایرانی را از میان اندیشه دبیر و برخی شرکت‌کنندگان این جشنواره مرور می‌کنیم.
روایت زن ایرانی باید تبیین شود
سهیل اسعد، دبیر سیزدهمین جشنواره مردمی عمار در مورد «روایت زن ایرانی» که از محورها و موضوعات اساسی این دوره جشنواره است به جام‌جم گفت: مثل هر پدیده‌ای، این محور و طرح این موضوع در قالب جشنواره و آثار فرهنگی و هنری یک تاثیر نسبی در جامعه دارد. بالاخره هر گامی که برای بهبود اوضاع و حاکم‌کردن آرامش برداشته شود، کمک می‌کند. البته تاثیرگذاری آن معمولا نسبی و زمان‌بر است، مخصوصا برخی مسائل که برای درست‌شدن به یک منظومه کامل نیاز دارد. مسائل اجتماعی خیلی پیچیده است و طبیعتا نه یک نفر، نه یک فیلم، نه صد فیلم و نه یک جشنواره می‌توانند کل مشکلات را حل کنند. باید همه دست به دست هم بدهند تا با ایجاد فضا و عناصر مختلف آنها را به‌صورت تدریجی حل کنند. یعنی مسئول حل‌کردن این مسائل نه جشنواره عمار است و نه یک بعد خاصی از یک انقلاب، باید کل منظومه انقلاب برای حل مشکلات اجتماعی فعال شود. وضعیت خیلی حساس است. ما درباره فضایی صحبت می‌کنیم که الان همه چیز ملتهب است. گاهی این التهاب نیاز به یک حالت انتظار دارد تا در یک فرصت مناسب‌تر و با نوع تفکر متفاوت‌تری، معالجه منطقی‌تری داشته باشیم اما حداقل از باب القای حجت، این فیلم‌ها می‌توانند موثر باشند و قائل هستم که این حقایق باید تبیین شود و کسانی که واقعا دنبال حق هستند، می‌توانند در فرصت‌هایی مثل جشنواره عمار این ارزش را پیدا کنند و با حق و حقیقت آشنا شوند. طرح حقایق با انصاف و اعتدال، فرصتی برای نزدیک‌شدن مردم و مخاطبان به حقیقت است. این فرصت در عمار وجود دارد اما باید بعد از دیده‌شدن فیلم‌ها ارزیابی کنیم که چه تاثیری داشته است، وگرنه ما نه علم غیب داریم و نه علم به آینده و نه می‌توان خیلی تحلیل کرد اما اکران فیلم‌ها به‌صورت گسترده حتما موثر بوده است. به نظرم جشنواره‌هایی مثل عمار در امتداد زمانی می‌توانند موثر باشند و مثل هر تغییر و تحول فرهنگی نیاز به زمان دارند. مسائل آن‌قدر ساده نیست که با یک فیلم یا یک جشنواره بتوانید اوضاع را عوض کنید. بااین‌حال امیدوارم با امثال این جشنواره بتوانیم حداقل یک کمک مختصری درباره بهبود اوضاع داشته باشیم.
مردمیبودن و تاثیرات فرهنگی
قطعا وجه «مردمیبودن» جشنواره عمار و اکران‌های آثار در مساجد، هیات‌های مذهبی، مدارس، دانشگاه‌ها و ... به‌خوبی می‌تواند کمک کند تا مسائل فرهنگی به‌ویژه موضوعات مرتبط به زنان به شکل گسترده‌تری وارد جامعه شود. سهیل اسعد درباره این موضوع تاکید می‌کند: ارتباط جشنواره با مردم یک ارتباط دوطرفه است و مثل یک ازدواج می‌ماند. در تشکیل یک خانواده، باید دو طرف قضیه فعال شوند. چون ارتباط مسئولان با مردم، ارتباط از بالا به پایین نیست. ما در جشنواره عمار بالا و پایین نداریم و قهرمان اصلی و فعالان جشنواره عمار خود مردم هستند. بنابراین خود مردم باید تصمیم بگیرند و هرکس که بخواهد، می‌تواند از فرصت جشنواره عمار برای رشد این ارتباط استفاده کند. در جشنواره عمار به روی همه باز است و ما در ورودی سینما را روی مردم باز کردیم، بقیه دیگر به مسئولیت خود مردم برمی‌گردد. قرآن‌کریم در مسائل مربوط به اجتماع هم می‌فرماید: لیقوم الناس بالقسط. یعنی خود مردم باید قیام و حرکت کنند اما با اقبالی که من در این سال‌ها از جشنواره عمار دیدم و با افزایش کمی‌وکیفی آثار عمار، افق و آینده خوبی پیش روی این جشنواره است، مخصوصا در باب کشف استعداد و تربیت فیلمساز که دارد اتفاق می‌افتد.
