جام‌جم در گفت‌وگو با كارشناسان اقلیم‌شناسی و هواشناسی نگرانی از وقوع سیل در ماه‌های آتی را بررسی می‌كند
باز بــــاران در راه است
باران، سیل و ویرانی؛ این سه كلمه فصل مشترك 19 روزی است كه از بهار 98 پشت‌سر گذاشته‌ایم؛ بهاری كه به تصویر هفت سین نوروزی‌اش، به سبزه و سیب و سنبل و تنگ ماهی‌اش، چند تصویر دیگر هم سنجاق شده؛ از سیل آق‌قلا و خانه‌هایی كه در محاصره آبند گرفته تا تصویر مچاله ماشین‌ها در دروازه قرآن شیراز و كوچه‌های در گل مدفون شده شهر معمولان؛ تصویر‌هایی كه در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شوند و كابوس سیل را در دل خیلی‌ها به‌وجود می‌آورند؛ كابوسی جدید بعد از زلزله‌ای كه تا همین چند وقت پیش بزرگ‌ترین تهدید و بلای طبیعی بالای سر مردم بود. حالا اما ابرهای باران‌زایی كه این روزها بالای سر كشورمان چتر شده‌اند، یك نگرانی جدید به نگرانی‌های قبلی اضافه كرده‌اند و وقتی در كنار هشدارها و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی از یك بهار پربارش قرار می‌گیرند، خواسته یا ناخواسته به یك جمله مشترك می‌رسند: وای اگر سیل بیاید! این نگرانی عمومی كه نقل محافل مختلف است از دورهمی‌های مجازی تا واقعی، بهانه‌ای است كه پای حرف‌های چند كارشناس هواشناسی و اقلیم‌شناسی بنشینیم. كارشناسانی كه متفق‌القول به ما می‌گویند، این روزهای پرباران پیش روی كشورمان، نگران‌كننده نیستند اگر با آمادگی به پیشوازشان برویم؛ مساله‌ای كه فقدانش در سیلاب‌هایی كه چهارگوشه كشورمان را در چند روز گذشته زخمی كردند، بیشتر از هر چیزی دیده می‌شد.
پیش‌بینی یك فصل پرباران
علی عابدینی ـ معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی سازمان هواشناسی كشور: در فروردین امسال، ركورد بارش در برخی ایستگاه‌های سازمان هواشناسی در نقاط مختلف كشورمان تغییر كرد، به این شكل كه در بعضی ایستگاه‌ها بارش حتی بیش از سابقه بوده و ركورد تاریخچه‌ای‌اش جابه‌جا شد. طبق اطلاعات و داده‌های موجود، این بارش‌ها در كشور ما مستمر است اما دوره بازگشتی‌شان ممكن است طولانی باشد، یعنی در ایستگاه‌هایی كه ركورد بارش شكسته شده دوره بازگشتی معمولا زیاد است و تكرارپذیری‌شان كم است، در نتیجه می‌توانیم بگوییم چندان جای نگرانی وجود ندارد.
با این حال برای فصل بهار برآورد فصلی ما در مجموع این است كه ما یك بهار پرباران پیش رو داشته باشیم یعنی در بیشتر نقاط كشورما بارش‌ها در حد خوب و بیش از نرمال است. به‌صورت ماهانه، در اردیبهشت در اغلب نقاط كشور بارش به‌صورت نرمال و بیش از نرمال است و وقتی پیش‌بینی بیش از نرمال انجام می‌شود یعنی باید ما احتمال وقوع مخاطره را داشته باشیم .
خرداد هم همین طور است اما اصولا خرداد در كشور ما ماه كم بارشی است، با این حال باید انتظار بارش باران در حد نرمال را داشته باشیم. در فصل بعد یعنی تابستان، وقتی به تیرماه می‌رسیم، بارش‌ها كاهش پیدا می‌كند اما اگر بارش‌های تابستانه رخ بدهد چون به‌صورت رگباری هستند، می‌توانند مخاطره‌آمیز باشند چراكه مخاطره بارش‌های رگباری همیشه زیاد است و احتمال جاری شدن سیلاب محتمل‌تر است. با این حال با توجه به پیش‌بینی‌های انجام شده و اطلاعیه‌ها و اخطارهای هواشناسی می‌توان از قبل برای مقابله با این تهدیدات طبیعی چاره‌اندیشید.
