امروز پس از 50سال پروژه جلوخان آرامگاه فردوسی به بهره‌برداری می‌رسد
خانه‌ات آباد!
امسال شاید اولین سالی باشد كه روز بزرگداشت فردوسی بزرگ، تنها قرار نیست به اجرای یك همایش و چند برنامه و شعرخوانی و دعوت از چند مهمان داخلی و خارجی ختم شود. بزرگداشت فردوسی امروز با رونمایی از یك دستاورد عمرانی فرهنگی همراه است كه اجرای آن سال‌ها به طول انجامیده و بهره‌برداری از آن به منزله ساماندهی حریم آرامگاه حكیم سخن است و پایان‌دادن به سال‌ها بی‌توجهی و بی‌مهری به حكیم توس و زادگاهش؛ میراثی كه رهبر انقلاب بیش از 20 سال پیش بر لزوم توجه و ساماندهی آن تاكید داشتند.
امروز 25 اردیبهشت، آیین بزرگداشت روز فردوسی بوده و قرار است متفاوت باشد با همه بزرگداشت‌هایی كه تاكنون برای سراینده شاهنامه برگزار شده؛ بزرگداشتی با یك رونمایی عمرانی فرهنگی؛ رونمایی از جلوخانِ ساماندهی شده آرامگاه توس كه شامل پارك و فضای سرسبزِ فرهنگی ـ ادبی است و فاز نخستش البته امروز به بهره‌برداری می‌رسد.
شورای شهر پنجم مشهد از همان زمانی كه سكان هدایت شهر را در دست گرفت، توجه ویژه‌ای برای بهبود جایگاه حكیم توس در سطح شهر و كشور و حتی عرصه بین‌المللی داشته‌اند. توجهی كه گام نخست آن ایجاد كمیسیون ویژه توسعه و عمران توس در ساختار شورای شهر بود و گام دوم آن الزام شهردار مشهد به انجام پروژه‌های عمرانی مختلف در محدوده شهر تاریخی توس. پروژه‌هایی كه در راس همه آنها بهسازی جلوخان توس بود تا این محدوده كه ورودی آرامگاه فردوسی است، بعد از گذشت ۲۳سال از حضور رهبر معظم انقلاب و ۵۰ سال از ساخته شدن آرامگاه فرزانه خفته در توس سر‌و‌سامانی پیدا كند.
اما بهسازی جلوخان توس كه كلنگ آن آبان سال گذشته در آخرین روز كاری تقی‌زاده‌خامسی، شهردار پیشین مشهد به زمین زده شد در دوران سكانداری محمدرضا كلایی در شهرداری مشهد با سرعت قابل توجهی پیش رفت آن‌گونه كه اكنون بیش از 65 درصد آن یعنی فاز نخست پروژه به پایان رسیده و امروز افتتاح می‌شود و البته كلایی قول تكمیل فاز دوم و نهایی آن را تا شش ماه دیگر داده است.
اولین گام؛ بازپیرایی جلوخان
مسعود افخمی، مدیر پروژه بهسازی و عمران توس درباره این پروژه عمرانی به جام‌جم می‌گوید: از مجموع اراضی 3400 هكتاری شهر تاریخی توس، 360 هكتار آن محدوده آرامگاه فردوسی است كه به‌وسیله دیواری گلی تحت عنوان برج و باروی توس از بقیه محدوده جدا شده و تحت مالكیت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است. با توجه به محدودیت منابع مالی، نبود طرح جامع تفصیلی و زمانبر بودن فرآیند تملك اراضی، اكثر پروژه‌های تعریف شده شهر تاریخی توس در این محدوده قرار گرفته، چراكه این اراضی نیازی به خرید از بخش خصوصی و اخذ مالكیت ندارد.
افخمی، بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی را نخستین پروژه‌ای می‌داند كه در طرح ساماندهی شهر تاریخی توس مورد توجه مدیریت جدید شهری مشهد قرار گرفت كه برای این منظور پاركی هفت هكتاری در دو فاز طراحی شد كه فاز اول آن به وسعت 1/3 هكتار همزمان با سالروز بزرگداشت حكیم ابوالقاسم فردوسی به بهره برداری می‌رسد. به محض اتمام فاز اول پروژه، عملیات اجرایی فاز دوم به وسعت 9/3 هكتار آغاز و تا پایان سال افتتاح خواهد شد.
معماری ساده اما زیبا
مدیر پروژه بهسازی و عمران توس، معماری به كار رفته در جلوخان را به سبك معماری ساده ایرانی، اما بسیار زیبا و برگرفته از سازه آرامگاه فردوسی می‌داند و می‌گوید: در این فضا بر حفظ درختان بومی كه قدمت 50 تا 60 ساله دارد و همچنین بر حفظ داشته‌های موجود در جلوخان و حفظ طبیعت و ارتقای فرهنگی این فضا به عنوان یك ره‌باغ و عدم ایجاد هرگونه ساخت و سازی تاكید شده است. همچنین مقرر شده هیچ سازه‌ای در محل شكل نگیرد تا این فضا فقط حالت پیشخوان و ره باغ داشته باشد.
