سیلاب اخیر در لرستان آسیب‌هایی به پل افسانه‌ای پلدختر وارد کرده است
پلدختر ، پل ندارد
پسوند نامش دختر است؛ در پناه خدای مهر. از همان روز كه اشكانیان بنای ساختنش را گرفتند، نام دختر را پیوستش كردند؛ «پل پلدختر»؛ بنایی كه آن را به خدای خود، خدای مهر سپردند تا از بلایای طبیعی، از سیل و زلزله در امان بماند و ماند، برای بیش از هزار سال و چندین و چند قرن.
پل باستانی پلدختر برای بیش از 2000 سال، از زمان اشكانیان تا به امروز هنوز استوار، پایه در بستر كشكان دارد؛ ستبر و مقاوم مثل دو دیواره صخره‌ای كه در شرق و غربش قد كشیده‌اند. آنقدر زیبا و باشكوه و مقاوم بود كه مردم نام شهرشان را هم به نام او زدند؛ شهر و شهرستان پلدختر. گذر زمان و سیلاب‌های بسیار در طول تاریخ اما
به‌تدریج كمرش را شكست، طاق‌هایش یكی یكی فروریختند، با این حال هنوز جان دارد و بیدار است، هنوز پایه‌هایش ریشه در دل زمین دارد و یك تاق در شرق و سه تاق در غرب رود، پرچم حیاتش را بالا نگه داشته.
سیلاب فروردین 98 اما مثل هیچ سیلابی نبود، آنچنان سهمگین و خروشان و پرقدرت از راه رسید كه گویی قصد به باد دادن دودمان هویت باستانی پلدختر را داشت. پایه‌های پلدختر كه لرزید، دل‌ها هم تكان خورد و چشم‌ها نگران شد كه مبادا پلدختر بدون دختر شود؛ بدون پل.
سیلابی كه به شهر و مردمانش رحم نكرده و خانه و زندگی‌شان را با خود شست و برد چطور می‌تواند به هویت شهر رحمی كند. مردم اما آنچنان درگیر گرفتاری خود و زندگی از دست رفته‌شان هستند، كه از هركدامشان سراغ پلشان را گرفتیم، از حال آن بی‌خبر بودند و حق هم داشتند. یك نفر اما در این میان هم نگران بود و هم چشمش به دنبال دختر زیبای پل‌های شهر. عطا حسن‌پور كه هم باستان‌شناس است و هم پژوهشگر پل‌های باستانی و تاریخی لرستان و كتابی هم در همین زمینه در دست چاپ دارد.
در میان افسانه‌ها و قصه‌ها و روایات تاریخی ضد و نقیضی كه از حیات پل پلدختر شنیدیم، روایت حسن‌پور اما به نظر واقعی و جامع‌ترین حكایت بود، او قصه پل‌های استانش را حفظ بود و خوب روایت می‌كرد: «عموما كلمه دختر در زمان اشكانیان و در آیین مترائیسم بر نام بناها اطلاق می‌شد. مثل بناهایی متعددی كه پسوند دختر دارند؛ مثل پل پلدختر لرستان، پل پلدختر میانه و پل سیه پل(كر و دت) به معنای پسر و دختر در كوهدشت و قلعه دختر فیروزآباد فارس و قلعه دختر‌های الیگودرز و كرمانشاه و ایلام و خراسان. اشكانیان پسوند دختر را بر نام بناها و پل‌هایشان می‌گذاشتند تا باعث ماندگاری و حفاظت بیشتر آنها باشد و در پناه خدای مهر قرار گیرند.»
یک مجموعه پل سه‌رشته‌ای
حسن‌پور می‌گوید: پل پلدختر درواقع یك مجموعه سه رشته‌ای از پل‌هاست. به این معنا كه ابتدا در زمان اشكانیان و بیش از 2000 سال پیش، پلی با عنوان پلدختر ساخته می‌شود كه در زمان ساسانیان تصمیم به مرمت و بازسازی پل گرفته می‌شود، اما معماران آن زمان پس از مطالعات دقیق تشخیص می‌دهند به جای مقاوم‌سازی پل پیشین، همان پل را با همان سبك و معماری در فاصله چندمتری از پل اول بنا كنند. پل دوم هزار سال عمر می‌كند و پس از پیر و فرتوت و فرسوده شدن در گذر زمان و سیلاب‌ها، پس از اسلام و در قرن چهارم هجری، مورد مرمت و بازسازی قرار می‌گیرد، اما باز به مصلحت معماران و كارشناسان فن و به منظور ماندگاری بیشتر، طاق‌ها بر روی پایه‌های قبلی قرار نمی‌گیرد و در چند متری پایه‌های قبلی، سازه‌ای زیبا، باشكوه و مقاوم به همان شمایل پل قبل روی كشكان جان می‌گیرد و قد علم می‌كند. این سه پل در یك محوطه و در فاصله‌ای نزدیك در حدود 50 متر بنا شده‌اند.
