پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در روز جمعه، رسانه‌های غربی از توافق ایران و اعضای برجام برای گفت‌وگو درباره گام‌های لازم برای بازگشت آمریکا به برجام و همین‌طور ازسرگیری تعهدات هسته‌ای از سوی ایران خبر دادند.
روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال در همین زمینه با اشاره به نشست حضوری کمیسیون مشترک برجام که قرار است سه‌شنبه در وین برگزار شود به نقل از منابع آگاه نوشت که حاضران در نشست وین به دنبال دو توافق جداگانه هستند، یک توافق با آمریکا و توافقی دیگر با ایران که گام‌های لازم برای بازگشت هردو طرف به برجام و زمان‌بندی آن را مشخص می‌کند.
وال‌استریت‌ژورنال همچنین در این گزارش به نقل از مقامات آمریکایی و اروپایی مدعی شد واشنگتن و تهران در هفته‌های گذشته از طریق میانجی‌های اروپایی پیشنهادهایی را درباره گام‌های اولیه‌ای که هر طرف می‌تواند بردارد، تبادل کرده‌اند.
تحلیلگران مسائل خارجی از این گزارش وال‌استریت‌ژورنال این‌گونه تعبیر کردند که آمریکا از طریق همکاری با اروپایی‌ها به‌دنبال پیاده کردن یک طرح گام به گام برای بازگشت به برجام است. اظهارات رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران هم این تحلیل‌ها را تقویت کرد چرا که مالی در گفت‌وگو با شبکه پی‌بی‌اس درباره هدف واشنگتن از مذاکرات غیرمستقیم با ایران گفته است: هدف این است که ببینیم می‌توانیم روی گام‌هایی که آمریکا باید برای بازگشت به توافق هسته‌ای و همچنین ایران باید برای بازگشت به تعهداتش در توافق هسته‌ای بردارد به یک توافق دست‌یابیم یا نه.‌
جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم گفته است قصد داریم درباره گام‌های ایران که باید برای بازگشت به پایبندی خود به برجام بردارد، گفت‌وگو کنیم.
وی گفته هیچ تحریمی را برای برداشته شدن از پیش اعلام نمی‌کنیم اما یقینا می‌گوییم گام‌های کاهش تحریمی که آمریکا باید در تبعیت از برجام بردارد هم جزو موارد گفت‌وگو خواهد بود.
برخی رسانه‌های غربی نیز در روزهای گذشته به‌صورت مصداقی، به تشریح پروژه گام‌به‌گام آمریکا پرداخته‌اند از جمله این‌که آمریکا پیشنهاد کرده حاضر است در ازای توقف غنی‌سازی 20درصد از سوی ایران، 15میلیارد دلار از دارایی‌های کشورمان در اروپا را آزاد کند. خبری که البته از سوی مقامات آگاه در کشورمان تکذیب شد اما می‌توان آن را به عنوان شاهدی برای تلاش آمریکایی‌ها در پیشبرد تله گام‌به‌گام دانست.
محتوای بیانیه پایانی نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام هم از سوی مخالفان برجام در کشورمان به زمینه‌سازی برای بازگشت گام به گام آمریکا به برجام تعبیر شده است. سایت رجانیوز در همین زمینه با اشاره به این بخش از بیانیه که می‌گوید طرف‌ها توافق کردند که این جلسه کمیسیون مشترک را هفته آینده در وین از سر بگیرند تا اقدامات اجرایی مربوط به برداشتن تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای ایران را از جمله با تشکیل جلسات گروه‌های کارشناسی مربوط به وضوح مشخص کنند. نوشته است: اصل پذیرش گفت‌وگو درباره مقدمات مربوط به برداشتن تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای ایران، معنایی جز عدول از سیاست قطعی نظام درباره بازگشت بدون پیش‌شرط آمریکا با لغو همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن ندارد.
ضرورت  لغو همه تحریم‌ها
در واکنش به این موضوع و گمانه‌زنی‌ها، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان  شرط توقف اقدامات جبرانی ایران را رفع کامل تحریم‌های آمریکا و راستی آزمایی آن اعلام کرد.