افزایش مخاطرات طبیعی با رفتارهای الاكلنگی طبیعت
شاهرخ فاتح ـ كارشناس اقلیم شناسی و رئیس سابق مركز خشكسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی كشور: ما در حال حاضر با یك‌سری رویدادهای جدی مواجه شده‌ایم؛ رویدادهایی كه فركانس‌شان زیاد شده و تعدادشان هم در این بازه زمانی كه ما الان در آن قرار داریم بالا رفته؛ البته این رویداد فقط مختص كشور ما نیست و اگر خبرها را دنبال كرده باشید سایر كشورهای دنیا هم با این پدیده جوی درگیر هستند، در این رابطه نظر مشترك محققان در كشورهای مختلف دنیا بر این است كه این موضوع ناشی از تغییرات اقلیمی است. تغییرات اقلیمی، آثار زیادی در مناطق مختلف به جا می‌گذارند، اما یكی از مهم‌ترین این اثرات این است كه مخاطرات آب و هوایی مثل رفتارهای الاكلنگی طبیعت بالا می‌رود؛ یعنی از یك طرف با یك خشكسالی بلند مدت مواجه هستیم و از طرف دیگر با یك سیل ویرانگر مواجه می‌شویم. به عبارت دیگر یك طیف وسیعی را یك دفعه مشاهده می‌كنیم و ركوردها با هم شكسته می‌شود. حالا این رخداد وقتی زیاد می‌شود، یك مقدار نگران‌كننده می‌شود و این را می‌طلبد كه حواسمان باشد و خودمان را آماده كنیم.
با این حال در مجموع و براساس آنچه همكاران ما در سازمان هواشناسی و مركز اقلیم‌شناسی پیش‌بینی می‌كنند، در بهار امسال شرایط به‌گونه‌ای است كه بارش بیشتری داشته باشیم (البته با توجه به این موضوع كه پیش‌بینی‌های هواشناسی وقتی بلندمدت می‌شوند با یك درجه‌ای از خطا همراهند و درصد اطمینانشان كمتر می‌شود) با این حال امسال به نظر می‌رسد بهار به سمت بهار طبیعی و نرمال گرایش پیدا می‌كند، چراكه در سال‌های گذشته شرایط بارشی ما در این فصل زیر نرمال بود ولی امسال به سمت نرمال رفت.
با وجود این پیش‌بینی‌ها، ذات پدیده‌های طبیعی به‌خاطر پیچیدگی طبیعت و اقلیم، چندان قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان به‌سادگی یك نظر قطعی درباره آن داد.
نكته اینجاست كه اگر ما برای شرایط پرباران هم آماده باشیم اصلا جای نگرانی وجود ندارد چون نگرانی از نبود آمادگی ناشی می‌شود، فرق است بین این‌كه ما بدون آمادگی با یك موضوعی روبه‌رو شویم و این‌كه بدانیم قرار است چه اتفاقی بیفتد و با آمادگی به پیشوازش برویم.
در مجموع از نظر اقلیم‌شناسی ما باید خودمان را برای مواجهه با تبعات مختلف ناشی از افزایش رخدادهای حدی در طبیعت كشورمان آماده كنیم چه در آن سر طیف كه خشكسالی است و چه در این سر طیف كه بارش‌های سیل‌آساست.
بارش‌های سنگین خصیصه اقلیمی كشور ایران
بهلول علیجانی - استاد دانشگاه و بنیانگذار اقلیم‌شناسی سینوپتیك ایران: اصولا بارش باران از نظر هواشناسی قابل پیش‌بینی است، ولی نه این‌كه از دوماه قبل این كار انجام شود، روال همیشه بر این است كه نهایتا از پنج روز تا یك هفته، براساس داده‌های موجود پیش‌بینی انجام می‌شود. بارش‌های اخیر كشور ما هم بر این اساس قابل پیش‌بینی بودند. اما اگر بخواهیم از منظر اقلیم شناسی به این پدیده نگاه كنیم، رسیدن به جواب كار سختی است با این حال می‌توانم بگویم كه این حجم از بارش در كشورما طبیعی است و خارج از خصیصه اقلیمی كشور ما نیست؛ پس مسبوق به سابقه هم هست یعنی ما قبلا هم بارش‌هایی از این دست را داشته‌ایم مثلا در ایلام چند سال پیش بارش باران خسارت‌های زیادی به‌وجود آورد. اما نكته اینجاست كه مردم ما این حجم از بارش را در سال‌های گذشته به‌خاطر خشكسالی‌های چندسال اخیر فراموش كرده‌اند.