در این طرح تلاش شده گونه‌های درختان و گیاهانی كه در محوطه جلوخان كاشته شده‌اند، مشابه همان‌گونه‌های گیاهی در محوطه جلوی آرامگاه باشند، یعنی ۴۰۰ نهال سرو شیراز، زیتون تلخ و چنار به اضافه ۲۲ هزار گل شاه‌سپند، ساناز، رز سفید و قرمز و شمعدانی قرار است فضا را سبز و رنگارنگ كنند.
افخمی می‌افزاید: در سمت چپ و راست كنارِ جلوخان، مسیرهای سواره با به‌كارگیری ماشین‌های برقی پیش‌بینی شده و مسیر میانی به عنوان محور اصلی جلوخان و راه پیاده برای گردشگران در نظر گرفته شده است.
فاز دوم؛ یك فضای سبزِ فرهنگی
و اما پروژه تكمیل كننده جلوخان، پارك 30هكتاری پردیس توس، حدفاصل پل كشف رود تا جلوخان آرامگاه فردوسی است كه به‌تازگی شركتی به عنوان طراح و مشاور پروژه برای اجرای آن انتخاب شده است. این شركت فعالیت خود را از ابتدای فروردین سال جاری آغاز كرده و به گفته افخمی قرار است ظرف مدت 9 ماه پلان اجرایی پارك پردیس را جهت اجرا به پیمانكار ارائه دهد. مدیر پروژه بهسازی و عمران توس می‌گوید: مشاور در پروژه پردیس، آزادی عمل بیشتری دارد و 10هزار مترمربع فضای مسقف شامل آمفی تئاتر، بازارچه سنتی، فرهنگسرا و... در پروژه پیش‌بینی شده است. احتمال شروع پروژه فوق زودتر از موعد مقرر وجود دارد و بخشی از آن به صورت طراحی و ساخت بزودی اجرا خواهد شد. دیگر پروژه‌ای كه در دست بررسی و اقدام است، پروژه رودپارك20 هكتاری موسوم به رودباره است. هدف از اجرای این پروژه از بین بردن فضای ناخوشایند و زیباسازی اطراف كشف رود بوده و قرار است پروژه‌ای شبیه آنچه در پارك چهل بازه انجام شد، صورت پذیرد. این پروژه با هماهنگی آب منطقه‌ای اجرا شده، همچنین مشاور طرح انتخاب شده و فاز اول آن نیز تهیه شده است.
برج و باروی توس هم احیا می‌شود
مدیر پروژه بهسازی و عمران توس درباره مشخصات و نحوه اجرای برج و باروی توس هم گفت: احیای برج و باروی توس از دیگر پروژه‌هایی است كه به همت سازمان میراث فرهنگی در حال اجراست. دیوار شهرتاریخی توس به طول 7000 متر، ارتفاع 9 متر و عرض شش‌متر است، همچنین این دیوار شامل 106 نیم برج و چهار دروازه اصلی به نام‌های رودبار، نیشابور، رزان و مرو است كه هزار سال قدمت دارد و قسمت اعظم آن فروریخته است. اولویت احیای برج و باروی توس از دروازه رودبار و به سمت دروازه‌های نیشابور و مرو ادامه خواهد یافت.
شورای شهر پنجم مشهد از همان زمانی كه سكان هدایت شهر را در دست گرفت، توجه ویژه‌ای برای بهبود جایگاه حكیم توس در سطح شهر و كشور و حتی عرصه بین‌المللی داشته‌اند. توجهی كه گام نخست آن ایجاد كمیسیون ویژه توسعه و عمران توس در ساختار شورای شهر بود و گام دوم آن الزام شهردار مشهد به انجام پروژه‌های عمرانی مختلف در محدوده شهر تاریخی توس. پروژه‌هایی كه در راس همه آنها بهسازی جلوخان توس بود تا این محدوده كه ورودی آرامگاه فردوسی است، بعد از گذشت ۲۳سال از حضور رهبر معظم انقلاب و ۵۰ سال از ساخته شدن آرامگاه فرزانه خفته در توس سر‌و‌سامانی پیدا كند.
اما بهسازی جلوخان توس كه كلنگ آن آبان سال گذشته در آخرین روز كاری تقی‌زاده‌خامسی، شهردار پیشین مشهد به زمین زده شد در دوران سكانداری محمدرضا كلایی در شهرداری مشهد با سرعت قابل توجهی پیش رفت آن‌گونه كه اكنون بیش از 65 درصد آن یعنی فاز نخست پروژه به پایان رسیده و امروز افتتاح می‌شود و البته كلایی قول تكمیل فاز دوم و نهایی آن را تا شش ماه دیگر داده است.
