همه آنچه می‌خواهید درباره جایزه چهره هنر انقلاب اسلامی بدانید
جایزه بچه‌های انقلاب
سالانه در کشور جوایز متعددی برگزار می‌شود که طی این جوایز، گاه شاهد بروز و ظهور هنرمندان انقلابی هستیم؛ هنرمندانی که در حیطه‌های مختلف هنری فعالیت می‌کنند و دغدغه خود را در حوزه هنری موردنظر، به آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی معطوف کرده‌اند. از آنجا که شاید این هنرمندان به واسطه دغدغه‌های خود، موضوعات خاصی را برای کار انتخاب می‌کنند، شاید نتوان انتظار داشت در تمام جشنواره‌ها و کنگره‌ها نامی از آنها به چشم بخورد. در نسبت با همین مطلب، برخی جوایز و جشنواره‌ها بیشتر از سایر هنرمندان برای هنرمندان انقلابی قابل دستیابی است و یکی از مهم‌ترین این جوایز، جایزه «چهره هنر انقلاب» است؛ جایزه‌ای که دیروز برگزیده تازه آن در سال 99 شناخته شده و از همین امروز هنرمندان یک سال دیگر به فعالیت و تلاش هرچه بیشتر خواهند پرداخت تا بتوانند نام خود را در فهرست نامزدها و حتی به عنوان برگزیده این جایزه ببینند. در این گزارش کوتاه به پیشینه این جایزه نگاهی انداخته و نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کرده‌ایم.
آغاز ماجرا
جایزه چهره هنر انقلاب از سال 1393 شکل گرفت و نخستین بار سال 94 برگزار شد. روال دوره اول به این شکل بود که پس از اتمام سال93 و در فروردین94 طی مراسمی از بین نامزدهای انتخاب شده در حیطه‌های مختلف هنری، چهره برتر هنر انقلاب در سال93 انتخاب شد و این روال تاکنون هرسال حفظ شده است.
در دوره اول، بنا بر اعلام محمد حمزه‌زاده، قائم مقام حوزه هنری انقلاب اسلامی، در بخش سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیا برای فیلم سینمایی «چ» و نرگس آبیار برای فیلم «شیار ۱۴۳» نامزد شدند. در بخش تجسمی نیز مسعود نجابتی برای فعالیت در حمایت و تولید آثار تجسمی برای دفاع از شأن نبی مکرم اسلام(ص) کاندیدای دریافت جایزه شد.
در بخش شعر فاضل نظری به خاطر جریان‌سازی شعر انقلاب اسلامی و در بخش ادبیات نیز مرتضی سرهنگی به دلیل تاثیرگذاری و ایجاد ادبیات دفاع مقدس و گونه‌ای از ادبیات که به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی کشور را از ورود ادبیات وارداتی بی‌نیاز کرده است و حضور موثرش در تولید چهار اثر مطرح دفاع مقدس نامزد دریافت نشان «چهره سال هنر انقلاب اسلامی» شدند. در نهایت در این دوره مرتضی سرهنگی این جایزه را از آن خود کرد.
در سال‌های بعد نیز روال جایزه به همین شکل که گفته شد، ادامه یافت.
در دوره دوم و در سال 1394 مجید مجیدی، در دوره سوم (1395) مسعود شجاعی طباطبایی، در دوره چهارم (1396) حمید حسام و در دوره پنجم و در سال 1397 ابراهیم حاتمی‌کیا این عنوان را به خود اختصاص دادند.
دوره‌های اخیر و مشکلات کرونا
همان‌طور که دیگر همه اهالی فرهنگ و هنر می‌دانند شیوع کرونا بر تمام شؤونات هنری اثر جدی و مخرب خود را گذاشت و جوایز و جشنواره‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند.
در شرایطی که سال 99 بسیاری از جشنواره‌ها و کنگره‌ها رسما تعطیل یا در بهترین حالت به‌صورت مجازی و با کیفیتی به مراتب ضعیف‌تر از سال‌های پیش برگزار شدند، جایزه چهره هنر انقلاب در سال گذشته نامزدهای سال 98 را اعلام کرد. اما به علت شرایط خاص کشور، اختتامیه این جایزه برگزار نشد.
در هفته گذشته، اختتامیه دوره ششم جایزه چهره هنر انقلاب با اعلام حسن روح الامین به‌عنوان چهره برتر در سال 1398 برگزار شد و به فاصله یک هفته از اختتامیه دوره ششم، حوزه هنری تصمیم گرفت اختتامیه دوره هفتم این جایزه را نیز برگزار کند. وحید یامین‌پور توانست در این دوره به عنوان چهره هنر انقلاب در سال 98 نام بگیرد.