چادرم مانع فیلمسازی نشد
توجه جشنواره عمار به کشف استعدادهای سینمایی و هنری در این سال‌های برگزاری به‌خوبی اثبات شده است. این موضوع در میان سینماگران زن هم قابل‌توجه بوده است، همان‌گونه که در میان 3400 اثر این رویداد در سیزدهمین دوره فیلمسازان بسیاری حضور دارند. عاطفه جعفری یکی از این فیلمسازان است که با مستندی قابل‌توجه با موضوع اعتیاد در این رویداد حضور دارد. کارگردان مستند «زندگی پس از مرگ» که فیلم خود را در یک محیط سخت ساخته در مورد نقش زنان در عرصه فیلمسازی می‌گوید: «فیلمسازی برای زنان قطعا سخت‌تر است اما من به‌عنوان یک زن محجبه فیلم ساخته‌ام و این فیلم دیده شده است. من با همین پوشش در ساعات مختلف شبانه‌روز با افراد معتاد تصویربرداری داشتم و پوشش چادر من مانع فیلمسازی من نشد. در اقع با حجاب هم می‌توان فیلم ساخت و کارگردانی کرد.»او درباره نگاه یک بانوی هنرمند به مسائل کشور برای فیلمسازی گفت: «برخی فکر می‌کنند جشنواره عمار مختص حوزه دفاع‌مقدس و انقلاب است، درحالیکه این جشنواره رویکردهای قابل‌توجهی به مسائل اجتماعی و فرهنگی دارد، مثل کار من که در این جشنواره دیده شد و هدفش امیدآفرینی برای جامعه بود. درواقع جشنواره همه جوانب کشور را زیرنظر دارد و از هر موضوعی که به محکم‌شدن پایه‌های انقلاب کمک کند، مورد حمایت قرار می‌دهد.
نمایش چهره واقعی زن ایرانی
یکی دیگر از نشانه‌های مردمیبودن در جشنواره عمار، به‌روز بودن آن است. یعنی دغدغه و مسائل روز اجتماع را با دیدی هنری و اندیشمندانه بررسی می‌کند. مسائل این روزهای کشور و هجمه‌هایی که به ساحت زن ایرانی از سوی رسانه‌های بیگانه نشانه رفته است، رویکردی را در مقابل مردم قرار داد تا با نگره خود این موضوع را در یک رویداد هنری بررسی کنند. سعید ساروقی که با مستند «هپکوتیزم» در جشنواره عمار حضور دارد، دراین‌باره به جام‌جم گفت: شعار جشنواره سیزدهم بسیار پرمحتوا و ارزشمند است؛ این‌که این جشنواره به‌روز است و خودش را با اتفاقات روز جامعه همراه می‌کند نیز نشان از مردمیبودن آن دارد. با پرداختن به موضوع زنان در جامعه نیز درحالیکه همه می‌خواهند زن ایرانی را طور دیگری نشان دهند، گامی مثبت در این دوره برداشته شد. درحقیقت جشنواره عمار با آثار خود می‌تواند چهره واقعی زن ایرانی را به تصویر بکشد و به نمایش بگذارد.
رابطه پیاده‌روی اربعین با «اسم رمز مهسا»
این‌که جشنواره عمار چقدر به‌روز است را می‌توان در میان آثار سیزدهمین دوره آن به‌خوبی مشاهده کرد. در این جشنواره با توجه به اغتشاشاتی که در ماه‌های اخیر شکل گرفت، فیلم مستندی با عنوان «اسم رمز مهسا» به نمایش درآمده که به بررسی ناآرامی‌های کشور پرداخته است.
جواد یغموری، کارگردان این فیلم می‌گوید: اغتشاشات اخیر کشور در جهت عدم تبیین نقش زن ایرانی بود، زیرا این ناآرامی‌ها بر پایه حقوق زنان از نگاه غربی شکل گرفت که از سال‌ها پیش روی آن کار شده است. همه اعتراضات اخیر نیز با این اتهام که حقوق زنان در ایران ضایع شده مطرح گردید. در این راستا من در بخش فرهنگی مستند «اسم رمز مهسا» نگاهی داشتم به حقوق زنان در داخل ایران و حقوق زنان در غرب.
این مستندساز درباره دلایل ساخت این اثر گفت: در ایام اربعین در عراق بودم که متوجه اتفاقاتی در شبکه‌های اجتماعی شدم که در ابتدای آن ماجرای فوت رهبری مطرح و بعد از آن مرگ مهسا عنوان شد و درنهایت اغتشاشات را در پی داشت. من برای خودم و با یک نیروی درونی تحقیق کردم و درنهایت توانستم با مجموعه این تحقیقات فیلم اسم رمز مهسا را تهیه کنم. بعد از مشورت با دوستانم و نظر محسن افضلی تصمیم گرفتم راجع به جنگ ترکیبی در ایران فعالیت کنم و به بررسی ابعاد این جنگ ترکیبی که جنگ فرهنگی، اقتصادی، دیپلماتیک، رسانه‌ای، سیاسی و نظامی است، پرداختیم.
جهاد تبیین، وظیفه مسئولان فرهنگی و هنری
بررسی نقطه‌نظرات جمعی از فیلمسازان سیزدهمین جشنواره فیلم عمار نشان می‌دهد که چگونه هنر به‌عنوان بازوی اجرایی فرهنگ می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل روز جامعه باشد و نقش تبیین در کشور چگونه می‌تواند از بار هجمه‌های دشمنان بکاهد. حال که فیلمسازان جوان و مردمی این‌گونه پای کار هستند، نقش مسئولان فرهنگی و هنری برای حمایت از هنرمندان در جهت جهاد تبیین باید پررنگ‌تر شود تا وحدت ملی، امیدآفرینی و ساخت آینده بهتر ایران اسلامی در راستای نگاه حاکمیت قوت بگیرد.