اولین گام؛ بازپیرایی جلوخان
مسعود افخمی، مدیر پروژه بهسازی و عمران توس درباره این پروژه عمرانی به جام‌جم می‌گوید: از مجموع اراضی 3400 هكتاری شهر تاریخی توس، 360 هكتار آن محدوده آرامگاه فردوسی است كه به‌وسیله دیواری گلی تحت عنوان برج و باروی توس از بقیه محدوده جدا شده و تحت مالكیت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است. با توجه به محدودیت منابع مالی، نبود طرح جامع تفصیلی و زمانبر بودن فرآیند تملك اراضی، اكثر پروژه‌های تعریف شده شهر تاریخی توس در این محدوده قرار گرفته، چراكه این اراضی نیازی به خرید از بخش خصوصی و اخذ مالكیت ندارد.
افخمی، بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی را نخستین پروژه‌ای می‌داند كه در طرح ساماندهی شهر تاریخی توس مورد توجه مدیریت جدید شهری مشهد قرار گرفت كه برای این منظور پاركی هفت هكتاری در دو فاز طراحی شد كه فاز اول آن به وسعت 1/3 هكتار همزمان با سالروز بزرگداشت حكیم ابوالقاسم فردوسی به بهره برداری می‌رسد. به محض اتمام فاز اول پروژه، عملیات اجرایی فاز دوم به وسعت 9/3 هكتار آغاز و تا پایان سال افتتاح خواهد شد.
معماری ساده اما زیبا
مدیر پروژه بهسازی و عمران توس، معماری به كار رفته در جلوخان را به سبك معماری ساده ایرانی، اما بسیار زیبا و برگرفته از سازه آرامگاه فردوسی می‌داند و می‌گوید: در این فضا بر حفظ درختان بومی كه قدمت 50 تا 60 ساله دارد و همچنین بر حفظ داشته‌های موجود در جلوخان و حفظ طبیعت و ارتقای فرهنگی این فضا به عنوان یك ره‌باغ و عدم ایجاد هرگونه ساخت و سازی تاكید شده است. همچنین مقرر شده هیچ سازه‌ای در محل شكل نگیرد تا این فضا فقط حالت پیشخوان و ره باغ داشته باشد.
در این طرح تلاش شده گونه‌های درختان و گیاهانی كه در محوطه جلوخان كاشته شده‌اند، مشابه همان‌گونه‌های گیاهی در محوطه جلوی آرامگاه باشند، یعنی ۴۰۰ نهال سرو شیراز، زیتون تلخ و چنار به اضافه ۲۲ هزار گل شاه‌سپند، ساناز، رز سفید و قرمز و شمعدانی قرار است فضا را سبز و رنگارنگ كنند.
افخمی می‌افزاید: در سمت چپ و راست كنارِ جلوخان، مسیرهای سواره با به‌كارگیری ماشین‌های برقی پیش‌بینی شده و مسیر میانی به عنوان محور اصلی جلوخان و راه پیاده برای گردشگران در نظر گرفته شده است.
فاز دوم؛ یك فضای سبزِ فرهنگی
و اما پروژه تكمیل كننده جلوخان، پارك 30هكتاری پردیس توس، حدفاصل پل كشف رود تا جلوخان آرامگاه فردوسی است كه به‌تازگی شركتی به عنوان طراح و مشاور پروژه برای اجرای آن انتخاب شده است. این شركت فعالیت خود را از ابتدای فروردین سال جاری آغاز كرده و به گفته افخمی قرار است ظرف مدت 9 ماه پلان اجرایی پارك پردیس را جهت اجرا به پیمانكار ارائه دهد. مدیر پروژه بهسازی و عمران توس می‌گوید: مشاور در پروژه پردیس، آزادی عمل بیشتری دارد و 10هزار مترمربع فضای مسقف شامل آمفی تئاتر، بازارچه سنتی، فرهنگسرا و... در پروژه پیش‌بینی شده است. احتمال شروع پروژه فوق زودتر از موعد مقرر وجود دارد و بخشی از آن به صورت طراحی و ساخت بزودی اجرا خواهد شد. دیگر پروژه‌ای كه در دست بررسی و اقدام است، پروژه رودپارك20 هكتاری موسوم به رودباره است. هدف از اجرای این پروژه از بین بردن فضای ناخوشایند و زیباسازی اطراف كشف رود بوده و قرار است پروژه‌ای شبیه آنچه در پارك چهل بازه انجام شد، صورت پذیرد. این پروژه با هماهنگی آب منطقه‌ای اجرا شده، همچنین مشاور طرح انتخاب شده و فاز اول آن نیز تهیه شده است.
برج و باروی توس هم احیا می‌شود
مدیر پروژه بهسازی و عمران توس درباره مشخصات و نحوه اجرای برج و باروی توس هم گفت: احیای برج و باروی توس از دیگر پروژه‌هایی است كه به همت سازمان میراث فرهنگی در حال اجراست. دیوار شهرتاریخی توس به طول 7000 متر، ارتفاع 9 متر و عرض شش‌متر است، همچنین این دیوار شامل 106 نیم برج و چهار دروازه اصلی به نام‌های رودبار، نیشابور، رزان و مرو است كه هزار سال قدمت دارد و قسمت اعظم آن فروریخته است. اولویت احیای برج و باروی توس از دروازه رودبار و به سمت دروازه‌های نیشابور و مرو ادامه خواهد یافت.