حقیقت این است كه این بارش‌های سنگین، خصیصه ذاتی كشور ماست و یكی از نقاط قابل توجه این خصیصه، رگباری بودن بارش هاست، یعنی ما در یك سال ممكن است اصلا بارش نداشته باشیم و با خشكسالی و مشكلات كمبود آب مواجه باشیم و سال بعد، در یك روز مثلا بالای صد میلی‌متر باران ببارد و نصف بارش یك سال قبل باشد و ما با سیل و تبعاتش دست و پنجه نرم كنیم؛ پس نكته اینجاست كه این، ویژگی اقلیم كشورماست چرا كه یك اقلیم نیمه خشك داریم و باید خودمان را برای این مسائل آماده كنیم.
از نظر اقلیم‌شناسی، پیش‌بینی این‌كه در ماه‌های آینده باز هم با باران‌های سنگین روبه رو باشیم خیلی میسر نیست اما همان‌طور كه گفتم چون بارش رگبارگونه ویژگی اقلیمی كشورماست، می‌توانیم پیش‌بینی كنیم كه اگر اتفاق بیفتد، مساله‌ساز باشد و در نتیجه از الان به فكر مهارش باشیم و مدیریت بحران داشته باشیم و در حقیقت تمهیدات لازم را برای كنترل این پدیده فراهم كنیم.
سال تقویمی ما پرباران نیست
مهری اكبری ـ استاد آب و هواشناسی دانشگاه خوارزمی : وقوع بارش‌های متعدد و شدید در چند روز ابتدایی سال 98 در كشور ما باعث شد كه خیلی‌ها به سال 98 لقب یك سال پربارش را بدهند، اما برای رسیدن به این مفهوم بهتر است از یك توضیح پایه شروع كنیم. در حقیقت من به عنوان یك آب و هواشناس باید راجع به این موضوع روشنگری كنم كه بین سال آبی و سال تقویمی تفاوت وجود دارد. ببینید سال 1398 كه تازه آغاز شده و الان حدود 19 روز از آن می‌گذرد سال تقویمی ماست ولی سال آبی ما از مهر 1397 اغاز شده و تا پایان شهریور 98 هم ادامه دارد. ملاك این‌كه بگوییم یك سال پربارش است سال تقویمی نیست و ما نمی‌توانیم برمبنای وضعیت جوی ابتدای یك سال درباره آن نظر بدهیم و پیش‌بینی
كنیم.
ولی در مجموع، سال آبی ما بارش‌هایی بیشتر از نرمال داشته و خیلی از حوضه‌های آبریز كشور، رودخانه‌ها دوباره جریان پیدا كرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی امسال تا خرداد هم ما با بارش‌های زیادی می‌توانیم روبه‌رو بشویم اما این موضوع نگران‌كننده نیست و اتفاقا برای كشوری كه از خشكسالی رنج كشیده، خبر خوبی هم است. به عبارت دیگر فی‌النفسه بارش باران حتی بیشتر از حد نرمال نگران‌كننده نیست. ما در همه جای دنیا، بارش بیشتر از نرمال را داریم و حتی رخداد سیل هم پیش می‌آید اما این‌قدر خسارت ایجاد نمی‌كند چون زیرساخت‌ها از قبل طراحی شده‌است، از قبل ساخته شده و از قبل برای مهار سیل برنامه‌ریزی شده و مثل كشور ما نیست كه در مسیل‌ها ساختمان‌سازی شده باشد، یا به‌خاطر خشكسالی زیاد و نبود برنامه برای كنترل این خشكسالی، پوشش گیاهی مناطق از دست برود و بیشتر از قبل مستعد سیل بشود.
علی عابدینی ـ معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی سازمان هواشناسی كشور: در فروردین امسال، ركورد بارش در برخی ایستگاه‌های سازمان هواشناسی در نقاط مختلف كشورمان تغییر كرد، به این شكل كه در بعضی ایستگاه‌ها بارش حتی بیش از سابقه بوده و ركورد تاریخچه‌ای‌اش جابه‌جا شد. طبق اطلاعات و داده‌های موجود، این بارش‌ها در كشور ما مستمر است اما دوره بازگشتی‌شان ممكن است طولانی باشد، یعنی در ایستگاه‌هایی كه ركورد بارش شكسته شده دوره بازگشتی معمولا زیاد است و تكرارپذیری‌شان كم است، در نتیجه می‌توانیم بگوییم چندان جای نگرانی وجود ندارد.
با این حال برای فصل بهار برآورد فصلی ما در مجموع این است كه ما یك بهار پرباران پیش رو داشته باشیم یعنی در بیشتر نقاط كشورما بارش‌ها در حد خوب و بیش از نرمال است. به‌صورت ماهانه، در اردیبهشت در اغلب نقاط كشور بارش به‌صورت نرمال و بیش از نرمال است و وقتی پیش‌بینی بیش از نرمال انجام می‌شود یعنی باید ما احتمال وقوع مخاطره را داشته باشیم .