سعید خطیب‌زاده در گفت‌وگو با پرس‌تی‌وی و در واکنش به اظهارات معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا درباره لغو گام‌به‌گام تحریم‌های ایران افزود:همان‌طور که بارها به‌روشنی گفته‌شده،هیچ طرح گام‌به‌گامی مطرح نیست و سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران برداشته شدن همه تحریم‌های آمریکاست اعم از آنهایی که ترامپ پس از خروج از برجام مجدد اعمال یا ابتدا برقرار کرد و همچنین تحریم‌هایی که تحت هر عنوان دیگری اعمال‌شده است.
سخنگوی وزارت خارجه تصریح کرد: بدیهی است این رفع تحریم‌ها باید مؤثر بوده و مورد راستی آزمایی توسط ایران قرار گیرد.
خطیب‌زاده گفت: توقف اقدامات جبرانی ایران و بازگرداندن آنها تنها متعاقب برداشته شدن همه تحریم‌ها و راستی آزمایی
صورت خواهد گرفت.
 موضع ایران روشن است
شائبه‌ها درباره تلاش آمریکا برای بازگشت گام‌به‌گام به برجام در حالی است که رهبر انقلاب اسلامی موضع شفاف و قاطع جمهوری اسلامی ایران را در این زمینه بیان کرده‌اند.
۱۹دی‌ماه رهبر انقلاب در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سالروز قیام مردم قم درباره شرط ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی، حرف قطعی را زدند: اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی - که چند تعهد آن را لغو کرده- برگردد، باید آمریکا تحریم‌ها را کلا لغو بکند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، بایستی در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم و احساس کنیم درست تحریم‌ها لغو شده؛ آن وقت ما هم به این تعهدات برجامی برمی‌گردیم.
حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در روز اول فروردین امسال هم در سخنرانی تلویزیونی، بار دیگر این موضع را به صراحت تکرار کردند و فرمودند: آمریکا باید همه تحریم‌ها را لغو کند، بعد ایران راستی‌آزمایی خواهد کرد و در صورت لغو واقعی تحریم‌ها، بدون هیچ مشکلی به تعهدات برجامی خود بازخواهیم گشت.
با وجود این مواضع شفاف از سوی رهبر انقلاب شاید صدور برخی پالس‌های متناقض از سوی دولت باعث شده تا آمریکایی‌ها همچنان نیم‌نگاهی به موفقیت در پیشبرد پروژه گام‌به‌گام داشته باشند. در همین زمینه می‌توان به یکی از سخنرانی‌های رئیس‌جمهور در اسفند سال گذشته اشاره کرد که گفته بود: آمریکا بداند ما برای اجرای پیمان آماده‌ایم. برای اجرای کل با کل آماده‌ایم و برای اجرای جزء با جزء هم آماده‌ایم. برای عمل به همه تعهد در برابر همه تعهد آماده‌ایم و برای عمل به بخشی از تعهد در برابر بخشی از تعهد باز هم آماده‌ایم.
در بهمن ماه هم وزیر خارجه کشورمان در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان با بیان این‌که می‌توان سازوکاری برای همزمانی یا هماهنگی دراین‌خصوص داشت، افزود: هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در کمیسیون مشترک می‌تواند بازگشت ایران و آمریکا را به توافق هسته‌ای تنظیم کند و امکان دارد سازوکاری برای هماهنگی و همگام‌سازی اقدامات ایران و آمریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایجاد شود.
 تبعات تله بازگشت گام به گام
طرح مباحثی درباره تلاش آمریکا برای بازگشت گام به گام به برجام در حالی است که کارشناسان و تحلیلگران سیاسی بارها نسبت به تلاش آمریکا برای بازگشت گام به گام آمریکا به برجام هشدار داده‌اند و معتقدند وقوع چنین اتفاقی، عملا ایران را از اهداف خود دور می‌کند و صرفا به حل مشکلات آمریکا می‌پردازد.
 زهره الهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: بحث بازگشت گام به گام که از سوی آمریکایی‌ها و غرب مطرح می‌شود تله‌ای است که نباید گرفتار آن شد. این نماینده مجلس در این زمینه می‌افزاید: براساس تجارب گذشته،‌ دولتمردان آمریکا چه جمهوریخواهان و چه دموکرات‌ها به هیچ وجه حاضر به لغو تحریم‌های ایران نیستند و مواضع بایدن هم مبین این است که نشانه‌ای از لغو تحریم‌ها و به رسمیت شناختن حقوق ملت ایران در تیم بایدن وجود ندارد.
