مهار حلقه آتش
همین دیروز خبر آمده زلزله 6.1ریشتری هیدوکاشی ژاپن را لرزانده است، در ادامه همین خبر هم تاکید شده با وجود این زلزله شدید حتی آژیر سونامی به صدا درنیامده و اساسا کار اهالی این منطقه هم مختل نشده است! خبری که برای اهالی این دهکده جهانی چنان غریب است که میتواند در زمره اخبار غیرواقعی دستهبندی شود.
در سراسر جهان، روزانه 8000زلزله رخ میدهد که بیشتر آنها ناشی از حرکات پوسته زمین است. بزرگترین زمینلرزههای شناخته شده جهان در اطراف «حلقه آتش» اقیانوس آرام متمرکز شده است. بنابراین باتوجه به قرارگیری ژاپن در محل اتصال سه صفحه اوراسیا، اقیانوس آرام و فیلیپین، این کشور با زلزلهها و سونامیهای عظیمی روبهرو بوده است. ژاپن در حد فاصل سالهای ۱۳۲۴تا۱۳۷۴شمسی، ۱۴زلزله با بزرگای بیشتر از 6.55درجه را تجربه کرده است و تا قبل از زلزله «کوبه» در سال۱۹۹۵(۱۳۷۴) در مجموع بیش از 8000 نفر جان خود را بر اثر زلزله از دست دادند. پس از آن، زلزله ۹ ریشتری «سندا»ی ژاپن بود که در سال۲۰۱۱(۱۳۹۰) رخ داد که از آن به عنوان خطرناکترین زلزله جهان یاد میشود اما ژاپن چگونه در برابر زلزله مقاوم شد؟ ژاپن در حالی امروزه توانسته است زلزله را مهار کند که دستکم نزدیک به دو دهه روی این موضوع به صورت مجدانه و علمی کار کرده است. این کشور همزمان با توسعه فرهنگی، بهرهگیری از تجارب و فناوریهای نوین، تاسیس ارگانهای مرتبط و...، ساختمانها و سازههای فیزیکی را در برابر زلزلههای شدید مقاومت کرده است. وقتی از قبل مشخص شود که شدت زلزله چقدر خواهد بود و کانون آن کجاست، اقدامات موثرتری برای مقابله با آن انجام خواهد گرفت. البته این اطلاعات باید بهسرعت به مردم نیز منتقل شود. به همین منظور در ژاپن بیش از 4000 لرزهنگار در سراسر کشور نصب شده است. همچنین سیستمی وجود دارد که به طور خودکار اطلاعات را تجزیه و تحلیل میکند و مرکز زلزله را قبل از وقوع، شناسایی کرده و هشدار میدهد. علاوهبر این، ساختمانهایشان را در برابر زلزلههای ویرانگر مقاومسازی کردهاند. در این کشور زلزلهخیز، ساختمانهای مدرن از اصول مشابه بهره میبرند. ایده این است که یک ساختمان باید در تغییر شکل در هنگام زلزله آزاد باشد، نه اینکه سعی کند شکل ثابتی را حفظ کند که معمولا منجر به شکسته شدن یا سقوط ساختمان میشود. ضربهگیرهای لاستیکی تعبیهشده در پایهها به ساختمان کمک میکند تا خمیده و سپس به حالت اولیه خود بازگردد. همچنین تمام ساختمانهایی که در ژاپن بعد از زلزله کوبه ساخته میشود، باید با استفاده از «بتون مسلح» یا اصطلاح «بتون آرمه» ساخته شود و تمام آنها باید این ویژگیها را دارا باشد: مقاوم در برابر زلزلههای متوسط، قابل سکونت پس از زلزله و در نهایت اینکه در زلزلههای شدید دچار ریزش نشده و ضعف در ساختار آنها سبب کشته شدن ساکنان نشود. اگرچه بسیاری در جهان، ژاپن را به عنوان کشوری با تجربه موفق در زمینه مهار زلزله از طریق فناوریهای نوین میداند اما کشورهای دیگری همچون چین، شیلی، هلند و... نیز در این زمینه تدابیر موثری اندیشیده اند. راهکارهای ارائهشده، تنها بخش اندکی از واقعیت است و انتظار میرود کشورهای در معرض بلایای طبیعی با مطالعه دقیق این تجارب، گامی جدی در مسیر مقابله و مهار زلزله بردارند تا اتفاقاتی غمباری همچون ترکیه و سوریه تکرار نشود.