«صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی توسعه فناوری ایرانیان» خدمات حمایتی قابل توجهی را برای شرکتهای دانشبنیان و واحدهای فناور ارائه میدهد
چتر حمایتی صندوق ایرانیان برای دانش بنیانها
راهاندازی کسبوکارهای نو در هر شکل و شمایلی که باشند همیشه استرسها و نگرانیهای فراوانی را با خود به همراه دارد؛ بهخصوص فعالیتهایی که با تعداد نیروی انسانی کم و در فضایی محدود شکل میگیرد و عمده سرمایهاش همان دانش فنی و مهارت بنیانگذارانش است. آنچه میتواند این کسبوکارها را از قدمهای اولیه به بلوغ و پختگی و سوددهی برساند، نوعی حمایت و ایجاد پشتوانه برای فعالیتهای مالی است. حمایتی که نه با وامهای ارزانقیمت حاصل میشود و نه با خدمات بانکی. در این رابطه صندوقهای پژوهش و فناوری غیر دولتی ذیل برنامه سوم توسعه و با هدف ارائه خدمات مالی به شرکتهای دانشبنیان شکل گرفتهاند که در میان آنها «صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی توسعه فناوری ایرانیان» از سال 90 مجوز فعالیت را از کارگروه ماده 100 قانون برنامه سوم دریافت کرده و تاکنون بیش از 1500 میلیارد تومان خدمات مالی به شرکتهای فناور و دانش بنیان ارائه کرده است.
چالشهای فعالیت در حوزه صندوقهای غیردولتی
مدیرعامل صندوق ایرانیان میگوید: «خیلیوقتها سرمایهگذاران منابع خود را در حوزههایی سرمایهگذاری میکنند که بسیار مرسوم و بدون خطر است؛ یعنی کسبوکاری را برای سرمایهگذاری انتخاب میکنند که احتمال شکست آن پایین باشد. اما یکی از حوزههای مهمی که متاسفانه بسیار مغفول مانده است، توجه به سرمایهگذاریهای خطرپذیر است. اختصاص سرمایه در حوزه شرکتهای فناور یا دانشبنیان میتواند با مخاطرات زیادی همراه باشد. در صورتی که اغلب با موفقیت حتی یک مورد از چند مورد سرمایهگذاری در شرکتهای دانشبنیان، سرمایهگذاری در این حوزهها میتواند سود بالایی را به همراه داشته باشد. در واقع در سرمایهگذاری خطرپذیر بایستی با ارزیابی طرحهای مناسب و سودآور سبدی از شرکتها را تشکیل داد تا اگر مثلا نیمی از این مجموعه به سوددهی نرسید و شکست خورد، دستکم نیمی دیگر سود خوبی داشته باشد به نحوی که بتواند کل خسارتهای وارده را جبران کند و حتی در مجموع سودآور هم باشد.»
دکتر سعید شجاعی تصریح میکند: «درک و استفاده بهجاو اصولی از مفهوم سرمایهگذاری خطرپذیر مسأله مهمی است که متاسفانه هنوز در کشور ما بهدرستی جا نیفتاده و از همین روست که شرکتهای کوچک و نوپا که تازه کار خود را آغاز کردهاند باید برای سرمایهگذاری سراغ صندوقها و سرمایهگذاران غیردولتی بروند تا هم بتوانند بهآرامی روی پای خود بایستند و هم بهلحاظ مالی حمایت بشوند. در حالی که در کشور ما غالبا شرکتهای تازهکار سراغ وامهای حمایتی نظیر وامهای معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی میروند و این مسأله باعث میشود در صورت شکست پروژه، برای بازپرداخت وام دچار مشکل شوند و از یک شرکت فناور و دانشبنیان به شرکتی بدهکار تبدیل شوند.
