هامون که پرآب باشد، حاشیه‌اش پر می‌شد از توتک ! توتک‌ها از قدیم به چشم مردم محلی ، نعمت اند؛ نعمتی که در زندگی آنها کاربرد زیادی دارد؛ از برگ‌های سبز و تازه‌اش که خوراک دام‌هایشان می‌شود تا برگ‌های ضخیم‌تری که قایق‌هایی به اسم توتن می‌شوند. برای خیلی‌ها اما ساقه‌های نازک و بلند و ترد توتک‌ها مثل معجزه بود از قدیم؛ ساقه‌هایی که به هم می‌پیچیدند و می‌شدند خولک؛ خولک برای محلی‌ها حکم پرده را داشت ؛ پرده‌ای حصیری که خنکای روزهای تابستان را مدیونش بودند.
فاتح صیاد یکی از آخرین بازمانده‌های خولک‌بافی است؛ در نیمروز در حاشیه هامون، هنوز خیلی‌ها او را به هنری می‌شناسند که از پدر و پدربزرگش به ارث رسیده؛ هنری که منبع درآمدش است. او به ما می‌گوید: «وقتی هامون آب داشت، آب ِ زیاد. کار ما هم رونق داشت. نی‌ها زیاد بودند و مقاوم. ما هزینه‌ای بابت جمع‌آوری نی‌ها نمی‌دادیم. این وسیله اولیه کار ما بود. هرکسی می‌خواست می‌توانست برود نی‌ها را جمع کند، من و بچه‌هایم هم همین کار را می‌کردیم بعد آنها را آماده می‌کردیم و با خانواده‌ام خولک می‌بافتیم. »
اما لب هامون که خشک شد، سفره خولک باف‌ها هم کوچک‌تر شد:«شاید بیشتر از 20 سال اینجا باران نیامد، آن‌قدر که هامون خشک شد. نی‌ها هم با ما قهر کردند، دیگر چیزی نبود ، ما باید می‌رفتیم از جاهای دورتر از شمال کشور نی می‌آوردیم. برایمان هزینه داشت... روزهای سختی بود.»
او همین جا به حمایتی اشاره می‌کند که از این هنر صنایع‌دستی قدیمی باید می‌شده و نشده:« این تنها حرفه ما بود و در این سال‌ها هیچ کس نپرسید چطور روزگار می‌گذرانید. چقدر برای این که نی‌ها را تهیه کنید هزینه می‌کنید... .»
حالا اما رنگ به روی هامون برگشته، هامون حالا آب دارد و نی‌ها اینجا و آنجا قد کشیده‌اند. همین است که صیاد می‌گوید:« اگر نیزار دوبار جان بگیرد مثل قدیم بشود، ما غمی نداریم. اصلا از وقتی دوباره هامون پر آب شده انگار زندگی ما هم زیر و رو شده. همه امیدمان به هامون است.»
 ما آخرین نسلیم
آنها حالا جزو خولک باف‌هایی هستند که در حاشیه هامون، چراغ این هنر را زنده نگه داشته‌اند؛ هنری ساده که ریشه در گذشته‌های دور دارد. آن روزها که خانه‌های منطقه با پرده‌های حصیری پوشیده می‌شدند.
برای زاهد میرالدین، هنرمند و کارآفرین صنعت خولک‌بافی هم این روزها، روزهای خوبی است؛ حالا چرخ کارگاهش دوباره به حرکت درآمده و رفته‌ها برگشته‌اند. کارگاه کوچکی که قبلا حدود 15 نفر در آن کار می‌کردند و به مرور زمان بسته شد. آن وقت او ماند و یک درآمد اندک روزانه. حالا اما امید مثل یک موج نو از راه رسیده و روی سر کارگاه سایه کرده. همین است که میرالدین به ما می‌گوید: « ما تا یک مدتی بعد از خشکسالی هم کارگاه‌مان را فعال نگه داشته بودیم بالاخره از یک جایی نی‌ها را جور می‌کردیم، گاه می‌رفتیم از مرز می‌گرفتیم از افغانستان وارد می‌کردیم؛ اما بعد که مرز هم بسته شد کار ما کسادشد. چندباری هم از شمال نی آوردیم اما ا زیک طرف جنس نی‌ها خوب نبود به تمیزی و صافی نی‌های ما نبود و کارمان جلو نرفت و از طرف دیگر هزینه زیادی بابت حمل و نقلش می‌دادیم.»
او و بچه‌های کارگاهش اما حالا دوباره امیدوار شده‌اند؛ نی‌های حاشیه هامون ، امید را به زندگی شان برگردانده:« چقدر منتظر این روزها بودیم. توی خواب هم نمی‌دیدیم دوباره نی نشا بشود در حاشیه هامون. اما الان این اتفاق افتاده و ممنون همه آنهایی هستیم که آمدند و این نی‌ها را نشا کردند. »
نی‌ها قرار است بیایند داخل کارگاه و با هنر دست زنان و مردان خولک باف، پرده‌هایی بشوند زیبا: «خولک‌بافی هنر کم هزینه‌ای است، نی می‌خواهد و نخ. ما اینجا چوب چهارپر داریم و مقداری سنگ و گلوله‌های سنگی تراش خورده که حکم دوک را دارند. بعد با نخ پنبه‌ای که دور این دوک‌ها پیچیده‌ایم کار خولک‌بافی را شروع می‌کنیم.»