آن‌طور كه این باستان‌شناس به ما می‌گوید پلی كه امروز با نام پل پلدختر معروف است و شهر پلدختر به داشتنش می‌نازد، همین پل سوم است كه امروز یك طاق در سمت شرقی رود و سه طاق در سمت غربی كشكان دارد و پایه‌هایش هنوز در بستر رود مقاوم از زیر آب قدبرافراشته‌اند. این پل با نام پل پلدختر دوران ساسانی - اسلامی معروف است و نگرانی از بابت هجمه سیلاب اخیر برای حیات و ممات همین پل است. از 2 پل قبلی هم پایه‌هایی در رود قابل مشاهده است.
توسعه پایدار مبنای پل‌سازی نیاکان ما
لرستان صد پل تاریخی ثبت ملی شده دارد كه تعداد زیادی از آنها به یادگار مانده از دوران اشكانی و ساسانی و اوایل دوره اسلامی تا قرن چهار هجری است. معماری قوی و اصولی پل‌ها باعث شده كه هنوز بسیاری از آنها سالم و پا برجا باشد، برخلاف پل‌هایی كه در چند دهه اخیر ساخت شده و هر كدام با یك سیلاب ویران شدند و منطقه‌ای را به ویرانی كشاندند.
مدیر گنجینه آب شرکت آب منطقه‌ای لرستان به جام‌جم می‌گوید معماران عصر حاضر برخلاف نیاكان ما به هیدرولیك و قدرت آب واقف نیستند و آن را در پل‌سازی‌هایشان رعایت نكردند، مثل همین پلی كه در سال 84 روی كشكان ساختند و همین یكی دو هفته پیش در سیلاب فروردین 98 ویران شد و باعث تغییر مسیر آب به سمت خانه و زندگی مردم پلدختر و زیرآب رفتن شهر شد. یعنی هم خودش ویران شد و هم شهری را به ویرانی كشاند. درحالی كه دلیل سالم ماندن پل‌های باستانی رعایت توسعه پایدار و سنجش همه اصول و جوانب در ساخت سازه‌ای مستحكم روی آب بوده است، برای همین پل گاومیشان پس از هزار سال همچنان سالم و قوی روی رود سیمره پابرجاست.
این سیلاب امان پلِ دختر را بریده
حسن‌پور روزهای نخستین سیلاب پلدختر سری به پل پلدختر زده و حال و روزش را دیده، اما به ما می‌گوید كه بیش از یك هفته است كه درگیر جمع‌آوری كمك برای مردم شهر است و وقت نكرده سری به پل بزند، اما تا آنجا كه یادش می‌آید، چند پایه پل واژگون شده بود و امروز احتمال آب بردگی و تخریب بسیار است.
این باستان‌شناس می‌گوید: سیلاب قوی و خطرناك بوده. عرض رودخانه كشكان در بیشترین قسمت 2400مترمكعب در ثانیه گنجایش عبور و خروج آب دارد. از سویی میانگین بارش در یك‌سال در لرستان 530 میلیمتر است و این درحالی است كه در شش ماهه اول سال آبی امسال (از مهر 97 تا فرودرین 98) 1076 میلیمتر بارش داشتیم. بنابراین با این بارش‌های اخیر حجم رودخانه كشكان به بیش از 6000 مترمكعب رسیده است، زیرا ایستگاه ایپتومتریك كه در محل پل جانمایی شده و می‌تواند تا 5000 را ثبت كنند، سیلاب آن را از كار انداخته و كنده و برده، پس تخمین میزان آب بالای 6000 مترمكعب امری بعید نیست و طبیعتا چنین حجمی از آب می‌تواند تاثیر بسیار مخربی روی پلدختر داشته باشد.