حواشی و اظهارنظرها
از مهم‌ترین و پرتکرارترین نقدهایی که به جایزه چهره هنر انقلاب در این سال‌ها وارد شده، این است که آیا مشخص کردن صرفا «یک نفر» به‌عنوان چهره برتر در سال، تضعیف هنرمندان دیگر و نادیده گرفتن زحمات‌شان به شمار نمی‌آید؟ محمد حمزه‌زاده در اولین دوره این جایزه درباره حرف و حدیث‌های احتمالی در این زمینه چنین گفته بود: « به منظور ایجاد یک جریان پیشرو برای تولید محتوای ارزشمند در موضوعات مورد دغدغه حوزه هنری و شناسایی و معرفی آثار ارزشمند در موضوعات انقلاب اسلامی در چند سال اخیر اقدام به تقدیر از هنرمندان مؤثر در این عرصه کردیم که امسال به لطف خدا به شیوه‌ای منسجم‌تر و بر مبنای شاخص‌های از قبل تدوین شده از یک نفر از هنرمندان و مؤثرین در هنر انقلاب اسلامی به‌عنوان چهره سال هنر انقلاب تجلیل خواهیم کرد.»
در راستای صحبت‌های حمزه‌زاده باید گفت حوزه هنری در طول سال از چهره‌های هنرمند در حوزه‌های مختلف و در قالب جوایز و جشنواره‌های مختلف تقدیر می‌کند. یعنی تعیین چهره هنر انقلاب در یک سال، تنها جایزه حوزه نیست که بخواهیم دلواپس عدم معرفی افراد دیگر باشیم.
نکته دیگر، اعلام نامزدهاست که آن نیز می‌تواند به نوعی محرک و مشتاق‌کننده باشد. بنابراین با درنظر گرفتن اسامی نامزدهای هر دوره می‌توان گفت جایزه چهره هنر انقلاب هر سال چند هنرمند را تکریم می‌کند و اتفاقا در اختتامیه نیز از تمام نامزدها تقدیر به عمل می‌آید.
از آفت‌هایی که متوجه این جایزه است، تک‌بعدی و سلیقه‌ای شدن است که تا حدی در تمام جشنواره‌ها اجتناب‌ناپذیر است.
به هر حال هر جایزه‌ای تا حدی به نظر داور آن وابسته است. اما باید دانست عنوان بزرگی چون چهره هنر انقلاب جایی نیست که بشود سلیقه‌ای عمل کرد.
نکته مهم دیگر احتمال غفلت برگزارکنندگان از هنری بودن این جایزه است که می‌تواند آفتی برای جایزه محسوب شود.
باید دانست هنرمند بودن چهره معرفی شده در این جایزه بر انقلابی بودن او اولویت دارد و نباید چهره‌ای را به صرف انقلابی بودن و فعالیت در چارچوب موازین و آرمان‌ها، هنرمند تلقی کرد.
ارزیابی این وجاهت هنری به عهده داوران و سیاستگذاران این جشنواره است و باید چند دهه از این جایزه بگذرد تا بتوان به‌درستی درباره عملکرد آنها قضاوت کرد.
آغاز ماجرا
جایزه چهره هنر انقلاب از سال 1393 شکل گرفت و نخستین بار سال 94 برگزار شد. روال دوره اول به این شکل بود که پس از اتمام سال93 و در فروردین94 طی مراسمی از بین نامزدهای انتخاب شده در حیطه‌های مختلف هنری، چهره برتر هنر انقلاب در سال93 انتخاب شد و این روال تاکنون هرسال حفظ شده است.
در دوره اول، بنا بر اعلام محمد حمزه‌زاده، قائم مقام حوزه هنری انقلاب اسلامی، در بخش سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیا برای فیلم سینمایی «چ» و نرگس آبیار برای فیلم «شیار ۱۴۳» نامزد شدند. در بخش تجسمی نیز مسعود نجابتی برای فعالیت در حمایت و تولید آثار تجسمی برای دفاع از شأن نبی مکرم اسلام(ص) کاندیدای دریافت جایزه شد.
در بخش شعر فاضل نظری به خاطر جریان‌سازی شعر انقلاب اسلامی و در بخش ادبیات نیز مرتضی سرهنگی به دلیل تاثیرگذاری و ایجاد ادبیات دفاع مقدس و گونه‌ای از ادبیات که به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی کشور را از ورود ادبیات وارداتی بی‌نیاز کرده است و حضور موثرش در تولید چهار اثر مطرح دفاع مقدس نامزد دریافت نشان «چهره سال هنر انقلاب اسلامی» شدند. در نهایت در این دوره مرتضی سرهنگی این جایزه را از آن خود کرد.
