
حرکت در مسیر سناریوهای بهتر
یازدهمین نشست از سلسلهنشستهای ارائه و نقد پژوهشهای اداره کل مطالعات رسانه و ارتباطات با موضوع «سناریوهای آینده سازمان صداوسیما در افق پنج سال» با سخنرانی احد رضایان، عضو هیأت علمی گروه آیندهپژوهی دانشگاه تهران، در مرکز تحقیقات صداوسیما برگزار شد.
در ابتدای نشست، دکتر امید جهانشاهی در مورد اهمیت توجه به آینده گفت: آیندهپژوهان میکوشند با شناسایی روندهای شکلدهنده به آینده و تحلیل تأثیر این روندها و دیگر عوامل موثر بر نحوه شکلگیری آینده به شناسایی احتمالات ممکن پیشرو بپردازند. امروزه سازمانهای بزرگ در صنایع مختلف صنعتی و خدماتی واحدی به نام آیندهپژوهی دارند که به رصد مدام تحولات محیطی، فعالیتهای رقبا و کلان روندهای صنعت و تأثیرش بر کسبوکار و فعالیت سازمان متبوع خود میپردازد. این مهم در صنعت رسانه بسیار جدیتر است چراکه تحولات در این صنعت بهواسطه پیشرفتهای پرشتاب فناوری دیجیتال، سریع و غافلگیرکننده است. از این رو رصد حرکت سازمان به سمت سناریوی مطلوب یا نامطلوب و امکان اتخاذ تصمیمهای پیشدستانه برای جلوگیری از غافلگیری سازمانها آیندهپژوهی را جدی بگیرند.
دکتر رضاییان در ادامه به تشریح روندها و عوامل مختلف موثر بر رسانه در حوزههای مختلف پرداخت و برای مثال در مورد عوامل اجتماعی ــ فرهنگی به این موارد اشاره کرد: سرعت بالای نفوذ رسانه، افزایش استفاده از اینترنت در کشور، استفاده افراد مسن از رسانههای سنتی، افزایش سواد رسانهای مخاطب، تغییر هرم سنی جمعیتی در ایران و افزایش کنشگری کاربران جوان. این پژوهشگر در مورد عوامل اقتصادی موثر بر موضوع نیز توضیح داد و آنها را چنین برشمرد: «هزینه ــ فایده در تولیدات رسانهای، استقلال مالی رسانه از دولت، افزایش مجاری درآمدی رسانه، استراتژیهای مدیریت هزینه» و عوامل حوزه فناوری عبارتند از: «انقلاب دیجیتال، افزایش پهنای باند، هوشمصنوعی، واقعیتمجازی و واقعیتافزوده، همگرایی رسانهها و تمرکز روی شخصیسازی».
دکتر رضاییان در ادامه به تشریح چند نمونه از سناریونویسی رسانهها در کشورهای مختلف ازجمله بریتانیا و کانادا پرداخت و 187 عامل موثر بر آینده سازمانهای رسانهای را از منابع و گزارشهای روندپژوهی و آیندهپژوهی در کشورهای مختلف معرفی کرد. سپس به گزارش 19 عامل برگزیدهشده از سوی خبرگان پژوهش پرداخت که عبارتند از: گسترش فناوریها و پلتفرمهای تولید و عرضه محتوا، سیاستهای فضای مجازی، شبکههای اجتماعی و مدنی، اعتماد عمومی به نهاد صداوسیما، افزایش رقابتهای رسانهای و برندهای رقیب، سطح آگاهیها و سواد رسانهای مخاطبان، سطح رفاه و توسعه اقتصادی جامعه، انتظارات و فشارهای اجتماعی زیرساختهای ارتباطاتی و اطلاعاتی، تنوع ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطاتی، سبک زندگی و سلایق مخاطبان، فشارها و ملاحظات بینالمللی، ساختار اداری و چابکی سازمانی، گفتمان سیاسی حاکم، توسعه صنعت سرگرمی، تصویر ذهنی مخاطب از آینده سازمان، منابع مالی و بودجهای سازمان، بهرهمندی از منابع انسانی کارآمد و تغییرات نسلی مخاطبان.
دکتر رضاییان در ادامه به تشریح روندها و عوامل مختلف موثر بر رسانه در حوزههای مختلف پرداخت و برای مثال در مورد عوامل اجتماعی ــ فرهنگی به این موارد اشاره کرد: سرعت بالای نفوذ رسانه، افزایش استفاده از اینترنت در کشور، استفاده افراد مسن از رسانههای سنتی، افزایش سواد رسانهای مخاطب، تغییر هرم سنی جمعیتی در ایران و افزایش کنشگری کاربران جوان. این پژوهشگر در مورد عوامل اقتصادی موثر بر موضوع نیز توضیح داد و آنها را چنین برشمرد: «هزینه ــ فایده در تولیدات رسانهای، استقلال مالی رسانه از دولت، افزایش مجاری درآمدی رسانه، استراتژیهای مدیریت هزینه» و عوامل حوزه فناوری عبارتند از: «انقلاب دیجیتال، افزایش پهنای باند، هوشمصنوعی، واقعیتمجازی و واقعیتافزوده، همگرایی رسانهها و تمرکز روی شخصیسازی».
دکتر رضاییان در ادامه به تشریح چند نمونه از سناریونویسی رسانهها در کشورهای مختلف ازجمله بریتانیا و کانادا پرداخت و 187 عامل موثر بر آینده سازمانهای رسانهای را از منابع و گزارشهای روندپژوهی و آیندهپژوهی در کشورهای مختلف معرفی کرد. سپس به گزارش 19 عامل برگزیدهشده از سوی خبرگان پژوهش پرداخت که عبارتند از: گسترش فناوریها و پلتفرمهای تولید و عرضه محتوا، سیاستهای فضای مجازی، شبکههای اجتماعی و مدنی، اعتماد عمومی به نهاد صداوسیما، افزایش رقابتهای رسانهای و برندهای رقیب، سطح آگاهیها و سواد رسانهای مخاطبان، سطح رفاه و توسعه اقتصادی جامعه، انتظارات و فشارهای اجتماعی زیرساختهای ارتباطاتی و اطلاعاتی، تنوع ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطاتی، سبک زندگی و سلایق مخاطبان، فشارها و ملاحظات بینالمللی، ساختار اداری و چابکی سازمانی، گفتمان سیاسی حاکم، توسعه صنعت سرگرمی، تصویر ذهنی مخاطب از آینده سازمان، منابع مالی و بودجهای سازمان، بهرهمندی از منابع انسانی کارآمد و تغییرات نسلی مخاطبان.