خرداد هم همین طور است اما اصولا خرداد در كشور ما ماه كم بارشی است، با این حال باید انتظار بارش باران در حد نرمال را داشته باشیم. در فصل بعد یعنی تابستان، وقتی به تیرماه می‌رسیم، بارش‌ها كاهش پیدا می‌كند اما اگر بارش‌های تابستانه رخ بدهد چون به‌صورت رگباری هستند، می‌توانند مخاطره‌آمیز باشند چراكه مخاطره بارش‌های رگباری همیشه زیاد است و احتمال جاری شدن سیلاب محتمل‌تر است. با این حال با توجه به پیش‌بینی‌های انجام شده و اطلاعیه‌ها و اخطارهای هواشناسی می‌توان از قبل برای مقابله با این تهدیدات طبیعی چاره‌اندیشید.
افزایش مخاطرات طبیعی با رفتارهای الاكلنگی طبیعت
شاهرخ فاتح ـ كارشناس اقلیم شناسی و رئیس سابق مركز خشكسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی كشور: ما در حال حاضر با یك‌سری رویدادهای جدی مواجه شده‌ایم؛ رویدادهایی كه فركانس‌شان زیاد شده و تعدادشان هم در این بازه زمانی كه ما الان در آن قرار داریم بالا رفته؛ البته این رویداد فقط مختص كشور ما نیست و اگر خبرها را دنبال كرده باشید سایر كشورهای دنیا هم با این پدیده جوی درگیر هستند، در این رابطه نظر مشترك محققان در كشورهای مختلف دنیا بر این است كه این موضوع ناشی از تغییرات اقلیمی است. تغییرات اقلیمی، آثار زیادی در مناطق مختلف به جا می‌گذارند، اما یكی از مهم‌ترین این اثرات این است كه مخاطرات آب و هوایی مثل رفتارهای الاكلنگی طبیعت بالا می‌رود؛ یعنی از یك طرف با یك خشكسالی بلند مدت مواجه هستیم و از طرف دیگر با یك سیل ویرانگر مواجه می‌شویم. به عبارت دیگر یك طیف وسیعی را یك دفعه مشاهده می‌كنیم و ركوردها با هم شكسته می‌شود. حالا این رخداد وقتی زیاد می‌شود، یك مقدار نگران‌كننده می‌شود و این را می‌طلبد كه حواسمان باشد و خودمان را آماده كنیم.
با این حال در مجموع و براساس آنچه همكاران ما در سازمان هواشناسی و مركز اقلیم‌شناسی پیش‌بینی می‌كنند، در بهار امسال شرایط به‌گونه‌ای است كه بارش بیشتری داشته باشیم (البته با توجه به این موضوع كه پیش‌بینی‌های هواشناسی وقتی بلندمدت می‌شوند با یك درجه‌ای از خطا همراهند و درصد اطمینانشان كمتر می‌شود) با این حال امسال به نظر می‌رسد بهار به سمت بهار طبیعی و نرمال گرایش پیدا می‌كند، چراكه در سال‌های گذشته شرایط بارشی ما در این فصل زیر نرمال بود ولی امسال به سمت نرمال رفت.
با وجود این پیش‌بینی‌ها، ذات پدیده‌های طبیعی به‌خاطر پیچیدگی طبیعت و اقلیم، چندان قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان به‌سادگی یك نظر قطعی درباره آن داد.
نكته اینجاست كه اگر ما برای شرایط پرباران هم آماده باشیم اصلا جای نگرانی وجود ندارد چون نگرانی از نبود آمادگی ناشی می‌شود، فرق است بین این‌كه ما بدون آمادگی با یك موضوعی روبه‌رو شویم و این‌كه بدانیم قرار است چه اتفاقی بیفتد و با آمادگی به پیشوازش برویم.
در مجموع از نظر اقلیم‌شناسی ما باید خودمان را برای مواجهه با تبعات مختلف ناشی از افزایش رخدادهای حدی در طبیعت كشورمان آماده كنیم چه در آن سر طیف كه خشكسالی است و چه در این سر طیف كه بارش‌های سیل‌آساست.