در سال‌های بعد نیز روال جایزه به همین شکل که گفته شد، ادامه یافت.
در دوره دوم و در سال 1394 مجید مجیدی، در دوره سوم (1395) مسعود شجاعی طباطبایی، در دوره چهارم (1396) حمید حسام و در دوره پنجم و در سال 1397 ابراهیم حاتمی‌کیا این عنوان را به خود اختصاص دادند.
دوره‌های اخیر و مشکلات کرونا
همان‌طور که دیگر همه اهالی فرهنگ و هنر می‌دانند شیوع کرونا بر تمام شؤونات هنری اثر جدی و مخرب خود را گذاشت و جوایز و جشنواره‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند.
در شرایطی که سال 99 بسیاری از جشنواره‌ها و کنگره‌ها رسما تعطیل یا در بهترین حالت به‌صورت مجازی و با کیفیتی به مراتب ضعیف‌تر از سال‌های پیش برگزار شدند، جایزه چهره هنر انقلاب در سال گذشته نامزدهای سال 98 را اعلام کرد. اما به علت شرایط خاص کشور، اختتامیه این جایزه برگزار نشد.
در هفته گذشته، اختتامیه دوره ششم جایزه چهره هنر انقلاب با اعلام حسن روح الامین به‌عنوان چهره برتر در سال 1398 برگزار شد و به فاصله یک هفته از اختتامیه دوره ششم، حوزه هنری تصمیم گرفت اختتامیه دوره هفتم این جایزه را نیز برگزار کند. وحید یامین‌پور توانست در این دوره به عنوان چهره هنر انقلاب در سال 98 نام بگیرد.
حواشی و اظهارنظرها
از مهم‌ترین و پرتکرارترین نقدهایی که به جایزه چهره هنر انقلاب در این سال‌ها وارد شده، این است که آیا مشخص کردن صرفا «یک نفر» به‌عنوان چهره برتر در سال، تضعیف هنرمندان دیگر و نادیده گرفتن زحمات‌شان به شمار نمی‌آید؟ محمد حمزه‌زاده در اولین دوره این جایزه درباره حرف و حدیث‌های احتمالی در این زمینه چنین گفته بود: « به منظور ایجاد یک جریان پیشرو برای تولید محتوای ارزشمند در موضوعات مورد دغدغه حوزه هنری و شناسایی و معرفی آثار ارزشمند در موضوعات انقلاب اسلامی در چند سال اخیر اقدام به تقدیر از هنرمندان مؤثر در این عرصه کردیم که امسال به لطف خدا به شیوه‌ای منسجم‌تر و بر مبنای شاخص‌های از قبل تدوین شده از یک نفر از هنرمندان و مؤثرین در هنر انقلاب اسلامی به‌عنوان چهره سال هنر انقلاب تجلیل خواهیم کرد.»
در راستای صحبت‌های حمزه‌زاده باید گفت حوزه هنری در طول سال از چهره‌های هنرمند در حوزه‌های مختلف و در قالب جوایز و جشنواره‌های مختلف تقدیر می‌کند. یعنی تعیین چهره هنر انقلاب در یک سال، تنها جایزه حوزه نیست که بخواهیم دلواپس عدم معرفی افراد دیگر باشیم.
نکته دیگر، اعلام نامزدهاست که آن نیز می‌تواند به نوعی محرک و مشتاق‌کننده باشد. بنابراین با درنظر گرفتن اسامی نامزدهای هر دوره می‌توان گفت جایزه چهره هنر انقلاب هر سال چند هنرمند را تکریم می‌کند و اتفاقا در اختتامیه نیز از تمام نامزدها تقدیر به عمل می‌آید.
از آفت‌هایی که متوجه این جایزه است، تک‌بعدی و سلیقه‌ای شدن است که تا حدی در تمام جشنواره‌ها اجتناب‌ناپذیر است.
به هر حال هر جایزه‌ای تا حدی به نظر داور آن وابسته است. اما باید دانست عنوان بزرگی چون چهره هنر انقلاب جایی نیست که بشود سلیقه‌ای عمل کرد.
نکته مهم دیگر احتمال غفلت برگزارکنندگان از هنری بودن این جایزه است که می‌تواند آفتی برای جایزه محسوب شود.
باید دانست هنرمند بودن چهره معرفی شده در این جایزه بر انقلابی بودن او اولویت دارد و نباید چهره‌ای را به صرف انقلابی بودن و فعالیت در چارچوب موازین و آرمان‌ها، هنرمند تلقی کرد.
ارزیابی این وجاهت هنری به عهده داوران و سیاستگذاران این جشنواره است و باید چند دهه از این جایزه بگذرد تا بتوان به‌درستی درباره عملکرد آنها قضاوت کرد.