حالا در روزهایی که هامون دوباره آغوش باز خود را به روی مردمان سیستان گشوده‌است، پرده‌های حصیری هم جان تازه گرفته‌اند و رونق به خانه‌های حصیربافان برگشته‌است و این هنر که هدیه مادر طبیعت است به ساکنان دیار رستم دستان، دوباره جای خود را کنار دیگر رشته‌های صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان باز کرده‌است.
 روستای ملی خولک‌بافی
صادق میرحسینی، رئیس اداره میراث فرهنگی نیمروز در این سال‌های خشکسالی زیاد پای درد‌دل هنرمندان صنایع‌دستی منطقه‌اش نشسته ؛ اما حالا او هم امیدوار است که با جان گرفتن هامون ، تا یک سال آینده خولک‌بافی هم در منطقه‌اش به طور کامل احیا شود.
او به ما می‌گوید:« اینجا خولک‌بافی ، هم یک رشته صنایع‌دستی است هم زمینه اشتغال خانگی جمعیت زیادی از مردم. آن‌قدر که در همین سال‌های خشکسالی بیش از هزار نفر از این راه نان می‌خوردند و الان امیدواریم اوضاع برای آنها بهتر بشود.
از نگاه میرحسینی هم حال خوب هامون یعنی حال خوب صنایع‌دستی؛ همین است که می‌گوید:« از هنرمندان و صنعتگران ما در این سال‌ها خیلی‌ها از افغانستان نی وارد می‌کردند که البته کیفیت خوبی هم داشت مثل نی‌های خودمان بود؛ چون آب آنجا هم شیرین است. بعضی‌ها هم از شمال و استان گلستان نی می‌آوردند اما نی‌های شمال کشورمان کیفیت نی‌های اینجا را ندارد. چون اینجا به خاطر تابش مستقیم نور خورشید، نی‌ها سفید و ترو تمیز هستند ، اما نی‌های شمال تیره‌ترند. »
رئیس اداره میراث فرهنگی نیمروز در ادامه اما یک خبر خوب هم دارد و از پیگیری‌هایش برای ثبت روستای فقیرلشکری به عنوان روستای ملی خولک‌بافی خبر می‌دهد. میرحسینی می‌گوید: پرونده ثبت روستای فقیر لشکری به عنوان روستای ملی خولک‌بافی در مرحله تکمیل و ارسال است. چراکه در گذشته و با وجود آب در این منطقه سالانه حدود یک‌میلیون متر مربع محصولات خولک‌بافی تولید می‌شد اما امروزه با وجود کم آبی سالانه حدود ۱۰۰ هزار متر مربع محصولات خولک‌بافی تولید می‌شود که با این وجود نیز این حجم تولید در کشور منحصر به فرد است. به گفته او درحال حاضر حدود ۱۰ کارگاه فعال و کارگاه‌های خانگی نیز در این روستا وجود دارد و حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر به این حرفه مشغول هستند.


آبادانی در راه سیستان و بلوچستان
همه چیز از بهار سال گذشته شروع شد. از وقتی که ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به دست هم دادند تا دوباره باران ببارد روی لب‌های خشکیده سیستان و بلوچستان. نتیجه همه این اتفاق‌ها، هامون پر آب امروز است. وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در همین رابطه به ما می‌گوید: آبگیری هامون صابوری در شمال سیستان از آن جهت حائز اهمیت است که این تالاب پیشتر و به دلیل خشکی به کانون بزرگ گرد وغبار تبدیل شده و شهرستان‌های سیستان از جمله شهر زابل را تحت تاثیر قرار داده و آلوده کرده بود و حالا و پس از آبگیری کانون گردوغبار هم از بین رفته‌است. به گفته پورمردان آبی که از سرریزشدن سد کجکی و سایر سدهای افغانستان در شرق راهی هیرمند و سپس هامون بزرگ شده هم یک آبادانی بزرگ را برای سیستان به ارمغان آورده‌است. آن طور که این مسؤول در اداره محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید آبگیری هامون سال آبی امسال از سال گذشته بهتر بوده و درمجموع میزان آبگیری هامون نسبت به ده سال گذشته بی سابقه بوده‌است، طوری که تا همین حالا سطح زیادی از هامون با عمق‌های متفاوت آبگیری شده و این آبگیری همچنان ادامه دارد، چراکه پیش بینی‌های هواشناسی حکایت از ادامه بارش‌ها طی
ماه‌های آینده دارد.