بارش‌های سنگین خصیصه اقلیمی كشور ایران
بهلول علیجانی - استاد دانشگاه و بنیانگذار اقلیم‌شناسی سینوپتیك ایران: اصولا بارش باران از نظر هواشناسی قابل پیش‌بینی است، ولی نه این‌كه از دوماه قبل این كار انجام شود، روال همیشه بر این است كه نهایتا از پنج روز تا یك هفته، براساس داده‌های موجود پیش‌بینی انجام می‌شود. بارش‌های اخیر كشور ما هم بر این اساس قابل پیش‌بینی بودند. اما اگر بخواهیم از منظر اقلیم شناسی به این پدیده نگاه كنیم، رسیدن به جواب كار سختی است با این حال می‌توانم بگویم كه این حجم از بارش در كشورما طبیعی است و خارج از خصیصه اقلیمی كشور ما نیست؛ پس مسبوق به سابقه هم هست یعنی ما قبلا هم بارش‌هایی از این دست را داشته‌ایم مثلا در ایلام چند سال پیش بارش باران خسارت‌های زیادی به‌وجود آورد. اما نكته اینجاست كه مردم ما این حجم از بارش را در سال‌های گذشته به‌خاطر خشكسالی‌های چندسال اخیر فراموش كرده‌اند.
حقیقت این است كه این بارش‌های سنگین، خصیصه ذاتی كشور ماست و یكی از نقاط قابل توجه این خصیصه، رگباری بودن بارش هاست، یعنی ما در یك سال ممكن است اصلا بارش نداشته باشیم و با خشكسالی و مشكلات كمبود آب مواجه باشیم و سال بعد، در یك روز مثلا بالای صد میلی‌متر باران ببارد و نصف بارش یك سال قبل باشد و ما با سیل و تبعاتش دست و پنجه نرم كنیم؛ پس نكته اینجاست كه این، ویژگی اقلیم كشورماست چرا كه یك اقلیم نیمه خشك داریم و باید خودمان را برای این مسائل آماده كنیم.
از نظر اقلیم‌شناسی، پیش‌بینی این‌كه در ماه‌های آینده باز هم با باران‌های سنگین روبه رو باشیم خیلی میسر نیست اما همان‌طور كه گفتم چون بارش رگبارگونه ویژگی اقلیمی كشورماست، می‌توانیم پیش‌بینی كنیم كه اگر اتفاق بیفتد، مساله‌ساز باشد و در نتیجه از الان به فكر مهارش باشیم و مدیریت بحران داشته باشیم و در حقیقت تمهیدات لازم را برای كنترل این پدیده فراهم كنیم.
سال تقویمی ما پرباران نیست
مهری اكبری ـ استاد آب و هواشناسی دانشگاه خوارزمی : وقوع بارش‌های متعدد و شدید در چند روز ابتدایی سال 98 در كشور ما باعث شد كه خیلی‌ها به سال 98 لقب یك سال پربارش را بدهند، اما برای رسیدن به این مفهوم بهتر است از یك توضیح پایه شروع كنیم. در حقیقت من به عنوان یك آب و هواشناس باید راجع به این موضوع روشنگری كنم كه بین سال آبی و سال تقویمی تفاوت وجود دارد. ببینید سال 1398 كه تازه آغاز شده و الان حدود 19 روز از آن می‌گذرد سال تقویمی ماست ولی سال آبی ما از مهر 1397 اغاز شده و تا پایان شهریور 98 هم ادامه دارد. ملاك این‌كه بگوییم یك سال پربارش است سال تقویمی نیست و ما نمی‌توانیم برمبنای وضعیت جوی ابتدای یك سال درباره آن نظر بدهیم و پیش‌بینی
كنیم.
ولی در مجموع، سال آبی ما بارش‌هایی بیشتر از نرمال داشته و خیلی از حوضه‌های آبریز كشور، رودخانه‌ها دوباره جریان پیدا كرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی امسال تا خرداد هم ما با بارش‌های زیادی می‌توانیم روبه‌رو بشویم اما این موضوع نگران‌كننده نیست و اتفاقا برای كشوری كه از خشكسالی رنج كشیده، خبر خوبی هم است. به عبارت دیگر فی‌النفسه بارش باران حتی بیشتر از حد نرمال نگران‌كننده نیست. ما در همه جای دنیا، بارش بیشتر از نرمال را داریم و حتی رخداد سیل هم پیش می‌آید اما این‌قدر خسارت ایجاد نمی‌كند چون زیرساخت‌ها از قبل طراحی شده‌است، از قبل ساخته شده و از قبل برای مهار سیل برنامه‌ریزی شده و مثل كشور ما نیست كه در مسیل‌ها ساختمان‌سازی شده باشد، یا به‌خاطر خشكسالی زیاد و نبود برنامه برای كنترل این خشكسالی، پوشش گیاهی مناطق از دست برود و بیشتر از قبل مستعد سیل بشود.
ضمیمه نوجوانه
تیتر خبرها