وی با بیان این‌که نباید به صرف برخی از گفته‌ها و اظهارنظرهای شفاهی، طرح گام به گام را جدی بگیریم می‌گوید: به طور قطع تن دادن به چنین طرحی به منزله تدارک فرصتی برای آمریکایی‌ها و غرب برای وقت‌کشی و نادیده‌گرفتن حقوق ملت ایران خواهد بود.
کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی هم در گفت‌وگویی در این‌باره گفته است: «اگر آمریکا بخواهد بدون رفع تحریم‌ها به برجام برگردد موجب باج‌خواهی است؛ چراکه در برابر هر تحریمی که بخواهد رفع کند خواسته‌ای را مطرح خواهد کرد و این اقدام عاقلانه نیست.»
مهدی محمدی، تحلیلگر مسائل سیاسی هم در کانال تلگرامی خود نوشته است: «تئوری بازگشت همزمان به برجام هیچ معنایی جز تن‌دادن به بقای تحریم‌ها ندارد و بر همین اساس هر نوع ابتکار دیپلماتیک در این مقطع حساس باید متمرکز بر لغو پایدار و واقعی تحریم‌ها باشد نه بیرون آوردن دولت بایدن از بن‌بست، آن هم با هزینه بقای تحریم‌ها که از جیب ملت پرداخت خواهد شد.»
 مغایرت طرح گام به گام با قانون مجلس
موضع ایران در خصوص بازگشت به تعهدات برجامی نه تنها به صراحت از سوی رهبر انقلاب بیان شده است بلکه مجلس شورای اسلامی هم در قانون راهبردی لغو تحریم‌ها شرایط را برای کنار گذاشتن برخی اقدامات از جمله غنی‌سازی 20درصد یا توقف اجرای پروتکل الحاقی بیان کرده است که بر این اساس می‌توان پروژه بازگشت گام به گام را منتفی‌دانست.
در ماده 7 قانون مجلس تاکید شده که اگر کشورهای عضو برجام نسبت به اجرای تعهدات خود و رفع کامل تحریم‌ها اقدام کنند، دولت موظف است گزارش دقیق اقدامات انجام شده را به مجلس ارائه کند و مجلس باید پس از ارزیابی این گزارش، در این زمینه تصمیم‌گیری کند.
 مالک شریعتی، نماینده تهران در مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که در مصوبه مجلس و قانونی که با عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها به دولت ابلاغ شده چیزی به نام اقدامات گام‌به‌گام وجود ندارد، می‌گوید: طرف مقابل ایران در برجام تعهداتی داشتند و به آن عمل نکردند و در همین راستا جمهوری اسلامی ایران هم تعهدات خود را کاهش داد و طبق قانون مجلس تا وقتی طرف مقابل اقدام به لغو کامل تحریم‌ها و عادی شدن روابط بانکی و فروش نفت نکند و این مراحل هم از سوی ایران راستی‌آزمایی نشود به هیچ‌وجه موضوع بازگشت ایران به تعهدات پذیرفتنی نیست.
این نماینده مجلس می‌افزاید: در صورت انجام تعهدات مورد انتظار ایران از سوی غرب،‌ تازه شرایط بین جمهوری اسلامی و غرب مساوی می‌شود و آن وقت می‌توان درباره چگونگی ادامه روند تعامل میان ایران و طرف مقابل بحث کرد؛ بنابراین طرح برخی مباحث از سوی مقامات و رسانه‌های غربی درباره احتمال پذیرش طرح گام به‌گام بازگشت به تعهدات برجامی خلاف مصوبه مجلس است و پذیرفتنی نیست.
بر این اساس اکنون که در آستانه مذاکرات هسته‌ای در وین هستیم ضرورت همصدایی از سوی مقامات ایرانی بیش از گذشته احساس می‌شود و غربی‌ها نیز باید بدانند همان‌طور که رهبر انقلاب در اول فروردین اعلام کردند سیاست اعلامی ایران درباره برجام و تعامل با طرف‌های برجامی، تخطی‌ناپذیر و مورد اتفاق همه است. ایشان همچنین تاکید کردند: صبر و حوصله ایران زیاد است و اگر آنها سیاست اعلامی ما را قبول کردند، کار درست می‌شود و اگر هم قبول نکردند شرایط به همین شکل ادامه خواهد یافت.