این مسأله حتی در صورت موفقیت پروژه هم باعث میشود این شرکتها وقتی وارد فعالیتهای اقتصادی جدیتر و بزرگتر میشوند توان مدیریت اقتصادی نداشته باشند و نتوانند پیشرفت کنند، زیرا در فضای واقعی اقتصادی رشد نکرده اند. این مسأله دوسویه است و هم باید از سمت دولت مدیریت شود که به جای اعطای وام به شرکتهای کوچک، فرآیندهای حمایتی آنها به صندوقهای خصوصی واگذار شود و هم خود شرکتهای نوپا برای آغاز فعالیتهای اقتصادیشان سراغ مشارکت با سرمایهگذاران و صندوقهای خصوصی که نوعی سرمایهگذار خطرپذیر هستند، بیایند.»
پیچیدگی و تخصصگرایی در حوزههای دانشبنیان، ضرورت استفاده از ضمانتنامه را بیشتر از قبل آشکار میکند. بانکها به دلیل نداشتن آشنایی کافی با خدمات شرکتهای دانشبنیان و ناتوانی در ارزیابی فعالیتهای فناوران، تمایلی به ارائه ضمانتنامه با شرایط تسهیلشده ندارند. صندوق توسعه فناوری ایرانیان با توجه به اختیارات قانونی مصوب هیات وزیران، رسالت خود را صدور ضمانتنامه برای شرکتهای دانشبنیان، فناور و نوآور قرار داده است. این شرکت انواع ضمانتنامههای حُسن انجام کار و تعهدات، پیش پرداخت، شرکت در مناقصهها و مزایدهها و تعهد پرداخت را صادر میکند. مزیت صدور ضمانتنامه از سوی صندوق ایرانیان در این است که برخلاف بانکها، توان فنی شرکتها را ملاک ارزیابی و اعتبارسنجی قرار میدهد. اکنون بیشترین فعالیت صندوق ایرانیان صدور ضمانت نامه برای شرکتهاست و مبلغ کلی صدور ضمانتنامه از مرز هزار میلیارد تومان گذشته است.
2-سرمایهگذاری خطرپذیر
شرکتهای دانشبنیان و فناور سرمایه لازم برای توسعه کسب و کار خود را ندارند و اصل سرمایهشان همان دانش فنی است در حالی که بانکها معمولا برای پرداخت وام و حمایتهای مالی اولویت را به میزان گردش مالی میدهند و برای ارائه خدمات، وثایق بالایی را دریافت میکنند. اما صندوق ایرانیان تواناییهای فنی و دانش و مهارت را اولویت سرمایهگذاری قرار میدهد. گفتنی است صندوق ایرانیان تاکنون 30میلیارد تومان در فعالیتهای دانشبنیان سرمایه-گذاری کرده است.
3-ارائه تسهیلات به شرکتهای دانشبنیان
نهادها و سازمانهای دولتی بخش قابل توجهی از منابع مالی هزینه شده در حوزههای فناوری و نوآوری را در اختیار دارند. واگذاری عاملیت اجرایی این منابع مالی، فرصت را برای سیاستگذاری و طراحی نقشه پیشرفت کشور فراهم میکند. تهیه گزارشهای ارزیابی و اعتبارسنجی، عاملیت اعطای انواع تسهیلات، مدیریت وجوه اداره شده، ارزیابی طرحها و نظارت بر حسن اجرای طرحها از جمله خدماتی است که صندوق توسعه فناوری ایرانیان برای سیاستگذاران و سازمانهای دولتی و خصوصی پیشبینی کردهاست.
صندوق نوآوری و شکوفایی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو از مهمترین سازمانهایی هستند که صندوق ایرانیان کارگزار منابع مالی آنهاست. در این رابطه همه امور مربوط به ارزیابی و اعتبارسنجی و تهیه گزارشهای نظارتی برای پروندههای معرفی شده انجام میشود. لذا صندوق توسعه فناوری ایرانیان آمادگی دارد در قالب عقود مبادلهای به منظور رفع مشکل نقدینگی شرکتها وام در اختیار آنها قرار دهد. از انواع خدمات مالی در این حوزه میتوان به تسهیلات قرضالحسنه، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، جعاله، خرید دین و پیشخرید اشاره کرد. این صندوق آمادگی دارد تا طرحهای دانشبنیان را در قالب عقود مشارکتی نیز تأمین مالی کند. صندوق ایرانیان در حوزه پرداخت تسهیلات تاکنون چیزی حدود 430 میلیارد تومان خدمات ارائه داده است.