بازگشت گام به گام، مخالف عزت ملی است
الهام امین‌زاده، استاد دانشگاه:
در طول دو هفته اخیر، اتفاقات مهمی در عرصه سیاست داخلی و خارجی رخ داده که جنبه‌هایی از اقتدار ایران را نشان داد. اولین اتفاق، سخنرانی نوروزی رهبری و تاکید ایشان بر حفظ اقتدار ایران و نحوه برخورد در عرصه سیاست خارجی و بهره‌گیری از امکانات داخل کشور بود. دومین اتفاق مهم، امضای سند راهبردی میان ایران و چین است و قرار شد در مورد مراحل اجرایی آن مباحث جدی میان تهران و پکن و با حضور نمایندگان دولتی و پارلمان دو کشور مطرح شود. طبعا گسترش روابطی از این دست می‌توانند زمینه اقتدار و شکوفایی اقتصاد ایران را فراهم آورد. همان‌طور که رهبری تاکید کردند تحریم‌ها ممکن است بماند یا برود. اما مهم بازسازی روابط چندجانبه بین‌المللی و بازسازی کشور است و بی‌شک با اهتمام به این موضوعات می‌توان تحریم‌ها را بی‌اثر کرد. در چنین شرایطی خبرها حاکی از برگزاری نشست حضوری 1+4 است؛ بنابراین به نظر می‌رسد ایران در حال حاضر باید ادبیات سیاسی قدرتمندی در عرصه بین‌المللی داشته باشد و با عزت حرف بزند. طبعا هر نوع سخنی مبنی بر بازگشت گام به گام ایران و آمریکا به برجام، خلاف مواضع قاطع رهبری و عزت نظام جمهوری اسلامی است. شرایط در صورتی تغییر پیدا خواهد کرد که اروپا و آمریکا تمام تعهدات خود را در زمینه لغو تحریم‌های ایران انجام دهند و این گام‌ها مورد راستی‌آزمایی از سوی ایران قرار گیرد و در صورت اطمینان از این راستی‌آزمایی،‌ جمهوری اسلامی در مورد بازگشت به تعهدات برجام تدبیر کند. مواضع رهبری در این زمینه کاملا منطبق با مبانی حقوق بین‌الملل است. مبنی بر این‌که وقتی کشوری طبق قرارداد به همه تعهدات خود عمل کرد تنها در صورتی به آن پایبند است که طرف مقابل هم به تعهدات خود به طور کامل عمل کند و در صورت نقض آن،‌ مقدمات بازگشت مجدد به توافق تنها در صورت عملیاتی کردن تعهدات بر زمین مانده است. بنابراین در شرایط فعلی به هیچ‌وجه نباید به اظهارات شفاهی و حتی لفاظی‌های غرب مبنی بر بازگشت گام به گام به برجام توجهی نشان داد چون خلاف عزت نظام جمهوری اسلامی ایران است.




پرهیز از اختلاف‌نظرهای داخلی
فواد ایزدی، استاد دانشگاه تهران:
در داخل کشور انتخابات ریاست جمهوری را در پیش داریم و تجارب قبلی نشان داده است معمولا در این دوران، آمریکا وسیله‌ای برای رقابت‌های انتخاباتی می‌شود؛ به این معنا که در برخی مواقع صحبت‌هایی مطرح می‌شود که در راستای منافع ملی کشور نیست. به تعبیری در این ایام، بعضی مواقع شتاب‌ها و عجله‌هایی از سوی برخی در داخل کشور آنجا می‌شود و به دنبال این هستند که قبل از انتخابات، قدم‌هایی را در راستای مذاکرات هسته‌ای بردارند. از سوی دیگر با وجود تاکیدات رهبری درخصوص لزوم لغو همه تحریم‌ها، در برخی مواقع سخنانی از سوی افراد مطرح که باعث می‌شود طرف مقابل احساس کند اختلاف نظر جدی درخصوص مواضع برجامی در ایران وجود دارد.
وجود همین اظهارات متناقض، گاهی باعث سوءاستفاده طرف مقابل شده و آنها درصدد استفاده از شرایط موجود به نفع خودشان هستند.
بنابراین باید همان‌طور که رهبری تاکید داشتند سیاست قاطع جمهوری اسلامی لغو همه تحریم‌ها باشد و تمام ارکان کشور در مقابل برخی طرح‌های غربی از جمله لغو گام به گام تحریم‌ها یکصدا بایستند.